Wierzę w powszechny apostolski Kościół - Credo

Oprócz przymiotu jedności i świętości, wyznajemy wiarę w Kościół powszechny i apostolski. W ten sposób dobitnie podkreślamy tożsamość naszego Kościoła, a zarazem naszą własną tożsamość. Katechizm wspomina, że „Słowo „Kościół” (ekklesia, z greckiego ek-kalein- „wołać poza”) oznacza „zwołanie”. Określa ono zgromadzenie ludu, na ogół o charakterze religijnym. Jest to pojęcie często używane w Starym Testamencie w języku greckim w odniesieniu do zgromadzenia ludu wybranego przed Bogiem, przede wszystkim zgromadzenia pod górą Synaj, gdzie Izrael otrzymał Prawo i został ustanowiony przez Boga Jego świętym ludem” (KKK 751).

Kiedy my, uczniowie Jezusa dodajemy jako określenie słowo „katolicki” to podkreślamy nowy, w stosunku do idei wybraństwa narodu akcent powszechnego wybrania do Kościoła Chrystusowego. ,,Katolicki” bowiem znaczy ,,powszechny”. Katechizm wyjaśnia najpierw istotę tej powszechności. „Kościół jest powszechny w podwójnym znaczeniu: ponieważ jest w nim obecny Chrystus. […] Kościół otrzymuje od Niego ‘pełnię środków zbawienia’, której On chciał mu udzielić: oraz poprawne i pełne wyznanie wiary, integralne życie sakramentalne, posługa święceń w sukcesji apostolskiej” (KKK nr 830).

To ważne stwierdzenie. Ono pokazuje, że tak, jak cały Kościół jest z Chrystusa, z Jego woli zbawczej, z Jego inicjatywy, tak i powszechność Kościoła nie jest efektem ludzkiej decyzji. Nie może być traktowana jak uchwała parlamentarna, zasada związkowa, czy stowarzyszeniowa. Powszechność Kościoła wynika z obecności w Nim żywego Chrystusa, Jego działania. Próba zmiany zasad tej powszechności, próba zmiany jakiejkolwiek zasady określającej Kościół byłaby ingerencją przeciw woli Boga!

Warto i trzeba to zauważyć: o powszechności Kościoła decyduje Zbawiciel, który daje Kościołowi depozyt wiary, sakramenty, sukcesję apostolską. Zatem nie mnożna – logicznie ujmując – uważać siebie czy kogoś za uczestniczącego w powszechnym Kościele, jeśli zrezygnuje się z „poprawnego i pełnego wyznania wiary, integralnego życia sakramentalnego, posługi święceń w sukcesji apostolskiej”. 

Problem jest chyba na tyle istotny, że Katechizm, cytując Sobór Watykański II, Konstytucję Lumen gentium stwierdza wyraźnie: „Nie dostępuje jednak zbawienia, choćby był wcielony do Kościoła ten, kto nie trwając w miłości, pozostaje wprawdzie w łonie Kościoła ‘ciałem’, ale nie ‘sercem’”  (nr 837). Dlatego niezależnie od orzeczeń oficjalnych, trzeba stwierdzić wyraźnie, że na przykład politycy, którzy twierdzą, że są katolikami, a opowiadają się przeciw życiu nie są faktycznie w Kościele. Zrezygnowali z zasad, które określają przynależność do Kościoła powszechnego. 

Taka konsekwencja oznacza bez wątpienia dramat. Bo z jednej strony, Kościół przypomina: „Do nowego ludu Bożego powołani są wszyscy ludzie” (nr 831), a z drugiej przywołuje starochrześcijańską maksymę:  „Poza Kościołem nie ma zbawienia”. 

