Papież misyjny

Papież misyjny

W czasie swojego 17-letniego pontyfikatu papież Pius XI dużo uwagi poświęcał ewangelizacji, zwłaszcza w Azji i Afryce. To jemu zawdzięczamy obchodzenie w przedostatnią niedzielę października Niedzieli Misyjnej. Swoimi działaniami na rzecz misji zasłużył sobie na przydomek „papieża misyjnego”.

W tym roku 23 października Kościół katolicki obchodzić będzie Światową Niedzielę Misyjną. Z tej okazji w tym dniu we wszystkich świątyniach tradycyjnie już będą zbierane pieniądze na pomoc dla około 1200 najbiedniejszych diecezji na świecie. Pomysłodawcą tego przedsięwzięcia był w 1926 roku papież Pius XI, wyznaczając na ten dzień przedostatnią niedzielę października. 

Misyjny program papieża

6 lutego 1922 roku kard. Achille Ratti (1857-1939), arcybiskup Mediolanu został wybrany na papieża i przyjął imię Piusa XI. Był uczonym i dyplomatą, bibliotekarzem i zapalonym alpinistą. Historycy określają Piusa XI jako jednego z najbardziej istotnych papieży w najnowszej historii Kościoła. Był prefektem Biblioteki Watykańskiej, potem nuncjuszem apostolskim w Polsce, a wreszcie arcybiskupem Mediolanu. Już cztery miesiące po objęciu stolicy Piotrowej ogłosił program dotyczący dzieła misyjnego. W uroczystość Zesłania Ducha Świętego 1922 roku wskazał, że obowiązek wspierania ewangelizacji spoczywa na każdym ochrzczonym, począwszy od papieża.

Jak pisze w „Misjonarzu” o. dr Andrzej Miotk SVD „jednym z pierwszych posunięć Piusa XI w dziedzinie wspierania ewangelizacji była reorganizacja metod zbierania i dystrybucji ofiar przeznaczonych na misje”. Werbista podaje, że od początku w centrum inicjatyw misyjnych papieża stały się Chiny. Już w 1922 roku posłał do tego kraju delegata apostolskiego bp. Celso Costantiniego, który był zwolennikiem metody adaptacji chrześcijaństwa w Chinach. Dzięki temu dwa lata później odbył się I Narodowy Synod w tym kraju, a 29 października 1926 roku w Bazylice św. Piotra w Rzymie Pius XI wyświęcił na biskupów pierwszych sześciu chińskich księży.

Eksponaty z misji w Rzymie

Na życzenie Piusa XI Rok Jubileuszowy 1925 miał charakter wybitnie misyjny. Wielkim echem odbiła się przygotowana pod kierunkiem werbisty o. Wilhelma Schmidta Światowa Wystawa Misyjna w Rzymie. Czynna była przez cały rok, a później przemieniona została w muzeum etnologiczno-misyjne. W wystąpieniu z okazji otwarcia tej wystawy papież podkreślił wagę naukowej formacji misjonarzy: „Chcieliśmy, aby wspaniałe dzieło świętych misji zostało ukazane w prawdziwym świetle. Dlatego życzyliśmy sobie, aby naukowa, geograficzna, medyczna i językowa strona działalności misyjnej zajęły ważne miejsce. Żyjemy bowiem jak nigdy dotąd w czasach, które jasno pokazują, że wszystkie ofiary, które wiążą się z pracą misyjną są daremne, jeśli praca ta bazuje jedynie na doświadczeniu praktycznym. Jeśli chcemy zebrać pełny owoc naszych wysiłków i ofiar to potrzebna jest refleksja naukowa, która dostarcza najkrótszych dróg i najużyteczniejszych środków”.

Na wystawie z okazji Roku Jubileuszowego zaprezentowano około 70 tysięcy obiektów z całego świata na powierzchni 10 tysięcy metrów kwadratowych. Cel wystawy był propagandowy, bo miała ukazać znaczenie misji, postęp w szerzeniu słowa Bożego wśród pogan. Było to szczególnie istotne ze względu na zaobserwowany kryzys misyjny, będący konsekwencją I wojny światowej. Wystawa miała być również odpowiedzią na falę „modernizmu”, czyli ideologie i naukowe koncepcje podmywające fundamenty nauki chrześcijańskiej, m.in. w obszarze antropologii oraz wzmocnić pozycję Kościoła katolickiego na arenie międzynarodowej. Jak podaje Renata Tańczuk w pracy „Misyjne rzeczy. Kilka uwag o sprawczości rzeczy na Watykańskiej Wystawie Misyjnej w 1925 roku” ks. Stanisław Janicki w tekście z grudnia 1924 roku pisał, że wystawa realizuje cel wskazany przez Ojca Świętego, który w liście z 24 kwietnia 1921 roku do kardynała Willema van Rossuma, prefekta Kongregacji Propagandy Wiary, wyraził życzenie, „by wszyscy wierni coraz głębiej rozumieli pracę i zabiegi Kościoła około rozszerzania misyj, by sprawę tę uważali za swoją własną, drogą i świętą”. Z kolei jak podaje ks. Czesław Falkowski, dla wystawy zbudowano pawilony w ogrodach watykańskich, w Giardino della Pigna oraz „wobec napływających wciąż okazów przeznaczono na nie skrzydło w Watykanie, zwane Museo Chiaramonti, a także długi korytarz, tzw. Museo Lapidario. Wystawa została zorganizowana w 26 salach i była podzielona na kilka sekcji. Sekcja historyczna miała prezentować dzieje misji katolickich w czterech epokach, począwszy od czasów apostolskich aż do początku pontyfikatu Piusa IX, czyli 1846 roku. Kolejne sekcje to: etnograficzna, statystyczna, medyczna i higieniczna. 

