Świadomość i oczyszczenie

Świadomość i oczyszczenie

Wydawnictwo Ojców Franciszkanów wydało w formie książkowej materiały z międzynarodowej konferencji, która miała miejsce od 21 do 24 lutego na Watykanie dotyczącej ochrony małoletnich w Kościele.

W publikacji, której wartość trudno przecenić i która powinna być lekturą obowiązkową nie tylko dla tych, którzy z racji na pełnione funkcje w Kościele mogą mieć kontakt z pokrzywdzonymi, ale dla wszystkich pragnących przede wszystkim sprawiedliwości dla ofiar, ale też ubolewających nad Kościołem zranionym w osobach pokrzywdzonych i zgorszonych straszliwym grzechem niektórych ludzi Kościoła, znajdziemy również polski tekst Listu apostolskiego papieża Franciszka Vos estis lux mundi i przesłanie Benedykta XVI „Odnaleźć żywy Kościół”.

Słowo Franciszka
Zanim przedstawię pokrótce teksty znajdujące się w publikacji, muszę jednak przytoczyć słowa papieża Franciszka wypowiedziane 24 lutego 2019, które – jak sugeruje w przedmowie Nuncjusz Apostolski Salvatore Pennacchio - powinny towarzyszyć lekturze tej książki. Są to jednocześnie słowa, które we właściwym świetle ukazują obrzydliwość pedofilii: „Chciałbym tutaj powtórzyć jednoznacznie: jeśli w Kościele wystąpiłby chociaż jeden przypadek wykorzystywania - który sam w sobie jest potwornością – to taki przypadek zostanie potraktowany z najwyższą powagą. Bracia i siostry, w usprawiedliwionej złości ludzi Kościół widzi odzwierciedlenie gniewu Boga, zdradzonego i spoliczkowanego przez te nieuczciwe osoby konsekrowane. Echo cichego krzyku dzieci, które zamiast znaleźć w nich ojcostwo i przewodników duchowych znaleźli oprawców, wstrząśnie sercami znieczulonymi obłudą i władzą. (…) Bracia i siostry, dzisiaj stoimy w obliczu przejawu zła, bezczelnego, agresywnego i destrukcyjnego. Kryje się za tym i jest w tym duch zła, który w swojej bucie i pysze czuje się panem świata i myśli, że wygrał. I chcę to wam powiedzieć z autorytetem brata i ojca, owszem małego i grzesznego, ale który jest pasterzem Kościoła, który przewodzi w miłości: w tych bolesnych przypadkach widzę rękę zła, które nie oszczędza nawet niewinności maluczkich. A to skłania mnie do pomyślenia o przykładzie Heroda, który pobudzany strachem przed utratą swej władzy, nakazał rzeź wszystkich dzieci w Betlejem. Za tym stoi szatan. Zatem musimy podjąć wszelkie środki praktyczne, które oferuje nam zdrowy rozsądek, nauka i społeczeństwo. Nie wolno nam zatem tracić z oczu tej rzeczywistości i powinniśmy podjąć środki duchowe, których uczy nas sam Pan: pokora, oskarżanie samych siebie, modlitwa, pokuta. Jest to jedyny sposób na pokonanie ducha zła. W ten sposób zwyciężył Jezus. Celem Kościoła będzie zatem wysłuchanie, otoczenie opieką, chronienie i leczenie małoletnich wykorzystywanych, wyzyskiwanych i zapomnianych, gdziekolwiek się znajdują”. Niejako „zaopatrzeni” tymi słowami papieża Franciszka możemy przejść do omówienia treści zawartych w publikacji.

Konieczność uznania ran i oczyszczenia
Po zapoznaniu się z 21 postulatami na temat ochrony małoletnich w Kościele znajdziemy pierwszy referat autorstwa kardynała Luisa Antonio G. Tagle z Manilii (Filipiny) zatytułowany „Zapach owiec. Poznanie ich bólu i uzdrowienie ich ran podstawowym zadaniem pasterza”. Wychodząc od ewangelicznego obrazu ze św. Tomaszem dotykającym ran Zbawiciela, autor zachęca do wzięcia odpowiedzialności przez cały Kościół, wszystkich wiernych i hierarchów, odpowiedzialności za rany zadane przez niektórych jego członków. „Jeśli chcemy być pracownikami uzdrawiania, musimy odrzucić wszelką tendencję, należącą do ziemskiej myśli, która nie chce zobaczyć i dotknąć ran innych, tych ran, które są ranami Chrystusa w zranionych ludziach. Ludzie skrzywdzeni przez wykorzystania i skandale potrzebują, abyśmy my, teraz, byli mocni w wierze. (…) Zaprzeczanie ranom i śmierci prowadzi do śmierci innych i do naszej własnej” - pisze autor sugerując jednocześnie, że sama sprawiedliwość nie wystarcza, aby uzdrowić zranione ludzkie serce. Potrzebne jest także ciągłe towarzyszenie im w procesie przebaczenia i uzdrowienia.
Kolejny referat „Kościół jako szpital polowy. Wzięcie odpowiedzialności” został przygotowany przez arcybiskupa Malty Charlesa Jude Sciclunę i zawiera konkretne kroki postępowania w przypadkach wykorzystywania seksualnego, a mianowicie: zgłaszanie przypadków niewłaściwego zachowania seksualnego, badanie tych przypadków, kanoniczny proces karny, współpraca z jurysdykcją państwową i wdrażanie decyzji kanonicznych. Ostatni paragraf tego referatu poświęcony jest zapobieganiu wykorzystywaniu seksualnemu, gdzie szczególną uwagę poświęca się sprawiedliwemu i zrównoważonemu pojmowaniu wymagań celibatu kapłańskiego i czystości wspartemu głęboką formacją do ludzkiej wolności i zdrową doktryną moralną. Jest też mowa o ojcowskiej funkcji biskupów wobec kapłanów, a także o konieczności większej współodpowiedzialności w wyborze i prezentacji kandydatów na misję biskupa.
Właśnie odpowiedzialności biskupów poświęcony jest trzeci referat „Kościół w czasie kryzysu: odpowiedzialność biskupa, stawianie czoła konfliktom i napięciom, stanowcze działanie”, przedłożony przez kardynała Rubema Salazara Gomeza z Bogoty (Kolumbia). Swoją refleksję poprzedzoną ostrzeżeniem przed klerykalizmem, czyli zniekształceniem znaczenia istoty posługi kapłańskiej jako narzędzia narzucania siły, pogwałcenia sumień i ciał najsłabszych, purpurat z Kolumbii rozwija w następujących punktach: odpowiedzialność biskupa jako pasterza, jako członka kolegium biskupów w ramach najwyższej władzy Kościoła, względem swoich kapłanów i osób konsekrowanych i wreszcie wobec świętego wiernego ludu Bożego.
Następnie przytoczone są świadectwa osób, które na różne sposoby doznały wykorzystania seksualnego ze strony ludzi Kościoła i nie zawsze znaleźli pomoc jakiej w Kościele szukali.

