Niezwykłe, święte kobiety

Niezwykłe, święte kobiety

Historia chrześcijaństwa i jego sztuka obfituje w wizerunki świętych niewiast, często niebagatelnych. Z racji przypadającego w niedzielę, 8 marca Dnia Kobiet warto je przybliżyć.

W gronie tych niewiast znajdują się mniszki, matki, panny, dziewczęta, a wśród nich wojowniczka − Święta Joanna d’Arc, karcąca przełożonych, wybitna znawczyni skutecznych metod leczenia, czczona w Niemczech − Hildegarda z Bingen czy posługująca się na Wawelu toporem − Święta Jadwiga.

K jak Święta Katarzyna ze Sieny
Ta XIV-wieczna, dominikańska tercjarka, mistyczka i stygmatyczka była oddana pokucie i posłudze trędowatym. Ona też, i to skutecznie, zabiegała o powrót papieży z Awinionu na Stolicę Apostolską. Ową córkę sieneńskiego farbiarza papież Paweł VI ogłosił w 1970 roku Doktorem Kościoła. Artyści ukazują Świętą Katarzynę w dominikańskim habicie. Towarzyszy jej szereg atrybutów, o niektórych z nich wspomnę, mianowicie: anioł, czaszka, diabeł lub smok u stóp Świętej, Dzieciątko Jezus lub dorosły Zbawiciel podający jej pierścień albo obrączkę, gołębica, korona cierniowa, księga, krzyż, lilia, okręt, różaniec, serce, skazaniec (któremu Święta towarzyszyła w ostatnich chwilach), stygmaty, tiara, trzy korony, wieniec z białych i czerwonych róż, model kościoła i palma. Czaszka i krzyż sugerują ascezę, ale krzyż ma tutaj jeszcze inne znaczenie.
Legenda mówi, że Święta Katarzyna, natknąwszy się na żebraka proszącego o jałmużnę, nie mając pieniędzy, ofiarowała mu swój srebrny krzyżyk. Po kilku dniach ujrzała Jezusa Chrystusa z jej krzyżykiem na piersiach; zrozumiała wtedy, że żebrakiem był sam Zbawiciel. Według innej wersji opowieści objawiając się Świętej, Jezus Chrystus zawiesił na jej szyi krzyżyk i wręczył jej gałązkę oliwną, poleciwszy nieść ludziom pokój. Trzy korony symbolizują męczeństwo (czerwona), czystość (biała) i chwałę niebios (złota), zaś tiara troskę Dominikanki o papiestwo. Pojawienie się natomiast gołębicy nad głową Świętej, przekonało jej ojca do niezabraniania córce pójścia drogą zakonną. Nie można pominąć także pierścienia (lub obrączki). Jest on znakiem mistycznych zaślubin Świętej, które ukazał na obrazie z lat 70. XV stulecia Hans Memling. Święta Katarzyna ujrzała w 1367 roku Dzieciątko (inna wersja opowieści mówi, że dorosłego Zbawiciela) w momencie, gdy nałożyło na jej palec pierścień (lub obrączkę).

O jak Święta Olga
O tej Świętej mówi się, że zanim przyjęła chrześcijaństwo, była okrutną kobietą - wikingiem. Owa żona księcia Rusi Igora pochodziła prawdopodobnie ze Skandynawii. Po śmierci małżonka przez wiele lat rządziła stanowczo i zdecydowanie. Sztuka ukazuje ją w książęcych szatach, z krzyżem, modelem świątyni i zwojem. Krzyż i wspomniany model mówią o przyjęciu chrztu przez Świętą Olgę, krzewieniu przez nią chrześcijaństwa na Rusi i fundowaniu przez Księżnę kościołów. Na wspomniane krzewienie, ale i na mądrość Świętej Olgi wskazuje też zwój. Zresztą owa Święta nazywana jest Olgą Mądrą.

B jak Święta Bernadetta
Mowa tutaj o Bernadetcie Soubirous. Ta żyjąca w XIX wieku Francuzka była skromną, prostą, niewykształconą kobietą, której objawiła się w massabielskiej grocie (Lourdes) Maryja Niepokalana. Święta była także wpierw tercjarką franciszkańską, a następnie szarytką. Przedstawia się ją w stroju wiejskiej dziewczyny, najczęściej klęczącą przy wytryskającym ze skały, tonącym w kwiatach źródle, a niekiedy w habicie, z różańcem i z Maryją Niepokalanie Poczętą. Oczywiście różaniec przypomina o tym, że objawiając się Świętej Bernadetcie, Matka Boża polecała jej modlić się na różańcu w intencji grzeszników.

I jak Święta Irmina
Ta żyjąca w VII i VIII stuleciu benedyktynka, potem ksieni benedyktyńskiego opactwa w Oeren, była prawdopodobnie córką Dagoberta I, króla Franków. Sławę przyniosły jej liczne fundacje. Dzięki niej wzniesiono opactwa w Weissenburgu i Oeren oraz kilka świątyń. Dlatego też poza aniołami, koroną, krzyżem i księgą widnieje, w jej ikonografii, model kościoła. Natomiast aniołowie mieli pojawić się w chwili śmierci Świętej i zabrać jej duszę, mającą postać małego dziecka, do nieba. Świętą Irminę artyści ukazują w stroju mniszym lub książęcym.

E jak Święta Elżbieta
Żyjąca w XIII wieku Święta Elżbieta z Turyngii, zwana Węgierską, była córką króla Węgier Andrzeja II i żoną landgrafa Turyngii Ludwika IV. Co więcej, była także franciszkańską tercjarką śpieszącą codziennie z pomocą i posługą do chorych i bezdomnych oraz fundatorką przeznaczonych dla nich szpitali. Ukazuje się ją w stroju królewskim, otoczoną ubogimi. Z licznych atrybutów Świętej, takich jak: chleb, monety, korona książęca (na księdze lub u jej stóp), krzyż płomienny nad jej głową, księga, model kościoła, róże, różaniec, ryby na tacy, trzy korony, wskażę zwłaszcza na róże. Legenda mówi, że w momencie wynoszenia przez Świętą z zamku bochenków chleba dla biednych, zatrzymał ją mąż i polecił pokazać, co niesie w fartuchu, lecz zamiast pożywienia, ujrzał w nim róże. Od tego momentu nie zakazywał Świętej Elżbiecie służyć biednym i chorym.

T jak Święta Tekla
Tradycja mówi, że Święta była uczennicą samego Pawła. Zmarła w sposób naturalny w Seleucji, gdzie osiadła. Mimo to jej atrybutami są między innymi: stos, dzikie zwierzęta: lew i niedźwiedź oraz palma, ponieważ Świętej chciano zadać męczeńską śmierć, lecz bezskutecznie: wpierw przez spalenie na stosie, potem nasyłając na nią zwierzęta.

A jak Święta Agnieszka
Jako dwunastolatka, poniosła męczeńską śmierć w Rzymie, prawdopodobnie w 305 roku: na stosie lub ścięta mieczem. Ukazuje się ją w białej tunice lub okrytą długimi puklami włosów. Przypisuje się jej takie atrybuty jak: białą i czerwoną koronę, baranka, kość słoniową, księgę (lub zwój), lampę oliwną, lilię, miecz, palmę i płonący stos. Palma i korona to symbole męczeństwa, księga wiary, modlitwy i wierności Ewangelii, a lampa roztropności, czyli mądrości. Baranek, na przykład na obrazie z XVI wieku z Florencji, nawiązuje do imienia Świętej, bo w języku łacińskim baranek to agnus.

Justyna Sprutta