Władczyni północy

Władczyni północy

Człowiekiem roku 2025 w Polsce jest bez wątpienia Bolesław Chrobry. I właśnie przy tej okazji warto przypomnieć jego niezwykłą siostrę – prawdziwą i również koronowaną (w dodatku czterema koronami) – władczynię Północy. Ech, cóż to była za Piastówna!

Polka była przed wiekami królową Anglii – przypomniała Elżbieta II w czasie swojej ostatniej wizyty w naszym kraju. Dokładnie to samo mogą stwierdzić monarchowie Szwecji, Norwegii i Danii w odniesieniu do tronów własnych państw. Najciekawsze jednak jest to, że nie chodzi tu wcale o cztery różne księżniczki z Polski, ale o jedną i tę samą.

Nasza bohaterka budzi sporo kontrowersji wśród historyków zarówno polskich, jak i skandynawskich, i brytyjskich. Dlaczego? Ot choćby z tego powodu, że pojawia się w źródłach aż pod trzema imionami. Po pierwsze jako Świętosława, bo takie imię nosiła w Polsce jako córka Mieszka I i siostra pierwszego polskiego króla. Nie wiemy niestety, kim była jej matka. Mogła to być Czeszka Dobrawa, ale również druga żona księcia Polan, czyli Oda, w uproszczeniu powiedzmy, że Niemka. Niewykluczone też, że Świętosławę urodziła któraś z pogańskich żon Mieszka. W 980 r. Mieszko wydał ją za pierwszego króla Szwecji Eryka Zwycięskiego. I to wiemy również na pewno.

Królowa Szwecji

Małżeństwo to miało prawdopodobnie charakter polityczny, a jego cel stanowiło zabezpieczenie Pomorza Zachodniego przed najazdem ze strony Danii. Ponieważ słowiańskie imię Świętosława nie przechodziło Szwedom przez gardło, pochodzącej z Gniezna królowej Szwecji nadano takie imię, które jej poddani mogli wymówić i brzmiało ono Sigrid. Z czasem dodano do niego przydomek Størrada (Harda, Dumna).

Źródła historyczne wymieniają tylko dwoje potomków tej pary: Olafa, późniejszego króla Szwecji oraz Gotlandii oraz Holmfrydę. Eryk zmarł około 995 r., a owdowiała Sigrid doprowadziła do zawarcia szwedzko-duńskiego sojuszu wymierzonego przeciw Norwegii. Ukoronowaniem sojuszu było jej kolejne małżeństwo ze Swenem Widłobrodym, królem Danii i Norwegii, który właśnie wrócił z wygnania. Ślub odbył się w 996 r.

Królowa Danii, Norwegii i Anglii

Piastówna, już jako królowa Danii i Norwegii, urodziła Swenowi dwóch synów: Haralda, późniejszego króla Danii i Kanuta, późniejszego władcę Anglii, Danii i Norwegii, a także zarządcy Szlezwiku. Natomiast córki Swena i Świętosławy otrzymały imiona Astryda i Świętosława. A skoro przy imionach jesteśmy, nie mogę przemilczeć informacji, że jako władczyni Danii i Norwegi, królowa z polskim rodowodem przyjęła imię Gunhilda. Około 1002 r., Swen wypędził Sigrid nie tylko z pałacu, ale również z Danii. Królowa wróciła wówczas statkiem do Polski i schroniła się u brata Bolesława. (Swoją drogą, zwróćmy uwagę na przydomki tego rodzeństwa: ona – harda, dumna, on – odważny, dzielny, waleczny. Może jednak pochodzili od tych samych rodziców, a nie tylko od ojca?)

W 1013 r. Swen został królem Anglii (wciąż pozostając mężem Świętosławy), a po jego śmierci synowie Harald i Kanut przybyli na dwór wuja Bolesława, by prosić matkę o powrót do nich i do Danii. Z tych danych wynika jasno, że Świętosława vel Sigrid vel Gunhilda spędziła w ojczyźnie ponad 10 lat. Czyli przysłowiowy kawał czasu.

Doradczyni Chrobrego?

Niestety, nie wiemy zupełnie nic o pobycie naszej bohaterki w Polsce. Nie wiemy nawet czy zamieszkała w Gnieźnie czy w Poznaniu. A może w żadnym z tych miast, tylko całkiem gdzieś indziej? Gdybyśmy chcieli się pokusić o jakąkolwiek rekonstrukcję jej wygnania, musielibyśmy oprzeć się wyłącznie o kalendarium z życia jej brata. Świętosława pojawiłaby się u niego krótko po historycznym Zjeździe Gnieźnieńskim, w czasie którego cesarz Otton III dokonał symbolicznej koronacji Bolesława, poprzez nałożenie na jego głowę cesarskiego diademu.

W konsekwencji zjazdu utworzono niezależną polską organizację kościelną z metropolią w Gnieźnie i biskupstwami w Krakowie, Kołobrzegu i Wrocławiu. Arcybiskupem gnieźnieńskim został brat św. Wojciecha, Radzim-Gaudenty. Chrobry został również ogłoszony przyjacielem Świętego Cesarstwa Rzymskiego i bratem cesarskim, co stanowiło najwyższą możliwą godność w ówczesnym ceremoniale. Polska uniezależniła się od Niemiec (została zwolniona z płacenia trybutu). Otton III podarował Chrobremu kopię włóczni św.

Maurycego i relikwię gwoździa z Krzyża Pańskiego, a w zamian otrzymał ramię św. Wojciecha (zachowane do dziś) i 300 zbrojnych. Był to dobry i pełen nadziei czas dla Polski, aż do 1002 r., kiedy młody cesarz niespodziewanie zmarł. Bolesław wykorzystał jednak ówczesne wewnętrzne walki w Rzeszy i zajął ważny rejon przedpola Odry: Miśnię, Milsko i Łużyce.

W 1003 r. Chrobry ogłosił się księciem Czech, a ponieważ nie chciał złożyć hołdu nowemu królowi niemieckiemu, jak to zwykli byli czynić władcy czescy, dał pretekst Niemcom do wypowiedzenia wojny Polsce, która, jak pokazała historia, stała się całą serią konfliktów zbrojnych trwających aż do 1018 roku. Czy Świętosława doradzała bratu jako – w prawdzie wygnana, ale jednak – królowa aż trzech państw skandynawskich? Niewykluczone.

Matka chrześcijańskich królów

W 1016 r. syn Świętosławy i Swena Widłobrodego, Kanut Wielki podbił Anglię i został jej królem. Według angielskich przekazów historycznych matka miała towarzyszyć mu w królowaniu. No i jak stwierdziła sama królowa Elżbieta II, Anglia miała przed wiekami polską królową.

Nieznana jest data śmierci Świętosławy, nie wiemy więc czy doczekała koronacji brata. Nie wiadomo gdzie zmarła, ani gdzie została pochowana. Wiemy natomiast, że dokładnie 17 czerwca tego roku będziemy obchodzić 1000. rocznicę śmierci Bolesława Chrobrego. Ważne by pamiętać, że Świętosława, która w Skandynawii nazywana jest Matką Królów, jest również matką pierwszego chrześcijańskiego króla Szwecji Olafa Skötkonunga. Natomiast według wzmianki Liber vitae z katedry w Winchesterze z 1031 r. Świętosława, siostra króla Anglii i Danii Kanuta Wielkiego, była dobrodziejką tegoż kościoła. 

Aleksandra Polewska-Wianecka
zdjęcia: Sigrid, która utożsamiana jest przez część historyków ze Świętosławą, córką Mieszka I