Tu zaczęła się Polska

U progu XXI wieku archeolodzy dokonali w Poznaniu przełomowego odkrycia. Obok kościoła NMP na Ostrowie Tumskim znaleźli siedzibę Mieszka I z X wieku z kaplicą urządzoną przez Dobrawę, jego chrześcijańską żonę. To tu zaczęło się państwo Polskie i chrześcijaństwo na naszych ziemiach. Warto o tym przypomnieć w roku jubileuszu 1050-lecia chrztu Polski.

Półtora roku temu na Ostrowie Tumskim w Poznaniu powstało Muzeum Brama Poznania Centrum Interpretacji Dziedzictwa, w którym najnowocześniejsze technologie pozwalają odwiedzającym poznać dzieje nie tylko samego Ostrowa Tumskiego, ale początki państwa polskiego. Razem z biletem do Bramy Poznania można również zapewnić sobie wstęp do Rezerwatu Archeologicznego Genius Loci oraz Muzeum Archidiecezjalnego, które znajduje się w budynku dawnej Akademii Lubrańskiego. 

Gród

Zaopatrzeni w multimedialne urządzenia ze słuchawkami zwiedzający udają się do pierwszej sali „Gród”, w której na podświetlanych, szklanych filarach zaopatrzonych w ryciny najpierw czytają o początkach piastowskiego grodu na Ostrowie Tumskim (X wiek). Jeden z nich głosi: „Siedzibą władcy na Ostrowie Tumskim jest palatium. W przeciwieństwie do otaczających je, drewnianych budowli, jest kamienne. Niedawno odkryte przez archeologów palatium imponuje rozmiarami. Ma dwie kondygnacje, dużą aulę, zapewne skarbczyk, kaplicę dworską i pomieszczenia prywatne.”; inny odwołuje się do nazwy miasta: „Według trzynastowiecznej legendy nazwa miasta miała świadczyć o tym, że tu przez chrzest poznano wiarę chrześcijańską. W istocie nazwa pochodzi od możnowładcy imieniem Poznan”. Kiedy wyceluje się urządzenie multimedialne w przycisk ze słuchawkami będzie można usłyszeć dodatkowe informacje, choćby takie, że znaczenie tego miejsca podkreśla to, że wiara chrześcijańska przyjęła się tu najwcześniej i promieniowała na dalsze części Polski. Druga część sali to film o tym, jak powstawały pierwsze grody piastowskie, a poznański był największym i najważniejszym z nich. Kolejna część tej ekspozycji to wielka makieta pierwszego grodu z wałami, palatium i drewnianymi domkami. Została ona zbudowana metr nad podłogą i można wejść pod makietę, żeby w kilku miejscach przez szklaną kopułę podejrzeć makietę od środka i przyjrzeć się jej detalom z bliska. 

Woda

Druga sala została nazwana tak, bo dotyczy przede wszystkim początków chrześcijaństwa, czyli chrztu Mieszka I, który pozwolił mu dołączyć do grona państw znaczących kulturowo i politycznie. Mieszko I przyjął chrzest w 966 roku dzięki swej chrześcijańskiej małżonce - czeskiej księżniczce Dobrawie. Najprawdopodobniej wydarzenie to miało miejsce 14 kwietnia wspomnianego roku, w Wigilię Paschalną, jednak do dzisiaj nie wiadomo, gdzie dokładnie się to wydarzyło. Wchodząc do sali „Woda” można obejrzeć najpierw postacie Mieszka i Dobrawy stworzone właściwie z ich strojów i delikatnego, drucianego szkieletu. Ubiór pary książęcej został odtworzony z jak największym prawdopodobieństwem i archeologiczną dokładnością. Za nimi stoją kolejne podświetlane (tym razem na niebiesko) filary z podstawowymi informacjami o chrzcie Polski i pierwszym biskupstwie w Poznaniu, które powstało w 968 roku. Tutaj także jest wersja tekstowa (minimum) i głosowa (dla ciekawskich po wciśnięciu pilota). Za filarami znajduje się cylindryczne „pomieszczenie”, które wygląda jakby opływała je woda, a przewodnik w słuchawkach zaprasza do wejścia do jego wnętrza. Od środka również woda płynie po ścianach, a wyraźne cienie przedstawiają biskupa, który polewa wodą głowę księcia Mieszka udzielając mu chrztu, a z drugiej strony przyglądają się obrzędowi cienie wojów Piasta. Obok można zajrzeć w głąb multimedialnych studni opisujących różne zagadnienia z początków chrześcijaństwa w Polsce, a także ekrany z filmem i animacją (powstanie romańskiej katedry pw. św. Piotra na Ostrowie Tumskim ok. 968 roku jako siedziby pierwszego biskupstwa i pierwszego biskupa misyjnego Jordana). Są też ekrany z kalendarium do samodzielnej obsługi i książki multimedialne. 

