Sacrum w muzyce

Październik, jesień, wprowadza nas w zadumę nad przemijaniem tego świata, kulminacją tych refleksji jest uroczystość Wszystkich Świętych i wspomnienie Wszystkich Wiernych Zmarłych.

Jedną z najdostojniejszych pieśń religijno-patriotycznych, która po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku konkurowała z Mazurkiem Dąbrowskiego o uznanie za hymn państwowy jest hymn „Boże, coś Polskę”.

W uroczystość Zesłania Ducha Świętego śpiewana jest w kościołach przed Ewangelią sekwencja „Przybądź, Duchu Święty”. Ten utwór jest wiernym tłumaczeniem sekwencji łacińskiej, pochodzącej z przełomu XII i XIII wieku Veni, Sancte Spiritus, jej autorstwo przypisuje się papieżowi Innocentemu III.

Wielki Post ma przybliżyć wiernym Misterium Paschalne. Dlatego opisy pojmania, męki i ukrzyżowania Chrystusa, jakie znajdujemy w Ewangelii, od wieków oddziaływały na wyobraźnię zarówno twórców muzyki klasycznej, jak i ludowej. Ważne miejsce w zrozumieniu i przeżyciu męki Pańskiej odgrywa nabożeństwo Gorzkich żali.

Dla setek milionów ludzi „Cicha noc” stała się synonimem pięknego, świątecznego nastroju. Jej tekst został przetłumaczony na 300 języków i dialektów na całym świecie.

Po zapoznaniu się z historią hymnu, tą legendarną jak i prawdopodobną należy zwrócić uwagę na treści, które zawiera. Tekst Te Deum jest przesiąknięty biblijnymi inspiracjami. Stanowi również wspaniałą katechezę. Hymn generalnie powiela zarys strukturalny wyznania wiary. Rozpoczynając od wezwania Boga, hymn wychwala wszystkich tych, którzy wielbią i czczą Boga, począwszy od hierarchicznie uporządkowanych istot niebieskich, poprzez chrześcijan będących już w niebie, aż po Kościół rozproszony po całym świecie.

Panu Bogu dziękujemy za różne dary i uwielbiamy Go, że jest z nami. Na różne sposoby Kościół to uwielbienie wyraża. Jednym z piękniejszych i bardziej znanych jest starożytny hymn Te Deum – w wersji ludowej rozpoczynający się słowami „Ciebie, Boga, wysławiamy”. 

Suplikacje, czyli śpiew rozpoczynający się od słów „Święty Boże, Święty Mocny, Święty Nieśmiertelny, zmiłuj się nad nami”, należą do najważniejszych śpiewów błagalnych w języku polskim wykonywanych przez lud (z łac. supplicatio - prośba, błaganie).

Powszechna zasada głosi, iż sposób modlitwy jest wyrazem wiary. Duży udział pieśni maryjnych
w repertuarze śpiewów kościelnych w Polsce świadczy o maryjności naszej wiary.

Powszechna zasada głosi, iż sposób modlitwy jest wyrazem wiary. Duży udział pieśni maryjnych w repertuarze śpiewów kościelnych w Polsce świadczy o maryjności naszej wiary.

W opinii wielu historyków, różnych dziedzin sztuki, reakcją na renesans, do którego rozkwitu w krajach północnoeuropejskich przyczyniła się reformacja, był barok, związany w początkowej jego fazie z kontrreformacją. Przypadek przemian stylu muzyki w pierwszych dekadach XVII wieku w Polsce, a ściślej w Rzeczpospolitej Obojga Narodów, zdaje się taką opinię potwierdzać.

 Tym artykułem rozpoczynam nowy, mam nadzieję ciekawy, cykl poświęcony polskim pieśniom kościelnym. Śpiew i muzyka należały zawsze do środków wyrazu kultu.

Przedwojenny Wrocław szczycił się kilkoma najwyższej klasy organami koncertowymi. Nazwa „koncertowe”  była ta adekwatna, bo koncertów odbywało się tu mnóstwo. To właśnie we Wrocławiu, w Hali Stulecia zbudowano przed wojną największy na świecie instrument.

Organy (prawdopodobnie pozytyw) w kościele lutogniewskim istniały na pewno na początku XIX wieku, a być może i wcześniej. Świątynia, w której znajdował się ten instrument została rozebrana w 1823 roku, wtedy też rozpoczęto budowę nowego murowanego kościoła.

Tym razem przybliżę historię dwóch instrumentów z kościołów pw. św. Mikołaja w Benicach i pw. św. Wojciecha w Kobiernie.

Pierwszą wzmiankę o istnieniu organów w dawnym kościele szpitalnym znajdujemy w aktach wizytacyjnych kościołów krotoszyńskich z 16 grudnia 1845 roku. Otóż na wyposażeniu kościoła św. Rocha był pozytyw przeniesiony tu z kościoła farnego.

Kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela został zbudowany w latach 1592 – 1597 i konsekrowany w 1601 roku. Pierwszą wzmiankę o organach w tym kościele, jak i w ogóle w mieście, odnajdziemy w aktach wizytacji kościołów krotoszyńskich przeprowadzonej w roku 1611

Prospekt organowy późnoklasycystyczny, wysunięty nieco z przodu, zajmujący prawie całą szerokość czołowej ściany instrumentu. Zamyka klasyczną, prostokątną szafę organową, podzieloną poziomo na część prospektową.

W pierwotnym drewnianym kościele św. Piotra nie istniał instrument. Potwierdzenie tego znajdujemy w aktach wizytacyjnych z roku 1719.

Nazwa Dobrzec pojawiła się po raz pierwszy w dokumencie pisanym już około 1200 roku. Dokument ów dotyczył benedyktyńskiego klasztoru znajdującego się w sąsiadującej z Dobrzecem Kościelnej Wsi.