Z Maryją i Jezusem przez wieki - Wieruszów

Z Maryją i Jezusem przez wieki 

Dziesięć lat temu, 18 kwietnia, w roku inauguracji Misji Miłosierdzia Bożego w naszej diecezji, ówczesny biskup kaliski Stanisław Napierała ustanowił kościół Ojców Paulinów, Diecezjalnym Sanktuarium Miłosiernego Jezusa Pięciorańskiego. Jest to prawdopodobnie jedyne takie sanktuarium w naszym kraju.

Ponownie gościmy w Wieruszowie, ale tym razem zapukaliśmy do bram klasztoru ojców paulinów, którzy od stuleci posługują w tym mieście i co za tym idzie w świątyni. O samym Wieruszowie już pisałam, więc dzisiaj skupimy się na świątyni. Jednakże kiedy ona została zbudowana i kiedy erygowano parafię, niestety nie wiadomo. Można jedynie przypuszczać, że nastąpiło to najpóźniej około połowy XIV wieku. 

Pod pieczą paulinów

Klasztor ojców paulinów w Wieruszowie powstał dzięki sędziemu wieluńskiemu Bernardowi Wieruszowi, który w 1401 roku, wraz ze swym synem Bieniaszem, ufundował klasztor paulinów i drewniane kościoły Świętego Ducha i Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny. Paulini otrzymali świątynię noszącą wezwanie Świętego Ducha, która w 1612 roku w wyniku pożaru spłonęła, tak jak jej najbliższe otoczenie. Kościół odbudowano w 1632 roku, a zabudowania klasztorne paulinów 30 lat później. Ze wspomnianego pożaru ocalał jedynie obraz Miłosierdzia Bożego, zwany też obrazem Pana Jezusa Pięciorańskiego, który znajdował się w ołtarzu głównym. Potem wizerunek umieszczono w ołtarzu bocznym na życzenie ówczesnego dziedzica Andrzeja Wieruszowskiego. I tam znajduje się on do dzisiaj. W 1680 roku ks. bp Mikołaj Oborski, sufragan krakowski dokonał konsekracji świątyni pw. Zesłania Ducha Świętego. Uroczystość dopełniło sprowadzenie i umieszczenie w mensie ołtarzowej relikwii świętych. A były to relikwie: św. Grzegorza, św. Maksymiliana, św. Witalisa i św. Kandydy. W XVII wieku w kościele powstały trzy bractwa: Różańcowe (w 1628 roku), Aniołów Stróżów (w 1643 roku) i Szkaplerza Świętego (w 1685 roku). Natomiast na początku kolejnego stulecia (w 1701 roku) utworzono Bractwo Pięciu Ran Chrystusowych. W 1864 roku na skutek nakazu carskiego miejscowy klasztor paulinów został zniesiony i ojcowie wrócili do niego dopiero w 1983 roku.

Perła o nieregularnym kształcie

Takie właśnie tłumaczenie podaje wikipedia dla słowa „barok”. A właściwie raczej dla stylu, który swój prym wiódł od końca XVI wieku aż do wieku XVIII. Był to nieoficjalny styl budowli Kościoła katolickiego czasów potrydenckich. A że właśnie w tym czasie zbudowano świątynię w Wieruszowie, tak więc reprezentuje ona styl barokowy. Jest ona budowlą murowaną, jednonawową z dwoma kaplicami bocznymi tworzącymi rodzaj transeptu oraz z nieco węższym i niższym prezbiterium, zamkniętym ścianą prostą. Od strony elewacji frontowej znajdują się dwie wieże, zwieńczone blaszanymi hełmami z ażurowymi latarniami zakończonymi iglicami z kulami i krzyżami. Wewnątrz kościoła znajduje się sklepienie kolebkowe, a w tylnej części nawy ulokowana jest empora muzyczna z prospektem organowym, wsparta na trójarkadowej ścianie. 

Kiedy wejdziemy do świątyni naszym oczom ukazuje się jej piękno, które tkwi w jednolitym barokowym charakterze pochodzącym w większości z 2 połowy XVII wieku. Zobaczymy też jasne ściany i sklepienie, a pośrodku i bokach liczne ołtarze w kolorze czarnym z bogatą dekoracją rzeźbiarską i złoceniami. Ale zanim coś więcej o nich, przejdźmy do prezbiterium, gdzie w ołtarzu głównym umieszczona jest scena pasyjna z krucyfiksem pośrodku, z rzeźbami świętych i kolumnami dźwigającymi belkowanie po bokach. W prezbiterium znajdują się także po obu jego stronach stalle z malowidłami, które pochodzą z 1682 roku.

