Pierwsza w parafii - Szczypiorno

Pierwsza w parafii 

Kiedyś kaplica św. Barbary w Kaliszu pełniła funkcje takie jak kościół parafialny. A nawet parafia mająca obecnie wezwanie Podwyższenia Krzyża Świętego nosiła imię tej Świętej Męczenniczki.

Na ternie parafii pw. Podwyższenia Krzyża Świętego na kaliskim Szczypiornie docieramy tym razem do czynnej kaplicy, położonej w otoczeniu drzew przy ulicy Szczypiornickiej. Gdyby ktoś miał problem (na mapie jej raczej nie znajdziemy), by ją odszukać, dodaję podpowiedź. Najpierw trzeba wjechać w ulicę prawie naprzeciwko kościoła parafialnego w stronę torów kolejowych i skręcić w lewo. To tamte rejony Kalisza. Kaplica oddalona jest od kościoła parafialnego mniej więcej 300 metrów.

Tam właśnie się zaczęło
Niewielu wie albo pamięta nawet w samym Kaliszu, że parafia mająca teraz wezwanie Podwyższenia Krzyża Świętego na początku istnienia miała inne. Jej patronką była św. Barbara, ponieważ jej imię nosi kaplica, w której skupiało się początkowo życie parafialne na Szczypiornie. To właśnie tam odprawiano codzienne i świąteczne Msze Święte i udzielano sakramentów. Wiadomo też, że już od 1907 roku rozpoczęto w kaplicy celebrowanie Eucharystii. Z kolei, jak podaje kronika parafialna w Dobrzecu, po I wojnie światowej proboszcz parafii dobrzeckiej ks. Ewaryst Hornowski mógł „obsługiwać” kaplicę w Szczypiornie dzięki pomocy „(Stefana – przyp. ReJ) Bronikowskiego, tej wsi właściciela”.

Obecnie Msze Święte sprawowane są w niej latem o godz. 16 i zdarza się również, że narzeczeni proszą, by właśnie tam mogli przyjąć sakrament małżeństwa. Rzeczywiście jest tam szczególna atmosfera, ponieważ Jezus obecny w Najświętszym Sakramencie i ksiądz sprawujący Mszę Świętą są bliżej wszystkich obecnych na ślubie niż w dużym, parafialnym kościele. Na dodatek kilka lat temu kaplica św. Barbary odzyskała swój dawny wygląd. 

Rozbudowywana
Informacje o kaplicy przekazał mi obecny proboszcz ks. kanonik Jarosław Kołodziejczak. Wiadomo, że kaplica została zbudowana około 1850 roku przez ówczesnych właścicieli Szczypiorna Julię i Macieja Ordęgów. Pierwotnie była niewielką budowlą wzniesioną jako kaplica grobowa tego rodu. Maciej Ordęga zgodnie ze swoją wolą pochowany został w jej podziemiach w 1879 roku, a jego żona kilka lat później. W 1906 roku kolejny właściciel Szczypiorna Stefan Bronikowski rozbudował kaplicę grobową - dobudował prezbiterium i nawę główną. Efekt tej przebudowy był taki, że powstała jednonawowa nieduża świątynia z poprzecznym ramieniem, usytuowanym w miejscu przejścia z nawy do prezbiterium i tworzącym jak gdyby transept. To ramię to właśnie dawna kaplica grobowa Ordęgów. Obecnie kształt kaplicy może kojarzyć się nam z krzyżem, którego pozioma belka to wspomniana dawna kaplica. Podczas przebudowy nieduża świątynia otrzymała też barokizującą fasadę zdobioną pilastrami, uskokowym gzymsem i półkolistymi zwieńczeniem o falistych spływach.

W takiej niezmiennej formie przetrwała do 1961 roku. Wtedy za czasów ks. Józefa Pełki, w związku z koniecznością „zdobycia” miejsca dla gromadzących się wiernych, zbudowano w kaplicy chór. W następnym roku powiększono kaplicę dobudowując z prawej strony od wejścia głównego, na wysokości prezbiterium, niewielkie pomieszczenie, zacierając i likwidując wejście boczne do kaplicy, które było na początku głównym wejściem do kaplicy grobowej Ordęgów. Dobudowane pomieszczenie przez lata spełniało rolę zakrystii i salki katechetycznej.

