Znak przymierza i wiecznego zobowiązania

Znak przymierza i wiecznego zobowiązania

Najbardziej znanym i popularnym szkaplerzem noszonym obecnie przez wiernych świeckich jest brązowy szkaplerz karmelitański. Na jednym kawałku sukna umieszczony jest wizerunek Matki Bożej Szkaplerznej, a na drugim Najświętszego Serca Pana Jezusa. Czym jest szkaplerz i dlaczego warto go przyjąć, bo przecież nie jest to ozdoba, czy amulet? 

Choć mamy październik i w Kościele katolickim wierni gromadzą się na nabożeństwie różańcowym, to w tym materiale nie będzie o różańcu a o szkaplerzu. I już na początku zaznaczę, że Kościół swą władzą apostolską potwierdził przywileje szkaplerza, a nabożeństwo szkaplerzne uznał, obok Różańca Świętego za podstawowe nabożeństwo Maryjne. Nabożeństwo to rozkrzewili z wielkim oddaniem, upatrując w nim siłę, mogącą ożywić wiarę i uzdrowić obyczaje Bracia Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel. Wszędzie tam, gdzie powstawały klasztory karmelitańskie, kult Matki Bożej Szkaplerznej promieniował na okolicę. W naszym kraju nabożeństwo szkaplerzne zaczęło rozwijać się w XIV wieku. Bractwa szkaplerzne stały się zjawiskiem powszechnym, a obok karmelitów trzewiczkowych działali karmelici bosi, szerząc od 1605 roku kult Matki Bożej Szkaplerznej. Przyczynkiem do rozprzestrzenienia się kultu na terenie Polski w dużym stopniu była konstytucja papieża Klemensa VIII (1592-1605) Quaecumque, z 7 grudnia 1604 roku pozwalająca erygować bractwa szkaplerzne przy kościołach parafialnych. 

Habit Zakonu 

Dlaczego szkaplerz oznacza habit? Może na początek powiedzmy sobie, że słowo szkaplerz pochodzi od łacińskiego scapulae, czyli ramiona i oznacza szatę kształtem przypominającą ornat rzymski, złożoną z dwóch sięgających do stóp płatów sukna z wycięciem na głowę, z których jeden opada na piersi, a drugi na plecy. W tradycji monastycznej stał się częścią habitu, początkowo traktowany jako fartuch w czasie pracy, a potem wyrażającą więź z Maryją. 

Szkaplerz karmelitański NMP z Góry Karmel jest ściśle związany z historią i duchowością zakonu karmelitańskiego, gdyż jak głosi tradycja Matka Boża objawiła się św. Szymonowi Stock, generałowi zakonu karmelitańskiego, który w obliczu niebezpieczeństw grożących zakonowi, przypuścił szturm do nieba, by wybłagać opiekę i wsparcie tej, która od początku istnienia zakonu była jego niezawodną orędowniczką. Kiedy w nocy z 15 na 16 lipca 1251 roku trwał na modlitwie, ujrzał Najświętszą Dziewicę w otoczeniu Aniołów podającą mu szkaplerz brązowego koloru. Matka Boża powiedziała wówczas: „Przyjmij, najmilszy synu, szkaplerz twego zakonu, jako znak mego braterstwa, przywilej dla ciebie i wszystkich Karmelitów. Kto w nim umrze, nie zazna ognia piekielnego”. Tak więc szkaplerz w istocie jest „habitem”, a ten kto go przyjmuje, zostaje włączony w mniejszym lub większym stopniu do zakonu karmelitańskiego, poświęconego służbie Matki Najświętszej, aby doświadczać słodkiej i macierzyńskiej obecności Maryi w codziennym życiu. 

Warto zauważyć, że w XIV wieku Mata Boża ukazała się papieżowi Janowi XXII i poleciła szczególną opiekę nad zakonem karmelitańskim, obiecując obfite łaski i zbawienie należącym do zakonu. Obiecała także wszystkim nadzwyczajną łaskę, znaną pod nazwą Przywileju sobotniego.

Świecki szkaplerz 

A zatem szkaplerz jest w swojej istocie habitem, jest też pamiątką i widzialnym znakiem opieki Matki Bożej. Poza zakonnikami szkaplerz zapragnęli nosić także ludzie świeccy. Zdobił on pierś nie tylko prostego ludu, ale i szlachty, czy królów, a także biskupów i papieży, którzy nie byli zakonnikami. I tak, by każdy mógł przyjąć ten swoisty habit powstała niejako jego zminimalizowana wersja przystosowana do użytku wiernych świeckich. Szkaplerz złożony jest z dwóch prostokątnych wycinków brązowego sukna wełnianego połączonych dwoma tasiemkami. Wymiary płatków mogą być dowolne. Zwykle na obu płatkach jest umieszczony wizerunek lub symbol Pana Jezusa i Matki Bożej Szkaplerznej. 