Jezus Pięciorański

Wychodząc z prezbiterium po naszej lewej stronie, na południowym filarze podtrzymującym łuk triumfalny, wsparty jest ołtarz zwany dziś Pięciorańskim. Został on wzniesiony i konsekrowany pod koniec XVII wieku razem z całym obecnym kościołem. Po uniesieniu zasuwy z malowanym na płótnie obrazem Serca Pana Jezusa ukazuje się nam najciekawszy zabytek tejże świątyni - wizerunek Miłosierdzia Bożego, ten sam, który uratował się z objęć płomieni. Najdawniejsze wiadomości o nim zawarł miejscowy przeor i wikariusz prowincji o. Andrzej Goldonowski na specjalnej tablicy pamiątkowej, którą wygrawerowano w 1645 roku i umieszczono wraz z odrestaurowanym wówczas obrazem w ołtarzu, mającym swe lokum w kaplicy Aniołów Stróżów. Obraz ten od wieków był czczony i wielu przybywających do niego pątników doznawało Bożego Miłosierdzia, odzyskiwało wiarę, zdrowie lub pozbywało się swoich ułomności cielesnych.

Obraz Miłosierdzia Bożego, jak nazywano obraz Pana Jezusa Pięciorańskiego, powstał w epoce gotyku, namalowany został na desce. Zbawiciela ujęto frontalnie, przedstawiony został do bioder wystających z sarkofagu - studni. Syn Boży jest obnażony, prawą ręką wyciąga z przebitego boku eucharystyczną postać Chleba. Lewą ręką podtrzymuje kielich poniżej przebitego boku. Na głowie Chrystusa znajduje się korona cierniowa koloru zielonego, a spod niej spływają stróżki krwi. Płynie ona także z ran na dłoniach i z przebitego boku, ukazując ogrom, cierpienia Zbawiciela. Cały ołtarz zaliczany jest do ołtarzy brackich. Początkowo modlili się tu i dbali o jego uposażenie członkowie Bractwa Aniołów Stróżów, a po 1701 roku czciciele Krzyża Świętego uznali go za symbol swego kultu i miejsce zgromadzeń na modlitwę. Dziesięć lat temu, 18 kwietnia 2009 roku ówczesny biskup kaliski Stanisław Napierała podniósł kościół do rangi Diecezjalnego Sanktuarium Pana Jezusa Miłosiernego Pięciorańskiego. Jest to pierwsze sanktuarium w Polsce pod takim wezwaniem i prawdopodobnie jedyne.

W roli głównej Najświętsza Panna

Teraz w naszej wędrówce po sanktuarium przyjrzymy się kolejno pozostałym ołtarzom. I tak po lewej stronie wychodząc z prezbiterium znajduje się ołtarz Matki Boskiej Częstochowskiej. Datowany jest na lata 90. XVIII wieku. Na obrazie oprawionym w rzeźbioną, pozłacaną ramę, namalowana jest na desce Najświętsza Maryja Panna z Dzieciątkiem na prawej ręce, na wzór cudownego obrazu jasnogórskiego. Na zasuwie ołtarza znajduje się obraz MB Szkaplerznej. Obraz wykonany został na płótnie, oprawiony w profilowanej ramie.

Kolejny ołtarz św. Pawła Pierwszego Pustelnika, pochodzący z lat 60. XVIII wieku, jest w stylu rokoko. Obraz ukazujący patrona zakonu paulinów przedstawia Świętego w ostatnich chwilach jego życia. Podtrzymywany jest przez anioła, a obok znajduje się św. Antoni. U góry, w profilowanej ramie, przedstawiony jest św. Michał Archanioł, malowany na płótnie. Po obu stronach obrazu znajdują się rzeźbione w drewnie figury zakonników paulińskich.

Następny z ołtarzy poświęcony jest Świętej Rodzinie i pochodzi z początku XVIII wieku z fundacji o. Konstantego Jaroszewskiego. Obraz przedstawia małego Jezusa w otoczeniu Najświętszej Maryi Panny i św. Józefa. W górnej części obrazu ukazany jest Bóg Ojciec, a poniżej gołębica - symbol Ducha Świętego, promieniującego na całą Świętą Rodzinę. Postacie przedstawione na obrazie ubrane są w pozłacanych szatach, a swoją mimiką promieniują radością i pogodą. Po lewej stronie obrazu znajduje się figura św. Kazimierza, a po prawej św. Jacka. Swój ołtarz otrzymała również św. Tekla. Jej obraz pochodzi z lat 60. XVIII wieku i namalowany jest na płótnie. Przedstawia Świętą w białej powłóczystej szacie. W lewej ręce Święta trzyma Pismo Święte, a w drugiej, wzniesionej, trzyma krzyż. U stóp św. Tekli znajduje się rozpalone ognisko, a obok Świętej krąży lew rwący jej szaty. U góry znajduje się kartusz z inicjałami TS, a nad nim obraz św. Mateusza, ewangelisty. 

