W służbie bogactwa wiary

W służbie bogactwa wiary

Jeśli mówimy o wierze jako wyznaniu prawdy, które najgłębiej określa tożsamość osoby wierzącej, a z drugiej jako postawie zaufania Bogu, to obydwa te wymiary wynikają z wielkości Objawienia. Fides et ratio czerpie z obfitości owego Bożego skarbca.

Jan Paweł II w odniesieniu do nauczania obydwu Soborów Watykańskich zdaje się wybierać drogę pośrednią. Dokonuje, i to w obrębie jednego zdania, kapitalnej syntezy.

Synteza Jana Pawła II

Papież pisze: ,,wiara jest odpowiedzią wyrażającą posłuszeństwo Bogu”. Proste i trafne z obu wspomnianych perspektyw! W wierze katolickiej wyraża się bez wątpienia posłuszeństwo Bogu: ,,Wiąże się z tym uznanie Jego boskości, transcendencji i doskonałej wolności. Bóg, który pozwala się poznać, autorytetem swojej absolutnej transcendencji zaświadcza o wiarygodności objawianych przez siebie prawd. Przez wiarę człowiek wyraża akceptację tego Bożego świadectwa. Oznacza to, że w sposób pełny i w całości uznaje za prawdę wszystko, co zostało mu objawione, ponieważ sam Bóg jest jej rękojmią”.

Zarazem jednak wiara jako dana Bogu odpowiedź, wpisuje się w logikę odwzajemnionego daru i dialog miłości. Wiara jest posłuszną, ale jednak odpowiedzią, komunikatem i wyznaniem. Wiara podejmuje i utrwala międzyosobową relację: ,,Ta prawda, którą [człowiek] otrzymuje w darze i której sam nie może się domagać, jest ujmowana w kontekście relacji międzyosobowych, nakłaniając rozum, aby otworzył się na jej przyjęcie i uznał jej głęboki sens”.
Wiara w Boga i wiara Bogu

Spojrzenie Jana Pawła II ponadto godzi ze sobą i harmonizuje dwie definicje i znaczenia wiary. Wiara ma zawsze swoją treść, wewnętrzną zawartość, substancję, intelektualną materię. Ma swój przedmiot objawiony przez Boga, który inaczej, bez Bożej interwencji, nie byłby dla rozumu ludzkiego osiągalny, nie byłby możliwy do poznania, przyjęcia i zachowania. Najprostsza definicja wiary to przyjęcie za prawdę tego, co Bóg objawił. Przylgnięcie do tej prawdy swoim rozumem i wolą. W pewnym uproszczeniu można byłoby powiedzieć, że tak pojmowana wiara charakteryzowała formację scholastyczną i epokę jej znaczących wpływów. Uproszczenie polega na tym, że definicja wiary jako przedstawionej rozumowi prawdy sięga samego Objawienia i ma swoje uzasadnienie w wypowiedziach zawartych w Biblii, w szczególności w słowach naszego Pana Jezusa Chrystusa. Ale istnieje też równie starodawna i szlachetna koncepcja wiary jako wybranej w życiu i demonstrowanej stale postawy, jako aktu zaufania i zawierzenia Bogu, jako zwróconej ku Niemu życiowej drogi. Ta wizja również może powołać się na samo Objawienie i na świadectwa Pisma Świętego, obecna była stale w dziejach Kościoła i doświadczeniu świętych, choć ze szczególnym upodobaniem sięgnęły po nią XX-wieczny personalizm i duchowość dialogu.

Rekapitulując można byłoby stwierdzić, że pierwsza koncepcja sprowadza się do ,,wiary w Boga”, druga zaś wyraża się poprzez ,,wiarę Bogu”. Pierwsza w formie artykułów zapisywana jest w wielkich wyznaniach wiary, w uroczyście ogłaszanych Credo Kościoła, druga owocuje w życiu ludzkim ufnością. Jan Paweł II w swoim stylu scala ze sobą treściowy, ,,statyczny” i egzystencjalny aspekt wiary. Wiara mieści w sobie podaną do wierzenia, do okazywania jej posłuszeństwa, prawdę. Niemniej jednak jako taka właśnie pozostaje darem, znakiem miłości, wezwaniem do odpowiedzi i dialogu, tworzenia międzyosobowych relacji. Rozum sam, o własnych siłach, nie może się jej domagać, rościć sobie do niej praw. Jednak niesie ona w sobie zachętę, aby rozum się na nią otworzył i tym samym współtworzył grunt dla dokonania aktu osobowego zawierzenia Bogu: ,,Właśnie dlatego akt zawierzenia Bogu był zawsze rozumiany przez Kościół jako moment fundamentalnego wyboru, który angażuje całą osobę. Rozum i wola wyrażają tu w najwyższym stopniu swą naturę duchową, aby pozwolić człowiekowi na dokonanie aktu, w którym realizuje się w pełni jego osobowa wolność”.

Dwa bieguny Objawienia

Dwoista natura wiary chrześcijańskiej, której kolejne aspekty skupiały na sobie w zmiennym natężeniu uwagę i namysł pokoleń, wynika ostatecznie z najgłębszych źródeł, czyli z samego Objawienia. Wiara jest zarazem treścią, sensem, oświeceniem i poznaniem, jak i aktem, decyzją czy wyborem, w którego następstwie tworzy się wspólnota wiary, społeczność ludu Bożego - ponieważ taki charakter nosi Objawienie. Objawienie jest wydarzeniem zbawczym, inicjatywą podjętą przez Boga, Jego postanowieniem, by zwrócić się do człowieka, ale też zawsze kiedy się dokonuje polega na przekazywaniu ludziom słowa, orędzia, przesłania i nauki.
Objawienie obejmuje i mieści w sobie obydwa te bieguny, które w ciągu dziejów zapoczątkowały dwa nurty myślenia o wierze i dwa sposoby jej przeżywania i wyznawania. Są one względem siebie współzależne, wzajemnie się uzupełniają i sobie służą. Nie należy ich sobie przeciwstawiać, ponieważ skłócanie ze sobą tego, co w planach Bożych pozostaje organiczną jednością, zawsze powadzi do herezji, w konsekwencji zaś rozpadu najpierw wspólnoty wiary, następnie zaś, w wyniku doznawanych wewnętrznych napięć, integralności i harmonii duszy ludzkiej. Mieliśmy tego wiele przykładów w historii.

Położenie nadmiernego akcentu na aspekt egzystencjalny, subiektywny, relacyjny poskutkowało skrajnym indywidualizmem działaczy reformacyjnych. Z kolei zasklepienie się w formalizmie uzgodnionych schematów przyniosło uwiąd życia kościelnego i zastój w wielu dziedzinach np. w epoce oświecenia. Dlatego tak ważna jest odnowiona przez Jana Pawła II synteza wiary i życia, myślenia o wierze i prawego działania w jej duchu. Joseph Ratzinger mówił o katolickiej cywilizacji szczęśliwych syntez. Jan Paweł II, co widać na podstawie jego twórczości, był wytrwałym jej sługą i orędownikiem. Był rzecznikiem pełni wiary powierzonej Kościołowi, którą wypada nazwać właśnie katolickością. Bogactwem dziedzictwa Chrystusa pozostawionego świętym (por. Ef 1, 18). 

ks. Piotr Jaroszkiewicz