Następnie w latach 1963 – 1969 znacznej rozbudowy kaplicy dokonał ks. Michał Jerzmanowski. I tak poszerzono wówczas nawę główną, dobudowując z prawej strony na przedłużeniu zakrystii - nawę boczną. Do wejścia głównego dobudowano podwyższenie - taras, którego boki zabezpieczono niskimi ściankami i przykryto go szklanym zadaszeniem. Niewątpliwie taką rozbudową „zdobyto” o wiele więcej miejsca dla wiernych, ale te przebudowy były wykonane spontanicznie, według potrzeb, bez żadnych planów i zeszpeciły budowlę, zacierając jej pierwotną architekturę. 

Odzyskała dawny wygląd
Kiedy 3 grudnia 1978 roku biskup włocławski ks. bp Jan Zaręba erygował parafię Świętej Barbary w Kaliszu – Szczypiornie (powstała z ośrodka duszpasterskiego noszącego takie samo wezwanie) jej pierwszym zarządcą został ks. Józef Dudziński. Od 1981 do 1989 roku proboszczem tej parafii był ks. Paweł Kodłubaj, który zbudował plebanię i nowy kościół. W październiku 1986 roku bp Zaręba nadał nowo powstałemu kościołowi wezwanie Podwyższenia Krzyża Świętego, równocześnie zmieniając tytuł parafii. Piszę o tym, ponieważ od tego czasu nabożeństwa sprawowane były już w kościele parafialnym i tam koncentrowało się życie parafialne.

Z kolei kiedy w 2009 roku proboszczem był ks. Stanisław Stasiak kaplica Świętej Barbary została wpisana do Rejestru Zabytków Województwa Wielkopolskiego. Jednak przez lata stan jej pogarszał się, dlatego w 2013 roku rozpoczęto prace remontowo - konserwatorskie. Na pierwszy ogień, jak to zwykle bywa, został wzięty dach. Wymieniono go i rozebrano też dobudowane części kaplicy. Potem za czasów proboszczowania ks. Kołodziejczaka od 2014 roku remont był kontynuowany. Wstawiono nowe okna, drzwi, podłogę, odremontowano ściany na zewnątrz oraz odnowiono ołtarz i wystrój kaplicy. Dzięki ofiarności i życzliwości parafian oraz dotacjom na prace konserwatorskie przy zabytkach pozyskanym z Urzędu Miasta Kalisza odzyskała ona dawny wygląd z 1906 roku. Odremontowaną kaplicę podczas Sumy odpustowej ku czci Świętej Barbary 2 grudnia 2018 roku poświęcił ks. bp Łukasz Buzun.

Krzyż i Niepokalana
Teraz przyjrzymy się trochę wnętrzu kaplicy. Na suficie nawy tuż przed prezbiterium umieszczono obraz ukazujący Trójcę Świętą. Pochodzi on z czasów powstania kaplicy grobowej z 1850 roku, dlatego kiedy staniemy do niego przodem dowiemy się dokładnie jaki kształt miała na początku kaplica. Właśnie w tym miejscu pod posadzką znajdują się krypty z grobami wspomnianych już dawnych właścicieli Szczypiorna, odkryte podczas ostatnich remontów. Wcześniej przez 150 lat nikt tam nie zaglądał i nie wiadomo było dokładnie, gdzie one się znajdują. Okazało się, że trumny znajdujące się nie na środku, ale z boku kaplicy i bardzo dobrze się zachowały. Wtedy też odkryto fundamenty pierwotnej kaplicy.

Z pierwszej kaplicy pochodzi też krzyż znajdujący się w ołtarzu głównym i obraz Matki Bożej Niepokalanie Poczętej, zobaczymy go obecnie w nawie po prawej stronie. Krzyż podczas remontu oddany został do renowacji, podczas której okazało się, że powstał w około 1850 roku. A kiedy kaplica nie była używana znajdował się w kościele parafialnym. Natomiast wizerunek Maryi został ufundowany przez Julię Ordęgową, która przywiozła go z Krakowa. Natomiast obraz Najświętszego Serca Pana Jezusa z drugiej strony nawy pochodzi z czasów współczesnych. Na ścianach znajdują się też fragmenty malowideł z pozłacanymi krzyżami, odkryte podczas renowacji.

Teraz wróćmy jeszcze na chwilę do prezbiterium. Tam na tabernakulum umieszczono pelikana, czyli symbol Chrytusa i Eucharystii. Natomiast powyżej krzyża zobaczymy witraż ze św. Barbarą, patronką świątyni. ■

 Renata Jurowicz