Katechizm zatrzymuje się nad tym zdaniem: „Sformułowane w sposób pozytywny oznacza, że całe zbawienie pochodzi jedynie od Chrystusa-Głowy przez Kościół, który jest Jego Ciałem. […]  Nie mogliby więc zostać zbawieni ludzie, którzy wiedząc, że Kościół założony został przez Boga za pośrednictwem Chrystusa jako konieczny, mimo to nie chcieliby bądź przystąpić do niego, bądź też w nim wytrwać (Konstytucja Lumen gentium, 14); (KKK nr 846). 

Trudno uznać, mimo emocji, że człowiek, który przynależy formalnie do Kościoła, jest świadom Jego depozytu wiary, tego, że wiara ta ma przełożenie moralne, (inaczej nie jest wiarą chrześcijańską, lecz martwą doktryną, czy ideologią), że człowiek, który wiedząc to wszystko nie chce w tym Kościele trwać i wytrwać, poprzez swoje decyzje stanowiące inne poglądy, niż te, które Kościół wyznaje.

To prosta logika i proste myślenie. Znają je doskonale na przykład politycy, którzy wiedzą, że za złamanie zasad dyscypliny partyjnej, można, a nawet należy wykluczyć kogoś z szeregów partii. Mimo, że te zasady są zmienne, przyjmowane wolą niekiedy niewielkiej większości. Tutaj zasady nie są arbitralne, są darem Chrystusa. Nie podlegają dyskusji. Podlegają jedynie coraz lepszemu zrozumieniu, interpretacji, uwewnętrznieniu. 

Ktoś powie – to trąci totalitaryzmem! Warto sięgnąć przy takich wątpliwościach do nr 835. Katechizmu, który przywołuje słowa Pawła VI, z jego Adhortacji Evangelii nuntiandi, 62: „Strzeżmy się poglądu, że Kościół powszechny jest sumą lub, jeśli wolno powiedzieć, federacją Kościołów partykularnych. Sam Kościół, powszechny w swoim powołaniu i w swoim posłaniu, skoro zapuszcza korzenie na terenach o różnych warunkach kulturowych, społecznych i ustrojowych, przybiera w każdej części globu inny wymiar zewnętrzny i odmienne rysy” Kościół nie jest totalitarny, nie jest totalny, ale jest jeden i powszechny. Różnorodność, jedność i powszechność – to model nie znany w naszych strukturach społecznych i politycznych. Tymczasem, może zamiast próbować interpretować (błędnie) Kościół za pomocą modeli instytucji politycznych, warto by było te instytucje poddawać zasadom tworzącym Kościół?

Jeszcze jeden atrybut Kościoła to apostolskość. Katechizm stwierdza: „Kościół jest apostolski, ponieważ jest zbudowany na Apostołach. Jest on apostolski w potrójnym znaczeniu: był i pozostaje oparty na ‘fundamencie Apostołów’ (Ef 2, 20; Ap 21, 14); zachowuje i przekazuje, […] nauczanie, dobry depozyt i zdrowe zasady usłyszane od Apostołów; w dalszym ciągu - aż do powrotu Chrystusa - jest nauczany, uświęcany i prowadzony przez Apostołów dzięki tym, którzy są ich następcami w misji pasterskiej” (nr 857).

Mając takie fundamenty, taki dynamizm założycielski, Kościół nie tylko może, ale powinien być apostolski. Ważne jest to słowo „powinien”: „Cały Kościół jest apostolski, ponieważ pozostaje, przez następców św. Piotra i Apostołów, w komunii wiary i życia ze swoim początkiem. Cały Kościół jest apostolski, ponieważ jest ‘posłany’ na cały świat. Wszyscy członkowie Kościoła, choć na różne sposoby, uczestniczą w tym posłaniu. ‘Powołanie chrześcijańskie jest również ze swojej natury powołaniem do apostolstwa’” (nr 863).

Jeżeli dostrzegamy zatem w Kościele jakiś impas, związany z grzechami ludzkimi, nie pytajmy – kto zawinił i kto ma to naprawić? Apostolstwo – działanie w miłości i prawdzie to domena każdego z nas. 

Paweł Bortkiewicz TChr