Obowiązki obdarowanego, gdy darczyńca znalazł się w niedostatku.

Obowiązki obdarowanego, gdy darczyńca znalazł się w niedostatku.

Darowizna oznacza bezpłatne przysporzenie na rzecz obdarowanego, kosztem majątku darczyńcy i ma charakter umowy. W jej wyniku dochodzi do przekazania obdarowanemu własności majątku darczyńcy, np. nieruchomości czy pieniędzy.

Ustawodawca uznaje akt darowizny za przejaw szczodrości darczyńcy, dlatego uważa, że obdarowany ma obowiązek wdzięczności, który w konkretnej sytuacji wiąże się z powinnością określonego zachowania obdarowanego wobec darczyńcy. Zgodnie z art. 897 k.c. jeżeli po wykonaniu darowizny darczyńca popadnie w niedostatek, obdarowany ma obowiązek, w granicach istniejącego jeszcze wzbogacenia, dostarczać darczyńcy środków, których mu brak do utrzymania odpowiadającego jego usprawiedliwionym potrzebom albo do wypełnienia ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych. Obdarowany może jednak zwolnić się od tego obowiązku zwracając darczyńcy wartość wzbogacenia.

Powyższa sytuacja dotyczy stanu majątkowego darczyńcy już po dokonaniu darowizny, a obowiązek udzielenia przez obdarowanego wsparcia i pomocy aktywuje się w sytuacji, gdy darczyńca cierpi niedostatek. Niedostatek będzie oznaczał, że obdarowany nie jest w stanie zaspokoić usprawiedliwionych potrzeb związanych z własnym utrzymaniem albo usprawiedliwionych potrzeb osób, wobec których ciąży na nim obowiązek alimentacyjny. W takiej sytuacji obdarowany ma obowiązek udzielenia pomocy darczyńcy, która jednak nie ma charakteru nieograniczonego, albowiem ustawodawca wskazuje, że jakiekolwiek wsparcie obdarowanego wobec darczyńcy ma swoje granice odpowiadające wielkości istniejącego jeszcze przysporzenia majątkowego, jakie nastąpiło w majątku obdarowanego na skutek darowizny. Rozporządzenie przez obdarowanego przedmiotem darowizny powoduje utratę prawa darczyńcy do występowania z roszczeniami wobec niego. Istotne jest jednak, by czynności te zostały dokonane, zanim obdarowany dowiedział się o popadnięciu darczyńcy w niedostatek (wyr. SO Białystok, 3.10.13r.,IICa 518/13, Legalis). Jeżeli obdarowany chciałby uwolnić się od ciążącego na nim obowiązku wobec darczyńcy, może skorzystać z przysługującego mu prawa zwrotu wartości wzbogacenia albo przedmiotu darowizny w naturze. Podkreślić jednak należy, że możliwość taka jest wyłącznym prawem obdarowanego. Oznacza to, że po zaistnieniu przesłanek przewidzianych w art. 897 k.c. darczyńca nie może skutecznie żądać od obdarowanego, aby ten zwrócił mu w naturze przedmiot darowizny, bowiem wybór co do sposobu zachowania należy wyłącznie do osoby obdarowanej.

Zwrócić należy jeszcze uwagę na kwestię popadnięcia w niedostatek przez darczyńcę. Przyczyna takiej sytuacji wydaje się nie mieć znaczenia w świetle cytowanego przepisu, to jednak okoliczność niemożności zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb darczyńcy albo też potrzeb uprawnionych do alimentacji z winy samego darczyńcy i na skutek jego nagannej postawy, będzie istotna w świetle zasad współżycia społecznego. Okoliczność ta może zostać skutecznie podniesiona przez obdarowanego w celu zwolnienia z obowiązku udzielenia pomocy darczyńcy.

Kontakt bezpośredni: monika.mazur@prawnik-kalisz.pl

Monika Mazur