Studia Podyplomowe Opieka Duchowa

Gość w dom, Bóg w dom. Nowa i stara wizja Opieki Duchowej w Medycynie

Od 15 lutego br. na uczelni Collegium Verum w Warszawie rozpoczną się Studia Podyplomowe Opieka Duchowa w Medycynie, proponujące zdobycie wiedzy, kompetencji społecznych i umiejętności wpisujących się w zdefiniowaną wyżej opiekę duchową i rekomendacje wspomnianego towarzystwa PTODM’u.

Mamy w Polsce od wieków bardzo cenne przysłowie „Gość w dom, Bóg w dom”. Chociaż zmieniły się czasy, o miłości caritas wypowiadają się dzisiaj wykreowani świeccy liderzy ze znanymi powszechnie logo. Na szczęście w naszej głębokiej chrześcijańskiej świadomości kulturowej mamy zakorzenione, że miłość caritas to coś więcej niż tylko datek raz do roku dla jakieś fundacji czy szpitala.
Przypominamy sobie przypowieść Dobrego Samarytanina z Ewangelii wg św. Łukasza (por. Łk 10,30-37). Przypominamy sobie, że bliźni to każdy człowiek, który znalazł się w potrzebie z powodu różnych trudności życia, wobec którego w imię Chrystusa otwieramy drzwi naszych serc i domów. Dobry Samarytanin to każdy z nas, który przyjął drugiego człowieka za bliźniego swego. A Gospodarz to ten, który w imię tego samego rozpoznania drugiego człowieka jako bliźniego, serdecznie go podejmuje w swoim domu.
Słowo „gościnność”, z języka łacińskiego hospitalitas (is), etymologicznie jest powiązane z pojęciem hospitium (i), i oznacza gościnny dom, gospodę. To ostatnie słowo w średniowieczu nosiło znaczenie wydzielonego budynku klasztornego, gdzie pielgrzymi, osoby wędrowne, ubogie albo chore mogły przenocować, ogrzać się i zjeść. Tak zrodziły się pierwsze szpitale, które otrzymywały takie nazwy jak Lazarium (leprozorium), Domus hospitalis, Hospitale pauperum, we Francji hotel de Dieu.
Kościół od początku swojego istnienia troszczył się o ludzi bezdomnych, ubogich i chorych. Miłość Boża w osobie Syna Bożego ma bowiem ścisły związek z całym Jego życiem, działalnością, śmiercią i zmartwychwstaniem, ale przede wszystkim z celowością zbawczą Miłości Jezusa Chrystusa adresowaną do każdego człowieka. Jak podkreślił w swojej Konstytucji dogmatycznej o Kościele ostatni Sobór Watykański II (zob. KK 8 ): A jak Chrystus – sicut autem….ita ; similiter Ecclesia – tak samo i Kościół ma świadczyć wobec owych ludzi w cierpieniu Miłość caritas.

