Prawo do grobu cz. 1

Prawo do grobu cz. 1

Powyższe zagadnienie rodzi nieporozumienia, ponieważ często jest ono źle rozumiane. Prawo do grobu należy rozpatrywać w dwóch etapach – pierwszy, pierwotny etap ma charakter wyłącznie majątkowy a jego źródłem jest umowa o pochowanie zwłok zawarta pomiędzy zarządcą cmentarza a osobą, która wykupiła miejsce pochówku na cmentarzu. Na mocy umowy o pochowanie zwłok powstaje stosunek prawny pomiędzy zarządzą cmentarza a osobą, która wniosła opłatę za udostępnienie miejsca na cmentarzu. Na tym etapie prawo do grobu przysługuje wyłącznie osobie, która wykupiła miejsce pochówku, bez prawa do ingerencji w tę sferę przez inne osoby. Wydaje się to dość oczywiste i nieskomplikowane. Zdziwienie może budzić dopiero kolejny, tj. drugi etap ewaluowania prawa do grobu. Jest to moment, w którym następuje pochowanie pierwszej osoby zmarłej w grobie. Wówczas prawo do grobu osoby, która wykupiła miejsce pochówku ustępuje prawu do grobu każdej osoby bliskiej zmarłego, które przybiera przede wszystkim postać o charakterze niematerialnym i polega na prawie do kultywowaniu pamięci zmarłego poprzez m.in. wybudowanie nagrobka i ustalenia jego wyglądu, odwiedzania i pielęgnacji grobu, odbywania ceremonii religijnych poświęconych osobie zmarłej czy kontemplacji.

Uprawnienia do grobu określane mianem majątkowych mają zasadnicze znaczenie do chwili złożenia w nim pierwszego zmarłego, ponieważ z tą chwilą powstaje splot uprawnień zarówno o charakterze majątkowym, jak i osobistym, przy czym to te drugie uzyskują funkcję wiodącą (wyr. SA w Katowicach  z 20.03.2018 r., I ACa 976/17). W chwili złożenia pierwszego zmarłego w grobie, powstają samodzielne i niezależne od siebie prawa każdej osoby bliskiej zmarłego do kultywowania jego pamięci. Wyłączają one skutecznie samodzielne uprawnienie osoby pierwotnie majątkowo uprawnionej do dysponowania użytym grobem. Ustępuje ono prawom osobistym osób bliskich zmarłego, wykluczając możliwość zarządzania prawem do kolejnego pochówku bez ich zgody (wyr. SA w Gdańsku z 22.09.2009 r., I Aca 573/09). Oznacza to zatem, że na drugim etapie prawo do grobu nabywają wszystkie osoby bliskie zmarłego a ich uprawnienia są takie same.

Dlatego najbardziej doniosłym momentem w kształtowaniu prawa do grobu jest pochowanie pierwszego zmarłego, które może rodzić nieporozumienia, bowiem od tego zdarzenia osoba, która zawarła pierwotną umowę o pochowanie zwłok poprzez uiszczenie stosownej opłaty za miejsce pochówku traci przysługujące jej wyłączne prawo do grobu na rzecz wszystkich bliskich zmarłego. Od tej chwili dysponowanie grobem należy do wszystkich bliskich zmarłego, a ich prawa są równe. Oznacza to przede wszystkim, że aby móc pochować kolejną osobę w tym konkretnym grobie, wymagana jest jednomyślna zgoda wszystkich bliskich pochowanej tam osoby zmarłej. Dokonanie kolejnego pochówku, bez zgody którejkolwiek z nich, stanowi naruszenie ich dobra osobistego w postaci prawa do kultu pamięci osoby zmarłej. Jakie w tym zakresie ma obowiązki zarządza cmentarza? Czy powinien badać istnienie zgody wszystkich uprawnionych do grobu na pochówek kolejnej osoby? O tym w kolejnym felietonie.

Adw. Monika Mazur
Kontakt bezpośredni: monika.mazur@prawnik-kalisz.pl