Duchowość diakona stałego

Duchowość diakona stałego

Sakrament święceń tworzy nową sytuację w życiu stałych diakonów żyjących najczęściej w małżeństwie. Daje możliwość poświęcenia się Bogu na nowy sposób. Jaki?

Duchowość – najogólniej mówiąc – jest sposobem przeżywania wiary, sercem i jednoczącym centrum każdej formacji chrześcijańskiej. Nie tylko ukierunkowuje życie człowieka w stronę Stwórcy, ale pozwala się również ku Niemu zbliżać, konkretyzując naśladowanie Jezusa.

Kluczową rolę w duchowym rozwoju człowieka odgrywa Duch Święty, który uśmierca to, co zmysłowe, czyniąc wierzącego osobą uduchowioną (gr. pneumatikos). W chwili chrztu ludzkie ciało staje się świątynią Ducha Świętego, a znakiem Jego obecności są charyzmaty, nadprzyrodzone dary, przeznaczone dla społeczności bądź jako funkcje (np. funkcja diakona), bądź jako sprawności (zob. np. Rz 12, 6-8). 

Owoce łaski, udzielane wiernym przez Ducha Świętego, rodzą ich do świętości, która wyraża się rozmaicie u poszczególnych ludzi, w zależności od stanu życia. Warto nieustannie przypominać, iż źródłem świętości człowieka nie są jego własne zasługi czy uzdolnienia, lecz osoba Ducha Świętego. To On pobudza do wiernego naśladowania Jezusa Chrystusa w Jego miłości oraz uzdalnia do miłowania Boga ponad wszystko i miłowania ludzi w podobny sposób, jak Chrystus ich umiłował (por. Mk 12, 30; J 13, 34; 15, 12). Człowiek nie tylko może, ale powinien wkraczać na tę drogę, która nie stanowi tylko jednej z możliwości, ale wręcz autentyczny obowiązek.

Wszystkie stany życia w Kościele są powołane do świętości chrześcijańskiej. „Uczestnikami posłannictwa i łaski najwyższego Kapłana są też w osobliwy sposób słudzy niższego stopnia święceń, a przede wszystkim diakoni, którzy służąc tajemnicom Chrystusa i Kościoła, winni zachować siebie czystymi od wszelkiego grzechu i podobać się Bogu oraz starać się o wszelkie dobro wobec ludzi (por. 1 Tm 3, 8-10 i 12-13)” – czytamy w soborowej Konstytucji Lumen Gentium (nr 41).

Źródło duchowości diakona stałego

Diakoni są konsekrowani namaszczeniem Ducha Świętego na służbę ludowi Bożemu „celem budowania Ciała Chrystusowego” (EF 4, 12). Poprzez to znamię sakramentalne otrzymują duchowy znak odróżniający, wyciśnięty w sposób niezatarty na duszy wyświęconego, który upodabnia do Chrystusa-Diakona, Sługi. 

Obok niego znajduje się także łaska sakramentalna, czyli łaska Ducha Świętego udzielana przez Chrystusa i właściwa każdemu sakramentowi. Łaska sakramentu święceń okazuje się cenną pomocą w sprawowaniu posługi, a oprócz tego wywiera głęboki wpływ na umysł i serce diakona, skłaniając go do ofiary i poświęcenia całej swojej osoby służbie królestwu Bożemu w Kościele. Na jej gruncie rodzi się duchowość diakona stałego.

To właśnie ona ukierunkowuje życie duchownego na postawy „pokornej służby, wyrażającej się nie tylko w dziełach miłosierdzia, lecz przenikającej i kształtującej cały sposób myślenia i działania” – jak mówił Jan Paweł II podczas Audiencji generalnej (20 X 1993 r.), przedstawiając zarys diakońskiej duchowości. „Stąd, jeśli chodzi o posługiwanie zgodne z duchem, to diakoni ukazują charakterystyczny rys oblicza Chrystusa: służbę, po to, aby być w ten sposób nie tylko sługami Boga, ale także sługami swych braci”. To uszczegółowienie papieża pozwala stwierdzić, iż właściwa dla diakona forma duchowości zawarta jest już w samym słowie „diakonat”: tym, co formuje wewnętrzne pragnienia i zadania przyjmującego ten sakrament jest duch służby. 

Potrójna relacja

Życie duchowe diakona powinno pogłębiać i rozwijać w sobie potrójną relację: do Jezusa Chrystusa, do Kościoła i do zbawienia człowieka w Chrystusie. Pierwszą i fundamentalną relacją, o którą powinien się troszczyć diakon przeżywając i pielęgnując duchowość, jest więź z Jezusem. To właśnie On, z miłości do Ojca i wobec ludzi, przyjął postać Sługi (zob. Flp 2, 5-11). Jednocześnie, Chrystus obiecał, że Jego obecność będzie potwierdzona przez postawę służebną tych, którzy Go naśladują: „a kto by chciał Mi służyć, niech idzie za Mną, a gdzie Ja jestem, tam będzie i mój sługa” (J 12, 26). Diakon, przyjmując sakrament święceń, został istotnie wezwany do wypełniania swoich posług na podobieństwo Chrystusa-Sługi. Niezbędne jest zatem, aby diakon starał się jak najbardziej upodobnić swoje życie do Chrystusa. 

