Znak Matki Bożej Lipskiej

Madonna z Dzieciątkiem nazywana jest tu Matką Boską Lipską. To jedno z najstarszych sanktuariów w diecezji toruńskiej. Od sześciuset lat gromadzą się tu pielgrzymi, którzy powierzają się Bogu przez ręce Maryi i dziękują za otrzymane łaski.

Z Matką Bożą Lipską związane są tak naprawdę dwa miejsca - Lubawa i Lipy. Najpierw o Lubawie, gdzie biskupi chełmińscy postawili rezydencję i obecni tu byli przez 500 lat, dlatego w herbie miasta pojawił się biskup w mitrze, z pastorałem. Około 1330 roku postawiono tu kościół pw. św. Anny (farę), a od 1954 roku Najświętszej Maryi Panny. W XVI wieku dobudowano do niego kaplicę, do której bp Piotr Kostka ofiarował figurę Maryi Lipskiej.
Teraz trochę o Lipach, które obecnie są w granicach Lubawy, należą do parafii pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Anny w Lubawie i o lipie. Pewnego dnia nad drzewem, właśnie nad lipą, ukazała się jasność, potem znaleziono tam figurę Maryi z Dzieciątkiem. Została ona przeniesiona do wspomnianego wcześniej kościoła w Lubawie, jednak wracała na miejsce objawienia. Uznano to za znak, że figura ma zostać tam, gdzie ją odnaleziono. Później w Lipach wybudowano kaplicę, na miejscu której w 1620 roku postawiono kościół murowany pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny. Po pożarze w XIX wieku staraniem proboszcza lubawskiego ks. infułata Antoniego Klingenberga i jego następcy ks. prałata Dawida Sartowskiego zbudowano kolejną, tym razem neogotycką świątynię, która istnieje do dzisiaj.

Koronacja Maryi i Jezusa

Kult Matki Bożej Lipskiej na pewno istniał tu już w XV wieku. Kilka wieków później ks. Jakub Fankidejski zapisał: „W procesyi bierze udział zazwyczaj tak wielka liczba wiernych, że podczas gdy pierwsi daleko są już za miastem, ostatni jeszcze z fary nie wyszli”. Warto zauważyć, że o kulcie figury wspomina po raz pierwszy wizytacja przeprowadzona przez biskupa Teodora Andrzeja Potockiego w 1706 roku. W XVIII wieku w czasie odpustu przybywało do kościoła, gdzie czczona była Matka Boża Lipska kilka tysięcy osób z całych Prus Książęcych. 

Już w XX wieku figura została ukoronowana, uroczystość odbyła się 2 lipca 1969 roku w obecności 20 tysięcy wiernych. Głównym koronatorem był prymas Polski ks. kard. Stefan Wyszyński. Obecny kustosz sanktuarium i proboszcz parafii farnej nadal dba o to miejsce wybrane przez Maryję. Pielgrzymów wita nowa brama wjazdowa i odrestaurowany kościół z odnowionymi organami i złoceniami ołtarza. W odpust przybywają tu pielgrzymi nie tylko z Lubawy, ale także spoza diecezji. Procesja wyrusza z fary do Lip, a nabożeństwa maryjne są odprawiane w Lipach i w Lubawie.

W kaplicy Mortęskich

Cudowna renesansowa figura ma 30 centymetrów i wykonana została z drewna przez anonimowego artystę. Maryja na prawej ręce trzyma Dzieciątko, którego twarzyczka jest ustawiona profilem. Postacie zostały ubrane w złocone kapy, znak królewskości. Promieniste tło i księżyc pod stopami Maryi stanowią nawiązanie do 12. rozdziału Apokalipsy wg św. Jana. Gdy zdejmiemy z postaci Jezusa sukienkę zauważymy w Jego ręku książkę, być może Biblię przekazaną przez pierwszą nauczycielkę wiary.
Figura obecnie znajduje się we wspomnianym już kościele pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Anny w Lubawie. W 1581 roku do świątyni została dobudowana kaplica św. Barbary, ufundowana przez Magdalenę Mortęską, nazywana dlatego kaplicą Mortęskich. Pod kaplicą znajduje się rodzinna krypta grobowa. To w kaplicy Mortęskich jest umieszczony barokowy ołtarz z figurą Matki Bożej Lipskiej, czyli patronki Ziemi Lubawskiej. 

Lubawskie skarby

Ołtarz główny obecnego sanktuarium powstał w 1723 roku, a w jego środkowej części znajduje się obraz Matki Bożej Różańcowej z około 1600 roku. Co jeszcze można tu zobaczyć? W świątyni znajduje się ambona i ława barokowa z herbem Odrowąż z XVII wieku, do tego kartusze herbowe ordynariuszy chełmińskich: Piotra Kostki herbu Dąbrowa i Wawrzyńca Gembickiego herbu Nałęcz, epitafia, m. in.: wojewody pomorskiego, Ludwika Mortęskiego wykonane po 1625 roku, wojewody malborskiego, Samuela Zelińskiego i jego żony Zofii Mortęskiej z 1629 roku, czy burmistrza Lubawy Jana Chrystiana Fabrycjusza z 1678 roku.

Świątynia ma także zabytki sztuki złotniczej, m. in.: kociołek na wodę święconą pochodzący z XV wieku, XV, XVI i XVII-wieczne kielichy, czy monstrancję pochodzącą z 1689 roku. 

tekst Renata Jurowicz