W Europie Cyryla i Metodego

Cyryl i Metody to przede wszystkim apostołowie Słowian. Rzeźbiarze i malarze przedstawiają ich jako misjonarzy ze zwojami pisma z alfabetem słowiańskim, księgą i krzyżem (zdjęcie na okładce). Ikonografia przedstawia ich także ubranych w ornaty Kościoła zachodniego lub jako biskupów słowiańskich.

Mądrość i krzyż

Cyryl i Metody to imiona zakonne Konstantyna i Michała, zwanych Braćmi Sołuńskimi. W wieku 7 lat Konstantyn miał sen. Wydawało mu się, że naczelnik prowincji zwołał wszystkie dziewice z miasta i rzekł do niego: „Wybierz sobie z nich, którą chcesz mieć za żonę, godną ciebie. Ja zaś, rozglądnąwszy się i przypatrzywszy wszystkim, ujrzałem jedną, najpiękniejszą ze wszystkich, z twarzą promieniejącą, zdobną złotem i perłami, której na imię było Sofia, to znaczy Mądrość. Tę wybrałem”. Sen spełnił się i Konstantyn był jednym z najlepiej wykształconych ludzi, zyskał nawet przydomek Filozofa. Jednak wraz z bratem wybrał w końcu inną Mądrość.

Patroni Europy z 14 lutego od początku złączyli swoje życie z Jezusem, byli spod Jego znaku. Urodzili się w IX w. w greckich Tesalonikach, przez Słowian nazywanych Sołuniem, dzisiejszych Salonikach. Były to czasy jeszcze niepodzielonego Kościoła. Młodszy Konstanty, znany pod imieniem zakonnym Cyryl, przyszedł na świat w 827 lub 828 roku. Otwierały się przed nim drzwi kariery. Ojciec wysłał go na studia do Konstantynopola. Po ich ukończeniu Cyryl przyjął święcenia kapłańskie i zdecydowanie odrzucił karierę polityczną. Został bibliotekarzem przy kościele
św. Zofii w Konstantynopolu. Jednak chciał się poświęcić życiu kontemplacyjnemu. Schronił się w klasztorze nad Morzem Czarnym. Odnaleziony po sześciu miesiącach zgodził się zostać wykładowcą filozofii w wyższej szkole w Konstantynopolu. Cesarz wysłał go także z misją do Saracenów. Po powrocie Cyryl wycofał się z życia publicznego. Trafił do klasztoru na górze Olimp w Bitynii, gdzie przebywał jego starszy brat Metody.

Noszący od chrztu imię Michał, Metody urodził się między 815 a 820 rokiem. Najpierw podjął drogę kariery i został zarządcą jednej z prowincji nadgranicznej. Jednak potem usunął się do wspólnoty na Olimpie. Obaj bracia opuścili klasztorne mury dopiero na prośbę cesarza. Wyruszyli na misję do kraju Chazarów.
Cyryl nauczył się języka hebrajskiego oraz syryjskiego, aby swobodnie dyskutować ze spotkanymi Żydami i Arabami. Podczas misji Bracia Sołuńscy natrafili na relikwie papieża Klemensa i przywieźli je do Rzymu. Wtedy właśnie książę Wielkich Moraw Rościsław zwrócił się z prośbą do cesarza w Konstantynopolu o pomoc w ewangelizacji. Władca prosił o przysłanie kapłanów mówiących po słowiańsku.

Słowiański alfabet i księgi

Wybór cesarza padł na Cyryla i Metodego. Docenił ich mądrość, wiedzę i duchowość. Państwo Wielkomorawskie obejmowało wtedy różne ludy słowiańskie zamieszkujące Europę środkową czyli Morawy, Słowację, Czechy, Łużyce, Śląsk, Panonię i prawdopodobnie Małopolskę. Bracia Sołuńscy doskonale znali język, którym posługiwali się mieszkańcy Wielkich Moraw. Od początku przyjęli zasadę odprawiania liturgii w języku słowiańskim. Dla nas to oczywiste, ale nie dla współczesnych Cyrylowi i Metodemu. W Kościele rzymskim w liturgii używano wtedy łaciny, a na terenie Cesarstwa Bizantyjskiego języka greckiego. Wyprzedzając postanowienia Soboru Watykańskiego II (obradował w XX w.) Bracia postanowili przetłumaczyć Pismo Święte i księgi liturgiczne na język Słowian. Praca nad tłumaczeniem Biblii trwała około ośmiu miesięcy. Cyryl stworzył najstarsze pismo słowiańskie - głagolicę, był to najstarszy alfabet języka staro-cerkiewno-słowiańskiego. Znawcy podkreślają, że po mistrzowsku oddaje on dźwięki ówczesnego języka Słowian. Od jego imienia nazwane zostało także alfabetyczne pismo słowiańskie oparte na literach głagolickich - cyrylica. Cyryl założył też szkołę tłumaczy dla uczniów.