W świątyni, którą zajmują się ojcowie paulini, nie dziwi fakt, że co najmniej jeden ołtarz poświęcony został Matce Bożej. I właśnie kolejny ołtarz dedykowany jest Maryi, a dokładnie koronacji Najświętszej Maryi Panny. Pochodzi on z 2. połowy XVII wieku. Centralne miejsce w ołtarzu zajmuje drewniany obraz przedstawiający ukoronowanie Matki Bożej. Koronę Maryi nakłada Bóg Ojciec razem z Jezusem Chrystusem. Na zasuwie tego obrazu znajduje się obraz św. Rocha namalowany na płótnie przez Alfonsa Nowaczyka w 1963 roku. Święty przedstawiony jest na tle spustoszonego krajobrazu i odziany w długą, ciemną togę. W lewej ręce trzyma krzyż. Świętemu towarzyszy pies. Dobrotliwą twarz św. Rocha otacza nimb, symbol świętości. Teraz spójrzmy na jeszcze jeden ołtarz poświęcony Matce Bożej, to ołtarz Madonny i Chrystusa. Datuje się go na 2. połowę XVII wieku. Obraz przedstawia Maryję i Jezusa w formie tzw. „Piety”. Po bokach obrazu stoją figury świętych niewiast z koranami na skroniach. Efektowny wygląd ołtarza dopełniają dekoracje w formie drobnych kwiatów i girland oraz główki aniołów. Na zasuwie znajduje się obraz przedstawiający św. Stanisława, BM w momencie wskrzeszenia Piotrowina. Tak przeszliśmy do ostatniego ołtarza, który przedstawia Przemienienie Pańskie. Ten również pochodzi z 2. połowy XVII wieku. W jego centrum znajduje się drewniany obraz, na którym przedstawiona jest postać Chrystusa w towarzystwie Mojżesza i Eliasza. W dolnej części obrazu są zatrwożeni uczniowie Jezusa. W jego górnej części zobaczymy obraz przedstawiający Dzieciątko Jezus w żłóbku, a po obu jego stronach figury adorujących aniołów. Na zasuwie ołtarza umieszczono, namalowany na płótnie, obraz przedstawiający św. Antoniego Padewskiego we franciszkańskim habicie.

W skład wyposażenia kościoła wchodzi także ambona z baldachimem i stacje Drogi krzyżowej. Wychodząc już ze świątyni warto unieść głowę, by zobaczyć emporę muzyczną z prospektem organowym, wspartą na trójarkadowej ścianie. Tam znajduje się herb zakonu. 

Do świątyni przylega piętrowy, barokowy klasztor zbudowany w 1676 roku. Wzniesiono go na planie prostokąta z wirydarzem pośrodku. W ostatnich latach ojcowie paulini przy wsparciu parafian przeprowadzili wiele prac remontowych związanych z izolacją i osuszeniem fundamentów.  Nowy blask zyskał dach nad całością kompleksu. Dach właściwie odzyskał pierwotny kształt i wygląd. Warto jeszcze przypomnieć, że podczas wizytacji miejscowego klasztoru paulinów, które miało miejsce 20 marca 1673 roku, zmarł wizytujący go o. Augustyn Kordecki.

Z ciekawostek parafialnych

Przy parafii działa Bractwo Pięciorańskie i choć za początek jego istnienia oficjalnie uznaje się rok 1701, to przecież korzenie jej sięgają co najmniej roku 1645. Obecnie Bractwo Pana Jezusa Pięciorańskiego zostało reaktywowane i działa od 2008 roku zrzeszając kilkadziesiąt osób. Drugą grupę stanowią członkowie Arcybractwa Straży Honorowej Najświętszego Serca Pana Jezusa. Jest to wspólnota o charakterze modlitewnym, ekspijacyjno-pokutnym. Ma na celu: cześć, miłość, wynagrodzenie Bożemu Sercu za grzechy i zniewagi modlitwą w każdej godzinie doby Najświętszemu Sercu Jezusa za grzechy własne i świata. Wspólnota spotyka się w każdy piątek po wieczornej Mszy św. na Nowennie do Pana Jezusa Pięciorańskiego i w pierwszą niedzielę miesiąca na wspólnej modlitwie. 

Tekst i zdjęcia Arleta Wencwel