TELEFON DO REDAKCJI: 62 766 07 07
Augustyna, Ingi, Jaromira 28 Marca 2024, 10:59
Dziś 19°C
Jutro 13°C
Szukaj w serwisie

W Etrurii i Lacjum

W Etrurii i Lacjum

Początki życia miejskiego w Italii związane są z Grekami i Etruskami. Model miasta, który powstał na gruncie greckim szybko przyjął się na terenie Półwyspu Apenińskiego. Około 1000 r. przed. Chr. na terenie środkowej Italii dominowała ludność związana z kulturą Villanova, zamieszkująca niewielkie, rozproszone osiedla.

W X wieku przed Chr. na Sycylię i do południowej Italii dotarła z Grecji umiejętność wytopu żelaza. W tym samym czasie w Italii pojawili się Etruskowie. Istnieją w nauce dwie teorie na temat ich pochodzenia. Pierwsza stwierdza, że stanowią oni autochtoniczną ludność Italii, wywodzącą się jeszcze z epoki brązu. Teoria allochtoniczna zakłada, że Etruskowie są ludnością napływową i przywędrowali do Italii z basenu Morza Egejskiego. Język etruski nie jest językiem indoeuropejskim i już Dionizjos z Halikarnasu zauważył, że nie jest podobny do żadnego innego języka. Herodot umieszcza ojczyznę Etrusków w Azji Mniejszej, na terytorium Lidii.
Etruskowie zamieszkiwali pierwotnie w zachodniej Azji Mniejszej, na wybrzeżu Morza Egejskiego i uczestniczyli w inwazji Ludów Morza na Bliski Wschód około 1200 r. przed Chr. Najpóźniej w końcu XI w. przed. Chr. ruszyli na zachód i drogą morską dotarli do Italii, na tereny Niziny Kampańskiej i Wyżyn Toskanii i Umbrii. Podbili i podporządkowali sobie miejscową ludność umbryjską. Byli prawdopodobnie twórcami tzw. kultury Villanova. Ich przybycie do Italii zapoczątkowało zmiany osadnictwa i kultury na wielką skalę. Istniejące dotąd na terenie Etrurii liczne małe osady zostały opuszczone przez mieszkańców, którzy przenieśli się do kilkunastu wielkich ośrodków osadniczych. Ośrodki te stały się wielkimi miastami etruskimi: Tarquinii, Veii, Volsinii, Kapua, Vetulonia, Populonia i Vulci.

Rozwój gospodarki
Etruskowie wprowadzili na podbitych terenach uprawę winorośli i oliwki oraz techniki wytopu i obróbki żelaza, co przyczyniło się do rozwoju gospodarki i zwiększenia bogactwa miast. Nowe techniki metalurgiczne szybko przeniknęły na tereny północnej i środkowej Italii, a także na północ, na obszary zajmowane przez kulturę halsztacką. W VIII w. przed. Chr. wielkie osady Etrusków zaczęły się przekształcać w prawdziwe miasta z monumentalnymi budowlami i zwartą zabudową. Jednocześnie zaczęła powstawać sieć małych osad, wsi i miasteczek w głębi kraju.
W VII w. przed. Chr. Etruskowie masowo przejmują greckie wzorce kulturowe i technikę: pismo, konstrukcję świątyń, dachówki, ceramikę czarno- i czerwonofigurową, ideę głównego placu miejskiego (agory). Pojawiają się duże domy na prostokątnym planie, z dziedzińcem, zdobione malowidłami i terakotami. Arystokracja buduje sobie pałace, takie jak założenie z Murlo (budowla na planie kwadratu z pomieszczeniami skupionymi wokół centralnego dziedzińca). Były wśród nich sale bankietowe, komnaty mieszkalne, pokoje służby i stajnie. Na dziedzińcu stała mała kaplica służąca kultowi przodków. W tej samej epoce zyskują popularność monumentalne grobowce rodzinne, podobne do konstrukcji znanych z Eubei. Grobowce te stały się miejscami spoczynku protoplastów rodów. W wymiarze społecznym przemiany, które dotknęły Etrurię i Lacjum polegały na wyodrębnieniu się elity, składającej się z bogatych rodzin. Dawne, niezróżnicowane społeczeństwo zniknęło, ustępując miejsca możnym rodom. Pojawiła się elita, która sięgnęła po władzę polityczną i szybko się hellenizowała.
Etruskowie, tak jak Grecy, poszukiwali żyznej ziemi i surowców naturalnych. Zbudowali podziemny system nawadniania. Eksploatowali m. in. złoża żelaza i miedzi na Elbie i w rejonie Colline Metallifere koło Populonii. Ich miasta stały się częścią rozległej sieci wymiany i ośrodkami rozwiniętego rzemiosła (garncarstwo, metalurgia). Wiele z nich było portami morskimi zamieszkanymi nie tylko przez ludność rodzimą, ale także przez przybyszów z innych krajów, w tym Greków i Kartagińczyków. Kupcy etruscy docierali ze swymi towarami do Galii i na Półwysep Iberyjski. Etruria eksportowała głównie wino, oliwę, ceramikę i przedmioty metalowe. Kupcy z Toskanii docierali na swoich statkach do najdalszych zakątków zachodniej części basenu Morza Śródziemnego. Kontaktowali się z mieszkańcami śródziemnomorskiego wybrzeża obecnej Francji, którym oferowali amfory z winem, ceramikę i naczynia brązowe. W kilku punktach wybrzeża Langwedocji i Prowansji powstały etruskie faktorie kupieckie. Wino z Etrurii było też chętnie nabywane przez mieszkańców Massalii. Za pośrednictwem Etrusków Rzymianie i mieszkańcy Lacjum zapoznali się z osiągnięciami cywilizacyjnymi Greków w zakresie rolnictwa, techniki i rzemiosła.

Ufortyfikowane osiedla
Na terenie Lacjum proces powstawania miast przebiegał nieco inaczej. Plemiona latyńskie zamieszkujące obszar doliny Tybru, Gór Albańskich i wybrzeże Morza Tyrreńskiego czerpały środki do życia z rolnictwa, pasterstwa, eksploatacji salin i wycinki lasów porastających tutejsze wzgórza. Społeczeństwo nie było zbyt zróżnicowane pod względem statusu i majątku.
Około 900 r. przed. Chr. struktura osadnictwa na terenie Lacjum zaczęła się zmieniać. Istniejące dotychczas małe osady zaczęły ustępować miejsca ufortyfikowanym osiedlom na wzgórzach i płaskowyżach, z których rozwinęły się miasta: Ardea, Satricum, Gabii, Crustumerium, Fidenae i Lavinium. Wspólnoty miejskie zastąpiły istniejące dotychczas plemiona. W połowie VIII wieku przed. Chr. w Lacjum wyłoniła się elita, której materialnymi śladami są grobowce książęce zawierające wielkie ilości kosztownych przedmiotów, często pochodzących spoza Italii. Elita latyńska prawdopodobnie kontrolowała handel ze światem zewnętrznym, dzięki czemu mogła zgromadzić wielkie bogactwa. Kupcy feniccy i greccy docierali drogą morską do środkowej Italii już od około 800 roku przed Chr. Przywozili ze sobą różnorodne towary: ceramikę z Eubei i Cykladów, szkło, przedmioty metalowe, oliwę i wino.

Tekst Szymon Modzelewski
Zdjęcie: Etruski statek handlowy, malowidło z grobowca w Tarkwinii

Galeria zdjęć

Dodaj komentarz

Pozostało znaków: 1000

Komentarze

Nikt nie dodał jeszcze komentarza.
Bądź pierwszy!