Stary Nowy Rok

Większość Rosjan świętuje Nowy Rok aż dwa razy! Pierwszy raz z 31 grudnia na 1 stycznia, razem z większością świata, a ponownie z 13 na 14 stycznia, razem z wiernymi Kościoła prawosławnego. Większość dni dzielących jedno i drugie świętowanie jest wolna od pracy. Wszystko to Rosjanie zawdzięczają posługiwaniem się dwoma kalendarzami: gregoriańskim i juliańskim.

Dawniej wszystko było prostsze. Mieszkańcy Rosji, w większości prawosławni, posługiwali się swoim kalendarzem - juliańskim i według niego obchodzili swoje święta. Wraz z oficjalnym wprowadzeniem (ale wyłącznie do życia świeckiego) kalendarza gregoriańskiego, rozwojem mediów i asymilacji różnego rodzaju emigrantów świąteczny nastrój i wystrój ulic oraz sklepów zaczął towarzyszyć Rosjanom w podobnym czasie, jak i na całym świecie. W związku z tym okres świąteczny trwa w tym ogromnym kraju dużo dłużej niż u nas.

Soczelnik i prosfora

Boże Narodzenie nasi wschodni sąsiedzi świętują 7 stycznia. Jednak dużo uroczyściej obchodzony jest tam Nowy Rok, a to dlatego, że dla prawosławnych chrześcijan tradycyjnie większe znaczenie niż Boże Narodzenie miała Pascha, czyli świętowanie zmartwychwstania Jezusa Chrystusa. Niemniej święta Narodzenia Pańskiego są tam bardzo radosne. Liturgia tych świąt rozpoczyna się około północy z 6 na 7 stycznia, kiedy wielu udaje się do cerkwi. Atmosferę wyjątkowości stwarza złoty wystrój świątyni, ale przede wszystkim wesoły rytm modlitw i kolęd. - Obchody Bożego Narodzenia rozpoczyna Soczelnik, czyli wieczerza wigilijna. Na stole obowiązkowo powinno się znaleźć 12 postnych dań. Tradycyjnie są to kasze, grzyby, sałatki warzywne, ciasta i pierniki. Niekiedy - również ryby. Głównym daniem wigilijnym jest jednak kutia, którą przygotowuje się z ziaren pszenicy, miodu, kaszy, maku lub orzechów. Na wigilijnym stole nie powinno też zabraknąć prosfory, czyli poświęconego chleba ofiarnego, oraz kompotu z suszu. Natomiast głównym daniem świątecznego obiadu jest zwykle gęś z jabłkami. Wieczerzę wigilijną poprzedza 40-dniowy post. Prawosławni powstrzymują się wtedy od spożywania nie tylko mięsa i jego przetworów, lecz także nabiału, często także ryb - opowiada Jerzy Malczyk z Polskiej Agencji Prasowej.

Stary chociaż Nowy

Nowy Rok natomiast wyznawcy prawosławia obchodzą 14 stycznia i to właśnie przed tym wydarzeniem, a nie przed Bożym Narodzeniem Rosjanie poddają się szałowi zakupów i gorączkowych przygotowań. Także z okazji Nowego Roku składają sobie oni życzenia i obdarowują się wzajemnie drobnymi prezentami. Wśród nich najczęściej znajdują się słodycze, alkohol, zabawki, perfumy, płyty i książki. Dzieciom upominki przynoszą Dziadek Mróz i Śnieżynka. Dla wielu jest to już drugie świętowanie w ciągu ostatnich dwóch tygodni. Pierwsze bowiem, razem z całym światem ma miejsce z 31 grudnia na 1 stycznia. Od 30 grudnia do 8 stycznia Rosjanie mają dni wolne od pracy. Juliański Nowy Rok jest przez nich nazywany Starym Nowym Rokiem.

Na dodatek Nowy Rok świętowany zgodnie z kalendarzem gregoriańskim przypada na prawosławny post przed Bożym Narodzeniem. Jak Rosjanie radzą sobie z tym wszystkim? - Nowy Rok udanie mieści się w ramach uroczystości Bożego Narodzenia. W rosyjskim kościele odprawiana jest nawet specjalna Msza na Nowy Rok, co pozwala wierzącym na podziękowanie Bogu za udane osiągnięcia w naszym życiu w minionym roku i na błaganie Go o pobłogosławienie na Nowy Rok. Lecz chrześcijański Nowy Rok dla wierzących zaczyna się od świąt Bożonarodzeniowych, które odnawiają nasze siły duchowe i nasze nastawienie na Boga - powiedział w radiowym wywiadzie rektor rosyjskiego uniwersytetu prawosławnego ihumen Piotr Jeriemiejew. Można więc powiedzieć, że to narodziny Jezusa są dla większości wyznacznikiem końca ,,starego” i początku ,,nowego”.  Dla tych, którzy chcą witać Nowy Rok ,,po gregoriańsku” prawosławni duchowni mają życzliwe wskazania, aby znaleźć ,,złoty środek” między świętowaniem, a nie naruszaniem bożonarodzeniowego postu.  

