Świadek minionej epoki - Cieszków

Świadek minionej epoki

Obecny kościół Chrystusa Króla to budynek odbudowany po pożarze, który nawiedził miasto w 1826 roku. Został wzniesiony jako zbór ewangelicki, a po II wojnie światowej przekazano go katolikom.

Kościół ten należy do parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Cieszkowie, którą już odwiedziliśmy, opisując świątynię parafialną w ramach cyklu o świątyniach diecezji. Choć jest to kościół filialny, to właśnie w nim odprawiana jest większość Mszy Świętych. Stanowi materialne świadectwo przeszłości oraz istotny element lokalnej tożsamości kulturowej.

Działając na rzecz ludu

Jeśli chodzi o Cieszków, to położony jest on w województwie dolnośląskim, powiecie milickim, gminie Cieszków, ale i w strukturach diecezji kaliskiej. Dawniej nosił nazwę Frejno. Pochodzące z 1280 roku zapiski wzmiankują istnienie kasztelu w Cieszkowie. W wieku XVI ziemie cieszkowskie były własnością von Maltzanów z Milicza, w następnym stuleciu została utworzona ordynacja, a w roku 1656 klucz cesarski. Po śmierci w 1715 roku Wilhelma von Maltzan własność odziedziczyła wdowa po nim, Renata Beata von Novack. Pomijając kolejnych dziedziców wspomnę, że w 1779 roku Cieszków sprzedany został hrabiemu von Sandretzky’emu, który następnie sprzedał go Zedlitzom. Śledząc dalej losy miejscowości, jak i kolejnych właścicieli docieramy do roku 1826 roku, kiedy to wybuchł pożar niszczący miejscowość, jak i znajdujący się na jego terytorium pałac, w którym mieszkała Katarzyna z Sapiehów. Pożar nie oszczędził także i świątyni, której nie udało się uratować. Na jej miejscu obecnie stoi kościół, o którym piszę. Wspomniałam o Katarzynie z Sapiehów Sapieżynie, dlatego że to ona właśnie na wyludnione ziemie sprowadziła kolonistów z dóbr rawickich, a także ufundowała kościół w Cieszkowie.

Dziedzictwo pokoleń

Z materiałów udostępnionych przez ks. Piotra Strykowskiego, proboszcza parafii, wynika, że kościół bezsprzecznie stanowi ślad minionej epoki. Jak wykazano, został wzniesiony w latach 1826–1828. Jego forma architektoniczna jest świadectwem określonego nurtu w architekturze sakralnej tego okresu. Świątynię zakomponowano według zasad zreformowanego kultu, w którym najważniejszą funkcją było głoszenie Słowa Bożego. Temu podporządkowano układ kościoła – jednoprzestrzenne wnętrze miało zapewniać odpowiednią widoczność i akustykę. Zbudowany został w miejscu wcześniejszego domu modlitwy, wzniesionego w połowie XVIII wieku w konstrukcji szachulcowej, który później podniesiono do rangi kościoła. Budowla jest cofnięta względem linii zabudowy, tworząc przed świątynią niewielki plac z flankującymi go budynkami dawnej plebanii i szkoły ewangelickiej.

Neogotyckie detale

Kościół ma rzut prostokąta, murowany z cegły i otynkowany. Nakryty jest dachem trójspadowyrn pokrytym dachówką ceramiczną karpiówką. Na głównej osi kościoła, od strony wschodniej, w bryle budynku wkomponowana została pięciokondygnacyjna wieża, założona na planie prostokąta, z kruchtą w przyziemiu. Przy elewacji tylnej współcześnie dostawiono niewielki aneks na rzucie prostokąta, nakryty dachem trójspadowym z otworami okiennymi o prostokątnym wykroju oraz dwuskrzydłowymi drzwiami.

Elewacje kościoła są jednorodne pod względem formy, artykułowane za pomocą podziałów wertykalnych wyznaczanych poprzez rozglifione nisze zamknięte ostrołucznie, wewnątrz których umieszczono otwory okienne wypełnione witrażami podzielonymi na kwadratowe i romboidalne kwatery. Kompozycje uzupełniają lizeny (pionowy występ w murze zewnętrznym) rozdzielające osie okienne, a całość wieńczy profilowany gzyms uskokowy. W centralnych osiach bocznych elewacji znajdują się wejścia do świątyni, prowadzące przez dwuskrzydłowe drzwi ramowo-płycinowe z dekoracją nawiązującą do neogotyckiego detalu architektonicznego (maswerki o formie rybiego pęcherza, fryzy arkadkowe o trójlistnych arkadach o krawędziach zakończonych motywami trójliścia), poprzedzone schodami wyrównawczymi.

Nad wejściem głównym przepruto wysoki otwór okienny zamknięty w ostrołucznej płycinie. Kompozycja wyższych partii wieży jest jednolita, na każdej z elewacji wizowej zastosowano symetrycznie rozmieszczone dwie płyciny zamknięte ostrołucznie. Wewnątrz umieszczono niewielkie otwory okienne w każdej z kondygnacji, wypełnione okiennicami lub niewielkimi oknami. Naroża wieży ujęto lizenami poprowadzonymi do wysokości drugiej kondygnacji, w wyższych podwójnie nałożonymi pilastrami. Wieża zwieńczona została wysokim, namiotowym hełmem umieszczonym na szczycie metalowym krzyżem.

Salowe wnętrze

Wejdźmy wreszcie do wewnątrz świątyni, która ukazuje się jako jednoprzestrzenna sala. Salowe wnętrze ujmują dwukondygnacyjne empory obiegające stronę północną i południową, zakończone w elewacjach wschodniej i zachodniej, nadając wnętrzu owalny kształt. Wnętrze nakryte jest tynkowanym stropem z trzcinową podsufitką. Obecnie sklepienie kościoła jest zdobione malowaniem w formie niebieskich kasetonów, a jego centrum zajmuje malowany, dużych rozmiarów Chrystogram. Z sufitu zwieszają się misternie zdobione żyrandole.

W prezbiterium, które ozdabiają wysokie kolumny i belkowanie, znajduje się figura Chrystusa Króla. Ukazany jest On z godnością i spokojem, emanuje niezwykłą siłą i łaską. Jego spojrzenie przepełnione jest miłością i zrozumieniem dla ludzkiej egzystencji. W swojej postawie przedstawia zarówno moc, jak i łaskę, przypominając o uniwersalnej miłości Boga dla wszystkich ludzi. Pod jego stopami umieszczone jest tabernakulum, na którym stoi krzyż. Chór muzyczny to z kolei jednopiętrowa empora organowa, a posadowiony na niej szacowny instrument wznosi się wysoko, pod sufit kościoła. Stacje Drogi Krzyżowej zaś rozmieszczone są na balustradzie empory. Do wyposażenia kościoła należy również chrzcielnica i rzeźby ukazujące świętych. Wnętrze oświetlają ostrołukowe okna.

Podsumowując, odniosę się jeszcze do wspominanych materiałów, w których napisano, że założenia oparte na traktatach architektonicznych Leonarda Christopha Sturma zostały zastosowane i widoczne są w dyspozycji wnętrza.

 Arleta Wencwel - Plata
Zdjęcia: Monika Głąb