Usprawiedliwiająca wiara Świętego Józefa

Usprawiedliwiająca wiara Świętego Józefa

Wiara jedynie wtedy jest wiarą prawdziwą, gdy wypływające z niej ludzkie postępowanie jest zrozumiałe tylko i wyłącznie dla Boga.

Kolejny referat, który chcemy przybliżyć naszym Czytelnikom, został przygotowany przez karmelitę bosego z Hiszpanii o. Francisco Brändle Matesantza OCD. Prelegent próbuje spojrzeć na osobę św. Józefa w świetle tekstów Nowego Testamentu, a zwłaszcza listów Pawłowych, koncentrując się przede wszystkim na czwartym rozdziale Listu do Rzymian, na podstawie którego można lepiej zrozumieć wiarę Patriarchy z Nazaretu. Sprawiedliwość Boża zamanifestowała się przez wiarę w Jezusa Chrystusa wszystkim, ponieważ wszyscy zgrzeszyli (Rz 3, 22). Św. Paweł opiera swoją refleksję na ten temat przede wszystkim na przykładzie Abrahama. Ale podobne świadectwo na temat grzechu i usprawiedliwienia znajdujemy u św. Mateusza w relacji zwiastowania św. Józefowi. Podobnie jak Abraham, patriarcha Izraela, jest przykładem wiary u św. Pawła, tak samo św. Józef, patriarcha ludu Bożego, jest przykładem wiary u św. Mateusza, obaj są świadkami doświadczenia Ewangelii, która powinna być przepowiadana. I tak nasz Prelegent, wychodząc od tej swoistej paraleli pomiędzy Abrahamem i Józefem, chce odkryć na podstawie przepowiadania św. Pawła i Ewangelii Dzieciństwa, czym żyły pierwsze wspólnoty chrześcijańskie i jak kontemplowały życie Jezusa. W ten sposób możemy zagłębić się w życie, wiarę i misję św. Józefa, patriarchy ludu Bożego, paralelnie do tego, co św. Paweł pisał Rzymianom o Abrahamie, koncentrując się zwłaszcza na określeniu „sprawiedliwy”, którego używa Mateusz w swojej relacji o zwiastowaniu św. Józefowi.

Św. Józef w kluczu patriarchalnym
Ewangelia Dzieciństwa pozwala nam przybliżyć się do misterium Chrystusa i wpisać w nie figury takie jak Józef, którego osoba i misja otwiera horyzonty zrozumienia chrześcijańskiego objawienia, naznaczonego historią i wiarą Izraela. Pośród tych znaków zostawionych przez historię zbawienia wyznawaną przez Izrael znajdujemy między innymi określenie Boga, jako Boga naszych ojców i właśnie dlatego istotna jest refleksja nad wiarą tych osób, które tę historię otwierają, czyli patriarchów. Również Kościół, jako Nowy Izrael, opisuje przodków Jezusa w kluczu patriarchalnym, warto więc przypomnieć, z pomocą św. Pawła, co to oznacza pamiętając, że mamy ciągle na myśli św. Józefa, patriarchę ludu Bożego.
Przybycie Zbawiciela jest wypełnieniem obietnic złożonych Patriarchom. Św. Mateusz, w klasycznym stylu hebrajskim, rozpoczyna historię Jezusa od genealogii, która ma swój początek w Abrahamie. W ten sposób św. Józef zaprezentowany jest jako ostatni w tej linii i wchodzi na pełnych prawach w kategorię patriarchów, a jednocześnie otwiera, podobnie jak niegdyś Abraham, nową linię, nową generację, również związaną z obietnicą Boga, poprzez nowe stworzenie w Duchu Świętym. Józef, jeszcze przed Jezusem, jest tym, który łączy całą historię obecności Boga, która rozpoczęła się z obietnicą daną Abrahamowi i staje się gwarantem objawienia, na którym powstaje nowy lud Boży. Ze swojej strony św. Józef, dla tego pierwotnego Kościoła żyjącego wiarą opartą na zmartwychwstaniu Chrystusa, staje się patriarchą, który przyjmuje obietnicę wyzwolenia z grzechu i stworzenia nowego potomstwa Izraela, ludu Bożego, nowej ludzkości, ostatecznej ekspresji historii zbawienia. Św. Mateusz, u którego Kościół jest królestwem zbudowanym na sprawiedliwości, a zbawienie jest w Bogu, który usprawiedliwia, przedstawia w swojej historii dzieciństwa Jezusa, wizję wiary św. Józefa, w której św. Paweł dostrzeże wypełnienie i kulminację obietnicy związanej z wiarą patriarchów, a zwłaszcza Abrahama, jak to czytamy w czwartym rozdziale Listu do Rzymian. Jeśli pamiętamy, że św. Paweł pisze o ukrytym dzieciństwie Jezusa „nazarejczyka” z rodu Dawida, powinniśmy również pamiętać, że kiedy mówi o Abrahamie, mówi o principium życia, które uzyskuje usprawiedliwienie przez wiarę, która prawdziwie wyzwala z grzechu. Podobnie Mateusz pisze o Józefie i jego misji nadania imienia Jezusowi, który wyzwala swój lud od grzechów (Mt 1, 21). Chodzi więc naszemu Prelegentowi o ukazanie, jak pierwsze wspólnoty chrześcijańskie nie zawahały się opracować takich Ewangelii Dzieciństwa, w których Maryja i Józef, rodzice Jezusa wysłanego przez Boga, żyją wiarą, która usprawiedliwia i przynosi zbawienie Boże dla wszystkich ludzi, czyli taką wiarą, o jakiej św. Paweł pisał wcześniej w kontekście Abrahama.