Na Placu Czerwonym i na Małance

Noc sylwestrową (tę według kalendarza gregoriańskiego) wielu Rosjan jak co roku spędzi na świeżym powietrzu. W Moskwie zabawy odbędą się tradycyjnie na Placu Czerwonym, Placu Teatralnym i Placu Twerskim. Na tym pierwszym pojawia się czasami wielkie sztuczne lodowisko. Natomiast z pożegnaniem starego roku w tradycji wschodniej wiążą się Małanki, nie do końca słusznie przez niektórych nazywane ,,prawosławnym Sylwestrem”. Nazwa pochodzi od św. Melanii, której dzień przypada 13 stycznia, właśnie na ostatni dzień roku. Takie zabawy odbywają się także w Polsce. - Małanka to nie tylko muzyka - to także tradycyjne napitki i jedzenie. Pierogi, sałatki, szaszłyki, tradycyjne wędliny, swojskie sery, podlaski specyjał - sękacze oraz smakowite noworoczne torty - mówi DJ, który ,,serwował” muzykę na takiej właśnie imprezie. 

***

Jeszcze jedno. Poza tym, że Rosjanie mogą świętować Nowy Rok aż dwa razy, świętują go wyjątkowo długo. Wielkość ich kraju sprawia, że północ trwa tam, można powiedzieć, ponad osiem godzin. Jeden kraniec kraju od drugiego dzieli niemal 9 tysięcy kilometrów (!), dlatego najpierw świętują ci, którzy mieszkają na Kamczatce, a niemal dzień później mieszkańcy Petersburga. 

Anika Djoniziak

Kalendarz juliański - kalendarz słoneczny opracowany na życzenie Juliusza Cezara przez astronoma greckiego Sosygenesa i wprowadzony w życie w roku 709 AUC (tj. 45 p.n.e.) jako kalendarz obowiązujący w państwie rzymskim. Obowiązywał w Europie przez wiele stuleci: w Polsce do 1582 roku, w Rosji od 1700 do 1918 roku (wcześniej stosowano kalendarz bizantyjski, w którym rok zaczynał się 1 września), a w Grecji aż do 1923 roku. Został zastąpiony przez kalendarz gregoriański, jednak niektóre Kościoły wciąż jeszcze posługują się kalendarzem juliańskim, by podkreślić odcięcie się od katolicyzmu.

Kalendarz gregoriański – kalendarz słoneczny wprowadzony w 1582 r. przez papieża Grzegorza XIII Bullą Inter gravissimas; kalendarz juliański zreformowany przez Luigiego Lilio; w Polsce stosowany od roku wprowadzenia. Jest to w zasadzie kalendarz juliański, do którego wprowadzono poprawkę w naliczaniu lat przestępnych mającą na celu zapobieżenie opóźnieniu się kalendarza względem roku zwrotnikowego. Zniwelowano także część różnicy narosłej od wprowadzenia kalendarza juliańskiego. Kalendarz juliański spóźnia się o 1 dzień na 128 lat, natomiast opóźnienie kalendarza gregoriańskiego wynosi 1 dzień na 3322 lata.

Nowy Rok jest świętowany w Rosji w zimie od trzystu dziesięciu lat. Dekret „W sprawie świętowania nowego roku” wydał car Piotr Wielki. Zgodnie z jego przepisami, święta noworoczne miały odbywać się co rok w dniach od pierwszego do siódmego stycznia. Wobec tego Rosjanie mieli teraz liczyć lata nie od stworzenia świata, jak się przyzwyczaili, lecz - na modłę europejską - od urodzin Chrystusa. Czyli położyli się do snu w siedem tysięcy dwieście ósmym roku, a obudzili się w tysiąc siedemsetnym. Wydano również rozkaz dekorowania podwórek moskiewskich zielonymi gałązkami, różnymi emblematami i symbolami. W ten sposób do zwyczajów dawnej Moskwy weszły choinki noworoczne. Piotr uwielbiał rozrywki i zabawy, Nowy Rok świętowano więc z dużym rozmachem – strzelano z armat, ze strzelb, ludzie zdobili domy gałęziami, choinki wnoszono na podwórka, i Piotr ze świtą jeździł po domach bojarów i pili oni tak, że nie sposób tego odtworzyć. Towarzyszyły temu ognie sztuczne. Piotr przepadał za ogniami sztucznymi, sam je komponował, stojąc nad retortami i kolbami, a potem kampania bombadierów z pułku Preobrażeńskiego wystrzeliwała tę substancję z armat i na niebie pojawiały się dziwaczne postacie.

Zwyczaj świętowania nowego roku w styczniu zamiast września zakorzenił się w kraju, oczywiście, nie od razu. Piotr Pierwszy musiał osobiście przekonywać bojarów, którzy wskazywali mu, że „Bóg nie mógł stworzyć świata w środku zimy”. W odpowiedzi na to car pokazywał im globus i tłumaczył, że świat jest wielki, i jeśli w Rosji jest zima, to, na przykład, na równiku jest gorące lato.