Kolegialność i przejrzystość
Następne referaty proponują konkretne rozwiązania, które należy przyjąć w istniejącej sytuacji kryzysu. Kardynał Oswald Gracias z Indii mówi o obowiązku rozliczenia w Kościele kolegialnym i synodalnym, ponieważ problem dotyczy wszystkich. Kardynał Blase Josepg Cupich z Chicago kontynuuje temat synodalności i współodpowiedzialności proponując cztery zasady synodalne ukierunkowane na reformę strukturalną, prawną i instytucjonalną. Ma on na myśli radykalne słuchanie, zaangażowanie świeckich świadków, kolegialność w działaniu i wreszcie prawdziwe współczujące towarzyszenie ofiarom. Kardynał z Chicago proponuje też konkretne ramy instytucjonalne dla dokonania rozliczeń. Natomiast Linda Ghisoni z Dykasterii ds. Świeckich mówi o wspólnym działaniu postulując m.in. utworzenie przy każdej Konferencji Episkopatu niezależnych komisji konsultacyjnych w celu doradzania biskupom i przełożonym zakonnym. Następna wypowiedź również autorstwa kobiety s. Veroniki Openibo SHCJ dotyczy otwartości Kościoła na świat jako konsekwencji jego misji: należy koncentrować się nie na strachu czy hańbie, ale na służbie uczciwej i sprawiedliwej. Kardynał Reinhard Marx, arcybiskup Monachium poświęcił swój referat przejrzystości wspólnoty wierzących. Przejrzystość rozumie on nie tylko w tym sensie, że działania, decyzje, procesy i procedury są zrozumiałe i identyfikowalne, ale też chodzi mu o konieczność administracji w Kościele, którą czasem uważa się za nadmierną, a nawet zbędną, podczas gdy w rzeczywistości jest ona ściśle powiązana z teologią, ma teologiczno – duchowe uzasadnienie i jest ważnym elementem w walce z wykorzystywaniem seksualnym.
Mieszkająca od 1974 roku w Watykanie dziennikarka i pisarka z Meksyku Valentina Alazraki przedstawiła referat na temat komunikacji i zachęciła hierarchów do unikania tajemniczości, do przejrzystości i do informacji. „Wierni nie wybaczą braku przejrzystości, ponieważ jest to nowy objaw przemocy wobec ofiar. Ci, którzy nie informują, zachęcają do tworzenia klimatu podejrzliwości i nieufności, wywołują gniew i nienawiść wobec instytucji”.
Kolejne świadectwo kobiety wykorzystywanej przez księdza poprzedza homilię wygłoszoną przez arcybiskupa Marka Coleridge z Brisbane w Australii, a także przemówienie końcowe papieża Franciszka, w którym mówi on o wszystkich rodzajach wykorzystywania nieletnich, jakie dokonują się na świecie. „Celem Kościoła będzie zatem wysłuchanie, otoczenie opieką, chronienie i leczenie małoletnich wykorzystywanych, wyzyskiwanych i zapomnianych, gdziekolwiek oni się znajdują”.
Na zakończenie znajdziemy w książce dwie wypowiedzi papieskie. Najpierw esej Benedykta XVI „Odnaleźć żywy Kościół” opublikowany w kwietniu 2019 roku. Papież senior Benedykt XVI ukazuje zasadnicze źródła nadużyć seksualnych w Kościele, a swoją wypowiedź podzielił na trzy części. W pierwszej przedstawił w skrócie społeczny kontekst omawianej kwestii, w drugiej ukazał wpływ tej nowej rzeczywistości na formację kapłańską i życie księży. I wreszcie w części trzeciej naszkicował pewne perspektywy dla Kościoła w walce z zaistniałą sytuacją. I już całkiem na koniec List apostolski Motu Proprio Vos estis lux mundi Ojca Świętego Franciszka opublikowany w maju 2019 roku, w którym są przedstawione postanowienia i przepisy, jakie papież ustanowił w związku z przestępstwami nadużyć seksualnych osób duchownych.
Mam ogromną nadzieję, że te treści dotrą do jak największej liczby wiernych i szczerze zachęcam do lektury.

Ks. Andrzej Antoni Klimek