Wiara Abrahama
Święty Paweł prezentuje osobę Abrahama jako paradygmat (wzór, model) i początek relacji z Bogiem, która opiera się na wierze. Interesuje nas przede wszystkim podkreślenie takiej nieustannej postawy przed Bogiem, która rodzi się z wiary w najczystszej postaci. Wiara jest wiarą jedynie wtedy, gdy ludzkie postępowanie jest zrozumiałe tylko i wyłącznie dla Boga. Taką wiarę znajdujemy właśnie w Pawłowym opisie wiary Abrahama i ta wiara otwiera historię na obecność Boga, na usprawiedliwienie, na błogosławieństwo. Owo błogosławieństwo obejmuje całe potomstwo Abrahama, nie tylko obrzezanych, ale i tych, którzy już nie będą podlegali obowiązkowi obrzezania. W konkretny sposób to usprawiedliwienie objawia się w przebaczeniu grzechów, bez względu na uczynki (Rz 4, 6-8). Mając taką perspektywę życia ludzi wierzących możemy przejść do tych wczesnych wspólnot chrześcijańskich, które bazują nie na pismach św. Pawła, ale na Ewangeliach, zwłaszcza św. Mateusza, który opisuje wiarę w kontraście z wiarą żydowską i jej koncepcją sprawiedliwości i odkupienia. Nas oczywiście najbardziej interesuje lepsze zrozumienie fragmentu o zwiastowaniu św. Józefowi. Mamy tutaj koncepcję sprawiedliwości, w ramach której określa się Józefa sprawiedliwym, mamy doświadczenie Boga, który wkracza w historię i wybawienie od mocy grzechu. Możemy odczytać scenę zwiastowania św. Józefowi w kluczu wiary, biorąc pod uwagę nauczanie wczesnego Kościoła, a zwłaszcza nauczanie Pawłowe, choć u Pawła nie znajdziemy konkretnego odniesienia do św. Józefa.

Zwiastowanie św. Józefowi i wiara Abrahama
W Ewangelii św. Mateusza mamy jego własną percepcję słowa „sprawiedliwy”, którym określa się św. Józefa, tę samą która wybrzmiewa w określeniu „sprawiedliwym” Jezusa przez żonę Piłata. Chodzi oczywiście o „sprawiedliwość” królestwa, którą powinni żyć jego członkowie, ale nie można pomijać specyfiki związanej z różnymi częściami Imperium Rzymskiego, w których żyły pierwsze wspólnoty chrześcijańskie. Właśnie dlatego tak ważne jest zrozumienie wiary Abrahama koniecznej do osiągnięcia sprawiedliwości w ujęciu św. Pawła z Listu do Rzymian, aby zrozumieć właściwie określenie Józefa sprawiedliwym. Nasz Prelegent uważa, że zachowanie św. Józefa wobec dylematu i jego próba oddalenia Maryi będącej w ciąży, jego zachowanie wobec misterium Boga nie bazuje na prawie, ale na wierze, którą kontemplował w swoim życiu. Inaczej mówiąc zachowanie Józefa jako sprawiedliwego wynika z kontemplacji zbawczego dzieła Boga, co oczywiście zakłada wcześniejszą postawę silnej wiary. Próba oddalenia żony nie jest ani postępowaniem według prawa, ani zachowaniem tchórza, ale jest przyzwoleniem na odkrycie działania Bożego w historii. Józef jest tym, który ogłasza światu, że przychodzi dla ludu wybawienie z grzechu, bo to on nada Jezusowi imię, które to właśnie oznacza. Taką wizję człowieka wierzącego, antycypowaną w Abrahamie, widział św. Paweł i tak nam przedstawia Józefa św. Mateusz.

ks. Andrzej Antoni Klimek