Ku czci krzyża świętego - Grabowno Małe

Grabowno Małe położone jest w bliskim sąsiedztwie Twardogóry. Stąd już tylko parę kroków do rozległych lasów i słynnych stawów milickich założonych przez cystersów w XIII wieku. Historia tej wsi również sięga tak dalekiej przeszłości, pierwsza wzmianka pojawiła się bowiem w 1225 roku. Do tutejszego kościoła pw. Podwyższenia Krzyża Świętego nietrudno trafić, znajduje się on w centrum tej niewielkiej miejscowości. W ogólnym zrębie kościół powstał najprawdopodobniej w 1655 roku, czyli mniej więcej wtedy, kiedy rozpoczął się słynny Potop Szwedzki. Przypuszczenia te potwierdza protokół wizytacyjny sporządzony w 1666 roku - odnotowano tam, iż kościół został „niedawno zbudowany z belek i otoczony drewnianym płotem, mający dobry dach (…) dzwonnicę drewnianą z 2 dzwonami, strop płaski…”. Wątpliwości co do daty pojawiają się jednak zwracając baczniejszą uwagę na zastosowany styl architektoniczny - w tym przypadku późnogotycki. Są więc dwie możliwości, w połowie XVII wieku dokonano gruntownej modernizacji poprzedniego obiektu, a zmiany były na tyle duże, iż w protokole uznano, że to nowy obiekt lub... po prostu zdecydowano się na taki, a nie inny wygląd wzorując się na sprawdzonych rozwiązaniach dobrze znanych w okolicy.

Wiemy już gdzie świątynia się znajduje, kiedy mogła zostać wzniesiona, warto więc przyjrzeć się jej konstrukcji. Kościoły śląskie budowano na ogół z belek układanych na zrąb, tak też jest w tym przypadku. Ściana składa się z ułożonych poziomo wieńców z drewnianych belek łączonych w narożach. Co kilka metrów wykorzystano tutaj wzmacniające budynek obustronne kleszcze zwane lisicami. Taki typ konstrukcji znany jest od wieków i co ciekawe nadal praktykowany w regionach o ciągle żywych tradycjach ciesielskich. Warto jeszcze wspomnieć o dominującej w bryle kilkusetletniej dzwonnicy.

Czas zajrzeć do środka świątyni. Obecny wygląd jest efektem współczesnej modernizacji dokonanej w okresie powojennym, ściany łącznie z sufitem zostały obłożone drewnianą boazerią przynoszącą na myśl styl góralski. Istniejąca tu niegdyś polichromia nie jest obecnie widoczna. Już przed tą modernizacją wnętrze było skromne, większość wyposażenia pochodziła z XIX wieku. Do naszych czasów zachowało się kilka elementów z epoki reprezentujących styl neogotycki, modny w tamtym okresie. Ten styl w architekturze powracał do form gotyku, charakteryzowała go swoboda w posługiwaniu się ograniczonym zasobem form sprzed wieków, łączonych czasami z motywami antycznymi czy orientalnymi. Ołtarz główny jest sztandarowym reprezentantem stylu. Głównym elementem ołtarza jest scena ukrzyżowania. U stóp Jezusa czuwa Matka Boska oraz Maria Magdalena. W polach bocznych umieszczono rzeźbę św. Wawrzyńca i św. Jadwigi Śląskiej. W stylu neogotyckim wykonano także konfesjonał oraz prospekt organowy. Ambona natomiast to już przykład neorenesansu.

Tekst i foto Aleksander Liebert