Święta od Bożej miłości

Święta od Bożej miłości

Aniela Merici wzbogaciła przed wiekami poczet świętychz rodziny franciszkańskiej.
Założyła także, na pięć lat przed swoją śmiercią, zakon urszulanek. Kościół wspomina ją 27 stycznia.

Owa franciszkańska tercjarka przyszła na świat około 1470 roku w Desenzano del Garda, w północnych Włoszech, a zasłynęła przede wszystkim ze swojej działalności charytatywnej i dydaktycznej. Natomiast dla nieba narodziła się w 1540 roku w Brescii.

Powołana, by służyć bliźnim
Jako franciszkańska tercjarka, Aniela Merici wyobrażana jest w jej habicie, choć częściej ma ona na sobie habit urszulański. Ukazuje się ją zatem z białą chustą na ramionach, jako że właśnie tej Świętej urszulanki zawdzięczają swoje istnienie. Na urszulański charyzmat wskazują dzieci lub dziecko, towarzyszące Anieli Merici, a które ona naucza. Swoje zadanie, wyznaczone jej przez Boga, Święta ta odkryła dzięki pewnej, mistycznej wizji, jakiej doświadczyła, mianowicie po udaniu się przez nią w 1524 roku do Ziemi Świętej, stąd właśnie kolejny jej atrybut, czyli kij pielgrzymi, ujrzała grupę dziewczyn wstępujących po schodach do nieba.
Owocem owej wizji było założenie przez Świętą szkoły dla ubogich duchowo i materialnie dziewcząt oraz zakonu mającego prowadzić tę szkołę i odnoszące się do nich szkolnictwo. Artyści będą przedstawiać wspomnianą mistyczną wizję jako „niebiańską drabinę” łączącą niebo i ziemię, dlatego w ikonografii Anieli Merici widnieje, jako atrybut, również drabina. Należy też wskazać na jeszcze inny istotny dla niej atrybut, czyli na książkę, która w jej przypadku symbolizuje Regułę Towarzystwa Świętej Urszuli, zatwierdzoną w 1544 roku przez papieża Pawła V.
Jednakże owa księga może również odnosić się do dwóch pozostawionych przez Świętą traktatów pedagogicznych przeznaczonych dla przełożonych i wychowawczyń, jak też do samego nauczania przez Anieli Merici dzieci katechizmu i jej starań o ich ogólną edukację. Z otwartą księgą na kolanach, którą przytrzymuje lewą ręką, palec prawej ręki wymownie kierując ku niebu, wyobraził ową Świętą w towarzystwie dziewczynki mającej złożone do modlitwy ręce dziewiętnastowieczny, włoski artysta, Pietro Calzavacca, na obrazku dewocyjnym z Brescii.

Wpatrzona w Boga
Nie można też pominąć życia duchowego Anieli Merici, co również jasno ukazuje sztuka. Święta ta koncentrowała swoje życie wokół Chrystusowej pasji i Maryi. Zasłynęła mianowicie z częstego rozważania Chrystusowej męki, co uwypuklają dzieła przedstawiające ją jako kontemplującą ukrzyżowanego Zbawiciela. Z ową kontemplacją wiąże się też cud, jakiego miała doświadczyć po powrocie z pielgrzymki do Ziemi Świętej. Utraciwszy wzrok, odzyskała go właśnie po swojej pątniczej wędrówce ziemskimi śladami Zbawiciela, modląc się przed krucyfiksem. Jej cześć do ukrzyżowanego Jezusa Chrystusa wyraziła się w jeszcze innej aktywności tej Świętej.
Należała ona mianowicie do ruchu Del Divino Amore, czyli ruchu Bożej Miłości. Jego członkinie i członkowie nie tylko propagowali kult pasyjny, ale też kładli sobie na sercu odrodzenie religijne oraz wniesienie zbawczego fermentu w otoczenie. Ponadto poza modlitwami prowadzili rozmowy duchowe, wcielali w życie cnoty ewangeliczne, natomiast w szczególności zaprawiali się w praktykowaniu uczynków miłosierdzia. Duszą tego ruchu stała się właśnie Aniela Merici. Nadto owa Święta miała wyjątkowe upodobanie do Różańca, za którego pośrednictwem ochoczo propagowała w swoim otoczeniu kult maryjny.
Ostatnim, towarzyszącym tej Świętej atrybutem jest biała lilia, która w odniesieniu do niej symbolizuje dziewicze życie Anieli Merici. Czasem jednak współcześnie dodawane owej Świętej atrybuty mogą zdumiewać. Przykładem takiego ich mnożenia jest chociażby wyobrażone na współczesnej ikonie (oprócz znanego już nam atrybutu, którym jest drabina) strzały i winne grona w rękach Anieli Merici. Warto również przywołać obraz włoskiego artysty baroku, Giuseppa Faliego, na którym, wyobrażona z kijem pielgrzymim w otoczeniu przyrody, na tle widocznego w oddali miasta, kontempluje Jezusa Chrystusa widocznego na zawieszonym na gałęzi drzewa krucyfiksie. Wspomniany kij pielgrzymi dzierży w lewej dłoni owa Święta w Desenzano del Garda, będąc patronką tego miasta, wyrzeźbiona w 1772 roku przez Gelfina Calegariego, natomiast prawą dłoń kładzie na sercu w geście kontemplacyjnym, kierując spojrzenie ku niebu.

Na koniec warto wskazać na jeszcze jedno dzieło, mianowicie na współczesną ikonę, na której jej twórca, Włoch Paolo Orlando, przedstawił Świętą przed obfitującym w owoce drzewem oliwnym i nad płynącym u jej stóp strumieniem. Trzymając w lewej ręce kij pielgrzymi, Aniela Merici unosi lewą rękę w geście kontemplacji. Ów ikonograf, pisząc tę ikonę, zainspirował się osiemnastowieczną inwokacją, która w przekładzie z łaciny brzmi następująco: „Błogosławiona Anielo, owocujące drzewo oliwne w domu Boga, módl się za nami”, co zresztą wyjaśnia, skąd w ikonografii Anieli Merici wzięło się drzewo oliwne. Analogicznie do tego drzewa Święta owa jawi się jako nawodniona orzeźwiającą wodą ze strumienia i rodząca na ziemi dobre owoce gleba. Jej życie jest zatem również przykładem autentycznie chrześcijańskiego, ponieważ niesie ze sobą zakorzenione w Ewangelii dobro przyrównywane tutaj do obfitości owoców, jakimi są oliwki na drzewie z ikony Paola Orlanda. Troska o dobro drugiego człowieka dostrzegalna jest także w licznych przemyśleniach Anieli Merici, które nic nie straciły na wartości, mimo iż upłynęły wieki. Jedno z nich tak oto brzmi: „wystrzegaj się chęci zdobycia czegokolwiek siłą, gdyż Bóg każdemu dał wolną wolę i nie chce nikogo zmuszać, a jedynie proponuje i radzi”, zaś wprost do swoich duchowych córek taką kieruje zachętę, którą można też odnieść ze względu na jej uniwersalny charakter do naszej postawy: „trzymajcie się dawnej drogi i zwyczajów Kościoła ustanowionych i potwierdzonych przez tylu świętych za natchnieniem Ducha Świętego. I żyjcie życiem nowym”. Oto tylko dwie z jej wielu dobrych rad.

tekst Justyna Sprutta

zdjęcia: Wizja Świeętej Anieli Merici
Ikona przedstawiająca św. Anielę Merici
G. Fali, Pielgrzymująca św. Anna Merici