- Dlaczego nasze współczesne szpitale i domy opieki potrzebują wciąż ludzi świadczących Miłość caritas wobec chorych i potrzebujących w imieniu Kościoła i notabene w kontekście jego różnych denominacji?
Proces upaństwawiania i laicyzacji szpitali i domów opieki od przełomu XIX i XX wieku w Europie nie oznacza zgody na jakąś dezaktualizację niezbędnej roli duchowej opieki nad pacjentem.
W najnowszych badaniach specjalistycznych podkreśla się potrzebę stosowania nie tylko samego procesu leczenia medycznego, lecz również integralnej opieki. Skuteczność leczenia pacjentów powiązana jest również z opieką otwartą na wymiar duchowy. Opieka duchowa to przede wszystkim duszpasterstwo chorych, zapewniane dotychczas przez Kościół w osobie kapelana. Użyty wyżej przymiotnik „duchowa” przy „opiece” nie oznacza jedynie płaszczyzny religijnej. W opiece duchowej chodzi o umiejętność podejścia do osoby cierpiącej, podejścia respektującego różnorodność wiary w obrębie całego chrześcijaństwa, jak i innych przekonań religijnych, chodzi o otwartość na sferę psychiczną człowieka chorego.
We wszystkich krajach Europy (por. Tretera, J., R.; Hoák (eds.), Spiritual Care in Public Institutions in Europe, ser. Kirche & Recht Beihefte 3, BZV, 2019, Berlin, 140s.) rola kapelanów szpitalnych i domów opieki jest respektowana w prawie i w praktyce. Również w Polsce, na podstawie konstytucyjnych ustaw o wolności religii (Art. 25 i 53 Konstytucji RP) – pacjent ma prawo do opieki duszpasterskiej w szpitalu. Wolność religii obejmuje bowiem „prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują” – w tym również w szpitalu (art. 53 ust. 2 in fine Konstytucji RP). Konstytucyjnym obowiązkiem publicznych oraz niepublicznych podmiotów świadczących opiekę zdrowotną jest zapewnienie opieki duszpasterskiej każdemu pacjentowi, który wyraża taką wolę.
Z inicjatywy Polskiego Towarzystwa Opieki Duchowej w Medycynie (zob. https://ptodm.org.pl), wieloletnich starań lekarzy, kapłanów i wszystkich osób zainteresowanych polepszeniem jakości leczenia i opieki nad pacjentem, respektującym różnorodność Kościołów chrześcijańskich w Polsce, kilka lat temu zostały wypracowane ramowe wytyczne kształcenia kapelanów szpitalnych i ich współpracowników.

Od 15 lutego br. na uczelni Collegium Verum w Warszawie rozpoczną się Studia Podyplomowe Opieka Duchowa w Medycynie, proponujące zdobycie wiedzy, kompetencji społecznych i umiejętności wpisujących się w zdefiniowaną wyżej opiekę duchową i rekomendacje wspomnianego towarzystwa PTODM’u.

- Do kogo są adresowane te Studia?
Szczególnie do kapelanów (osób duchownych) i osób świeckich lub konsekrowanych, które współpracując z kapelanami chciałyby posługiwać osobom chorym i cierpiącym. Kierowane są również do kapłanów-referentów duszpasterstwa chorych, zajmujących się koordynacją opieki duchowej w medycynie na poziomie diecezji czy dekanatów.

- Jak długo trwają Studia i co obejmuje ich program?
Zajęcia i praktyki studiów odbywają się w okresie dwóch semestrów, w wybrane soboty. Program studiów obejmuje zajęcia z zakresu psychologii, antropologii, medycyny i nauk teologicznych. Studia dają możliwość zdobywania wiedzy przez doświadczenie i praktykę. Praktyki zawodowe będą się odbywać w kontakcie z osobą cierpiącą z towarzyszeniem doświadczonego kapelana i specjalisty w zakresie opieki duchowej oraz przez udział w warsztatach.

Ks. dr hab. Artur Kasprzak

 Ks. Artur Antoni Kasprzak: teolog, historyk, duszpasterz. Jest wieloletnim wykładowcą teologii dogmatycznej i fundamentalnej na Wydziale Teologicznym UKSW w Warszawie; jest kierownikiem Studium Podyplomowego dla kapelanów szpitali i domów opieki na uczelni Collegium Verum w Warszawie; pełnił funkcję invited speaker w Instytucie Katolickim w Paryżu we Francji oraz na uczelni Jordan University College w Tanzanii.  W 2008 r. obronił pracę doktorską, otrzymując tytuł doktora z teologii w ICP we Francji oraz w trybie co-tutelle na K.U.Leuven  w Belgii; w 2019 r. uzyskał stopień naukowy doktora habilitowanego w dyscyplinie teologii dogmatycznej na WT UKSW w Warszawie; jest autorem ponad pięćdziesięciu publikacji dotyczących odnowy eklezjologii w XX wieku; jego artykuły można znaleźć w znanych czasopismach polskich, francuskich i belgijskich. E-mail: a.kasprzak@uksw.edu.pl; ORCID: 0000-0001-9715-9357.