Złoto

Kolejna sala przedstawia dzieje Ostrowa Tumskiego z jego złotego okresu, kiedy to zarządzali wyspą kolejni biskupi, a gród piastów Przemysł I przeniósł z Ostrowa Tumskiego na drugi brzeg Warty (w XIII wieku). Po obejrzeniu filmów w ozdobnych ramach od obrazów, na których zostały zaprezentowane jedne z najcenniejszych zabytków tego miejsca (płyta nagrobna jednego z biskupów pochowanych w poznańskiej archikatedrze, obraz wchodzący w skład poliptyku w głównym ołtarzu, czy późnogotycka monstrancja z Muzeum Archidiecezjalnego), można przejść do podświetlonych na żółto i mieniących się złotem „filarów”. Prezentują one ważne postacie poznańskiego duchowieństwa i dzieje katedry, która bardzo często była narażona na napaście, pożary i powodzie, ale zawsze dzięki staraniom biskupów i sprzedaży gromadzonych dóbr, mogła być odbudowywana. Jest tutaj także odtworzony z dużym prawdopodobieństwem dawny strój biskupa. W części tej sali można wziąć udział w quizie z wiedzy zdobytej podczas zwiedzenia - siedząc na kanapie przy stoliku z przyciskami odpowiadać na pytania. Dalsza część to symobliczna rekonstrukcja Złotej Kaplicy z poznańskiej archikatedry, w której pochowani są Mieszko I i Bolesław Chrobry. Pod stopami można zobaczyć mozaikę, a nad głową malowidło z sufitu kaplicy (poczet polskich świętych, a na środku Bóg Ojciec w otoczeniu aniołów) - chyba nieco mniejsze niż w oryginale. Tutaj przewodnik opowiada o znaczeniu miejsca spoczynku pierwszego księcia Polan i króla Polski. Już niemal przy wyjściu można dzięki imponującej animacji zobaczyć, jak zmieniała się katedra (dziś bazylika archikatedralna) przez wieki i jak wiele razy była przebudowywana - od stylu romańskiego, przez gotycki, barokowy (szczególnie wieże i ich hełmy), aż do neoklasycystycznego w XVIII wieku (trudno sobie to wyobrazić, jeśli się tego nie zobaczy), aż do dzisiejszego wyglądu (w części przywrócono gotyk, w części barokowe elementy). 

Witraż

Ostatnia sala dotyczy dziejów Ostrowa Tumskiego w XX i XXI wieku, od trudnych czasów II wojny światowej, przez zmagania Kościoła z komunistyczną władzą aż do wizyty papieża Jana Pawła II. Wszystko to, dotyczące przede wszystkim historii Kościoła na tych ziemiach, zostało przedstawione na kolumnach z wielobarwnymi witrażami. Tutaj historia zatacza koło - XX i XXI wiek to także przełomowe, wspomniane wcześniej, odkrycia archeologiczne na Ostrowie Tumskim. Obecnie opiekunowie tego miejsca dążą do tego, żeby udostępnić zwiedzającym skarby dziedzictwa państwowego i chrześcijańskiego znajdujące się wokół i pod kościołem Najświętszej Maryi Panny.

Dla każdego

Wszystko tutaj jest symboliczne - surowa bryła muzeum podzielona na pół przeszklonym korytarzem, w którego okno idealnie wpasowana została katedra; światło, którego gra ożywia każdą salę wystawową, a także kładka łącząca muzeum ze Śluzą katedralną (stare pomieszczenie w umocnieniach Ostrowa Tumskiego) - połączenie nowoczesności i dawnej architektury. Muzeum Brama Poznania to miejsce dla każdego, szczególnie dla dzieci współczesnej cywilizacji, wychowanych na smartfonach i potrzebujących nieustannie zmieniających się obrazów. To miejsce dla miłośników piękna i historii, zarówno dla leniwych, jak i pasjonatów. To także dobre miejsce dla dzieci, bo z myślą o nich zostały przygotowane specjalne sale zabaw (edukujące w nawiązaniu do tematów poruszanych na ekspozycji), w których można świetnie się bawić. Bilety, biorąc pod uwagę rangę obiektu, są w bardzo przystępnej cenie (normalny 15 zł), a Poznań blisko, więc zachęcam. 

tekst i foto Anika Djoniziak