Misja Braci na Morawach przebiegła pomyślnie, ale miała także przeciwników. W Wenecji odbyła się publiczna dyskusja krytykująca nowatorskie, jak na tamte czasy, metody misyjne Cyryla i Metodego. Kiedy przybyli do Rzymu poparł ich papież Hadrian II i udzielił ich uczniom święceń kapłańskich. W Wiecznym Mieście Cyryl wstąpił do klasztoru. Wkrótce, 14 lutego 869 roku zmarł.

Metody pozostał wierny ostatnim słowom brata: „Ty zaś bardzo lubisz górę Olimp, przecież nie porzucaj dla tej góry nauczania naszego, bo przez nie możesz jeszcze lepiej osiągnąć zbawienie”. Podczas kolejnej wizyty w Rzymie Metody otrzymał sakrę biskupią, mianowany został legatem papieskim dla ludów słowiańskich i objął metropolię w Sirmium (niedaleko obecnego Belgradu), której podporządkowano Panonię. Wywołało to konflikt z biskupami bawarskimi. Metody został uwięziony. Uwolniono go dopiero dzięki osobistej interwencji papieża Jana VIII. Potem znowu poddawano w wątpliwość jego prawowierność. Oczyszczony z zarzutów przez Ojca Świętego uzyskał od niego wszystkie przywileje związane z liturgią w języku słowiańskim. W trosce o przetrwanie dzieła wyznaczył wśród swoich uczniów następcę Gorazego. Metody zmarł 6 kwietnia 885 roku, jak podaje tradycja w Velehradzie na Morawach.

Pomost między Wschodem i Zachodem

Czy coś pozostało z dzieła Cyryla i Metodego? Na pewno ich działalność można uznać za pierwszą skuteczną ewangelizację Słowian. Ich uczniowie zanieśli Ewangelię i księgi liturgiczne w języku słowiańskim do Bułgarów. Stamtąd wiara i liturgiczny język zostały przekazane do Serbii i na Ruś Kijowską.
Na dodatek działalność Metodego obejmowała również prawdopodobnie północną stronę Karpat. W 1977 r. w Wiślicy odkryto kamienną chrzcielnicę z IX w., która miała potwierdzać istnienie chrześcijaństwa przed oficjalnym chrztem Polski w 966 r. 

Jan Paweł II w Liście apostolskim Egregiae virtutis w 1980 r. ogłosił Cyryla i Metodego patronami Europy. Przypomniał zasługi Apostołów Słowian dla Europejczyków i Kościoła. Przypomniał, że Bracia Sołuńscy wyprzedzili postanowienia Soboru Watykańskiego II. Uszanowali kulturę i język ewangelizowanych ludów, a nie usiłowali narzucić grekę i kulturę bizantyjską. Jednocześnie prowadzili działalność apostolską wśród Słowian w łączności z Patriarchatem w Konstantynopolu oraz ze Stolicą Apostolską w Rzymie. Wielu uważa, że dali dowód jedności Kościoła Wschodu i Zachodu różniącego się w sprawowaniu liturgii. W encyklice
Slavorum Apostoli Jan Paweł II porównał ich do duchowego pomostu łączącego tradycje zachodnią ze wschodnią, które łączą się razem w jedną wielką Tradycję Kościoła powszechnego. Cyryl i Metody są dla nas wzorem i patronują wysiłkom ekumenicznym siostrzanych Kościołów Wschodniego i Zachodniego (prawosławnego i katolickiego). Są nawet nazwani przez Ojca Świętego autentycznymi protagonistami ekumenizmu. Dlaczego? Cyryl i Metody przez dialog i modlitwę dążyli do usunięcia lub zmniejszenia podziału między wspólnotami. „Realizując własny charyzmat Cyryl i Metody wnieśli decydujący wkład w budowę Europy nie tylko jako wspólnoty wiary chrześcijańskiej, ale także jako organizmu państwowego i kulturowego - przypomniał Ojciec Święty.
- Być chrześcijaninem w naszych czasach oznacza być twórcą komunii w Kościele i w społeczeństwie. Służą temu celowi: otwartość ducha ku braciom, wzajemne zrozumienie, gotowość współpracy na drodze wspaniałomyślnej wymiany dóbr kulturalnych i duchowych”.

Renata Jurowicz