Z relacją do Chrystusa nierozerwalnie jest związana relacja do Kościoła. Diakon nie mógłby żyć wiernie swoim upodobnieniem do Chrystusa, gdyby nie miał uczestnictwa w Jego miłości do Kościoła. Wyświęcony diakon – jako szafarz służby – uczestniczy w diakonii razem z biskupem i prezbiterami, kontynuując dzieło zbawiania ludzi. 

Trzecią relacją, właściwą duchowości diakona, jest jego relacja do każdego człowieka potrzebującego zbawienia. Jeżeli w Chrystusie-Słudze, w Jego słowach i czynach człowiek może ujrzeć w pełni miłość, przez którą zbawia go Ojciec, to także w życiu diakona powinien odnaleźć obraz takiej samej miłości. Jednym z wymiarów powołania diakona jest potrzeba ciągłego wzrastania w naśladowaniu miłości Chrystusa do człowieka. Jest to podstawowe zadanie diakona w budowaniu jego wewnętrznego życia. 

Powyższe relacje podkreślają bardzo wyraźnie, iż fundamentalne znaczenie ma dla niego jego własne życie duchowe. Diakon powinien pamiętać, że naśladowanie Chrystusa w służbie przewyższa wszelkie zdolności naturalne. Dlatego przede wszystkim ma on realizować, w pełnej świadomości zachętę Jezusa: „trwajcie we Mnie, a Ja w was będę trwać. Podobnie jak latorośl nie może przynosić owocu sama z siebie – jeśli nie trwa w winnym krzewie – tak samo i wy, jeżeli we Mnie trwać nie będziecie” (J 15, 4).

Wypełnianie obowiązków diakońskich

Zasadniczym źródłem rozwoju duchowego diakona jest z pewnością wierne i ofiarne wypełnianie posługi. Nie chodzi tu o mechaniczne wykonywanie czynności diakońskich, lecz o takie zaangażowanie, która byłaby znakiem miłości Boga i człowieka. W ten sposób, odwzorowując w sobie te postawy i dążenia, które były w Chrystusie, diakon osiągnie harmonię jedności między swoją misją, codziennym życiem i świętością. 

Podstawowym pokarmem duchowości diakońskiej jest posługa Słowa. By godnie i owocnie głosić Słowo Boże, diakon – szafarz Bożego Słowa – powinien dzięki wytrwałej lekturze i starannemu studium przylgnąć do Pisma Świętego. W Konstytucji dogmatycznej o objawieniu Bożym Dei Verbum czytamy: „tak wielka zaś tkwi w słowie Bożym moc i potęga, że jest ono dla Kościoła podporą i siłą żywotną, a dla synów Kościoła utwierdzeniem wiary, pokarmem duszy oraz źródłem czystym i stałym życia duchowego”. Pragnienie głoszenia i dzielenia się Bożym Słowem z innymi jest dla diakona wprost proporcjonalne do zażyłości i przyjaźni z Nim. 

Obok posługi Słowa, duchowość diakona karmi się także szeroko rozumianą posługą liturgiczną (wspólnotową i osobistą). W niej przez widzialne znaki dokonuje uświęcenie człowieka. 

Trzecią posługą – charakterystyczną i istotną dla duchowości diakona – są dzieła miłosierdzia. Miłosierdzie jest duszą wspólnoty Kościoła. Potwierdza życie duchowe, czyni je autentycznym i wiarygodnym.

Osobisty kontekst życia

W zależności od sytuacji życiowej diakona cechuje już określona duchowość. Pośród diakonów stałych najwięcej będzie zawsze diakonów żonatych. W związku z tym nieco inny będzie obraz duchowości diakona żyjącego na co dzień w małżeństwie, a nieco inny diakona celibatariusza.

Fundamentalnym doświadczeniem Kościoła tak dla diakona stałego, jak każdego członka Kościoła jest Kościół domowy. Nie jest on dla diakona etapem, ale miejscem, fundamentalnym doświadczeniem Kościoła. I ma to decydujące znaczenie dla jego duchowości, mianowicie nie musi i nie może szukać możliwości budowania Kościoła; nie może też budować go obok małżeństwa i rodziny, ale — buduje go w małżeństwie i rodzinie a przez doświadczenie Kościoła domowego otwiera się na inne grupy społeczne. ■

 ks. Dariusz Kuliński