Pierwsze sprawdzone dane historyczne mówiące o przynależności ludzi świeckich do bractw szkaplerznych pochodzą z XIV wieku. Z biegiem lat zwiększała się liczba wiernych, przyjmujących szkaplerz święty. Także w wielu parafiach naszej diecezji wierni przyjmują szkaplerz. Natomiast w Kaliszu na Niedźwiadach, gdzie znajduje się klasztor Karmelitanek Bosych pw. Najświętszego Imienia Maryi i św. Józefa, w pierwszą sobotę września zgromadzili się wierni, którzy chcą stworzyć wspólnotę szkaplerza, by z czasem stać się bractwem. Jednak, by bractwo mogło zostać erygowane to członkowie wspólnoty muszą przejść długą drogę.

Jak piszą na swojej stronie ojcowie Karmelici Bosi, Bractwo Szkaplerzne, czyli Bractwo Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel, jest to stowarzyszenie wiernych, którzy dążą do doskonałej miłości w świecie zgodnie z duchem Zakonu Karmelitów Bosych, uczestniczą w jego życiu i mają udział w jego łaskach duchowych przez wewnętrzne zjednoczenie z Maryją w myślach, pragnieniach i czynach. 

Obietnice i zobowiązania

Wspomniałam już, że Matka Boża obiecała obfite łaski i przywileje. I tak ten, kto nosi szkaplerz jako czciciel Matki Bożej zapewnia sobie jej opiekę co do duszy i ciała w tym życiu i szczególną pomoc w godzinie śmierci. Dalej każdy, kto pobożnie nosi szkaplerz święty i zachowuje czystość według stanu, zostanie wyprowadzony z czyśćca osobiście przez Matkę Bożą w pierwszą sobotę po swej śmierci. A ci, którzy należą do Bractwa Szkaplerznego są duchowo złączeni z zakonem karmelitańskim i mają udział w jego duchowych dobrach za życia i po śmierci, a więc we Mszach Świętych, Komuniach Świętych, umartwieniach, modlitwach, postach itp.

Jednak przywileje to nie wszystko, noszący szkaplerz mają także zobowiązania: naśladować cnoty Matki Najświętszej i szerzyć jej cześć. Dniem i nocą nosić na sobie szkaplerz. Odmawiać codziennie modlitwę naznaczoną w dniu przyjęcia do szkaplerza, a także czynić dobrze bliźnim.Przywileje i łaski szkaplerza świętego  były potwierdzone wielokrotnie przez papieży. Potwierdzili je: Klemens VII (bullą z dnia 12 sierpnia 1530 r.), Pius V, Grzegorz XIII, Paweł V, Klemens X, a nabożeństwo szkaplerzne polecali wiernym: Pius XI, Pius XII (1951), Paweł VI i Jan Paweł II (2001). Św. Jan Paweł II, który nosił szkaplerz mówił: „Noście zawsze szkaplerz święty. Ja zawsze go noszę i wiele z tego nabożeństwa doznałem pożytku. Pozostałem mu wierny i stał się on moją siłą!”. Ponadto Ojciec Święty Jan Paweł II w 2001 roku, kiedy w Kościele przeżywano Rok Jubileuszowy 750-lecia szkaplerza świętego, wypowiadając się na temat oddawania czci Matce Bożej Szkaplerznej, przypomniał, że „nabożeństwo do niej nie może ograniczyć się tylko do modlitw i hołdów składanych jej przy określonych okazjach, ale powinno stanowić habit, czyli nadanie stałego kierunku chrześcijańskiemu postępowaniu, opartemu na modlitwie i życiu wewnętrznym poprzez częste przystępowanie do sakramentów i konkretne uczynki miłosierne co do ciała i co do duszy”.

Nosząc szkaplerz, włączamy się w wielką rodzinę Maryi, której członkowie modlą się za siebie nawzajem i wspierają się duchowo. Szkaplerz jest nie tylko osobistym sakramentalium, ale także narzędziem do głoszenia Ewangelii i przyciągania innych do Chrystusa przez Maryję. I nie można go uznawać jako amuletu, który ma przynieś szczęście, dobrobyt czy uchroni od złego. 

Dodam, że szkaplerz można przyjąć w dowolnym, wybranym przez siebie dniu. Aby go przyjąć, muszą zostać spełnione trzy warunki: przyjęcie z rąk upoważnionego kapłana lub diakona; noszenie ciągle na sobie, odmawianie specjalnej modlitwy, prosząc Matkę Bożą o jej opiekę i wstawiennictwo. Przykładem takiej modlitwy może być Akt zawierzenia Matce Bożej. Nie można zapomnieć także o modlitwie różańcowej, która jest szczególnie związana z noszeniem szkaplerza. ■

Arleta Wencwel-Plata