W odpowiedzi na życzenie papieża zakony i stowarzyszenia przesyłały ze swoich placówek misyjnych obiekty na wystawę. Warto przywołać opis rezultatów tego przedsięwzięcia autorstwa Falkowskiego. „Wysyłano np. przedmioty służące do różnych kultów religijnych, stroje ludowe, pokazy flory i fauny, mod­ele kościołów, kaplic, szkół misyjnych, fotografje, statystyki itp. Dość zaznaczyć, iż zebrano przeszło miljon okazów, co dało z jednej strony możność zobrazowania różnorodnych prac mi­syjnych, z drugiej zaś - utrudniło sporządzenie szczegółowego katalogu - wystawy bowiem wszystkich pawilonów zajęłyby przestrzeń długości 3 km, a katalog z wyliczeniem miljona przedmiotów objąłby kilkanaście tysięcy stron druku. Orjentowanie się ułatwiały dokładne objaśnienia na kartkach przy poszczególnych przedmiotach oraz ogólne wskazówki, zawarte w przewodnikach po Wystawie, nadto poszczególne zakony, jak np. jezuici, franciszkanie, dominikanie, i inni wydali szereg publikacyj z najważniejszemi informacjami o stanie swych prac misyjnych”.

Św. Teresa patronką misji

28 lutego 1926 roku ukazała się encyklika Piusa XI Rerum Ecclesiae, która omawia formy działalności misyjnej Kościoła, zwłaszcza zadania Kościołów lokalnych w krajach niemisyjnych, w dziele ewangelizacji (modlitwa, troska o powołania misyjne, niesienie pomocy materialnej misjonarzom) oraz obowiązki biskupów misyjnych. Papież Pius XI mobilizował cały lud Boży do akcji misyjnej, nakazywał kształcenie kleru rodzimego i zakładanie rodzimych zakonów, zwłaszcza kontemplacyjnych. Zwracał uwagę, że dzieło misyjne jest obowiązkiem wynikającym z miłości Boga i bliźniego. Uważał, że wszyscy powinni współpracować w tym dziele.

14 kwietnia tego samego roku Ojciec Święty ustanowił Światowy Dzień Misyjny, który jest świętem Papieskich Dzieł Misyjnych. Dla podkreślenia, że dzieło nawrócenia jest sprawą modlitwy i łaski ogłosił karmelitankę św. Teresę od Dzieciątka Jezus patronką misji. To ją 29 kwietnia 1923 roku Pius XI ogłosił błogosławioną, a 17 maja 1925 roku dokonał jej kanonizacji, nazywając ją jednocześnie gwiazdą swojego pontyfikatu. Pius XI na każdy miesiąc przygotowywał specjalną intencję misyjną, którą polecał członkom Apostolstwa Modlitwy. 

Podczas swojego pontyfikatu kładł nacisk na konieczność badań misjologicznych, ale także intelektualnego i naukowego przygotowania misjonarzy do pracy. W 1931 roku osobiście otworzył nowy budynek Kolegium Urbanianum, a dwa lata później zainaugurował tam Papieski Instytut Misyjny.

Modlitwa za misjonarzy

Jak pisze o. dr Andrzej Miotk inicjatywy misyjne Piusa XI były kontynuacją działań jego poprzednika Benedykta XV. „Punkt ciężkości został przy tym przesunięty w kierunku uniwersalizmu, samodzielności i zakorzenienia młodych Kościołów w kontekst rodzimy”. Pisał o tym we wspomnianej wcześniej encyklice Rerum Ecclesiae. „Duże znaczenie papież przywiązywał też do elit katolików świeckich, których staranne wykształcenie byłoby rozstrzygające dla przyszłości Kościoła w ich kraju. W ten sposób miał się dokonać decydujący przełom na drodze do usamodzielnienia się młodych Kościołów i tym samym zakończenia pracy misyjnej na danym terenie”.

W tym roku Światowy Dzień Misyjny, zwany Niedzielą Misyjną, będziemy obchodzić w niedzielę, 23 października. Tematem przewodnim są słowa zaczerpnięte z Dziejów Apostolskich: „Będziecie moimi świadkami”. Niech ten czas będzie okazją do modlitwy i materialnego wsparcia misjonarzy. A tych na całym świecie pracuje 350 tys., z czego 2023 to Polacy. ■

Ewa Kotowska-Rasiak
Zdjęcie: Wikipedia