Niewdzięczność obdarowanego

Niewdzięczność obdarowanego

W pewnych okolicznościach ustawodawca dopuszcza odwołanie wykonanej już darowizny, co zostało uregulowane w art. 898 kodeksu cywilnego. Jednak są to sytuacje o charakterze wyjątkowym, które cechują się nie tyle niewdzięcznością obdarowanego wobec darczyńcy, co rażącą niewdzięcznością. 

W pewnych okolicznościach ustawodawca dopuszcza odwołanie wykonanej już darowizny, co zostało uregulowane w art. 898 kodeksu cywilnego. Jednak są to sytuacje o charakterze wyjątkowym, które cechują się nie tyle niewdzięcznością obdarowanego wobec darczyńcy, co rażącą niewdzięcznością. Najnowsze orzecznictwo sądowe wskazuje, że „odwołanie darowizny może być uzasadnione tylko w szczególnych przypadkach, gdy niewdzięczność obdarowanego wobec darczyńcy osiągnie stopień rażący, o czym można mówić zwłaszcza w przypadku przestępstw obdarowanego popełnionych przeciwko darczyńcy lub jego bliskim, względnie rażącego, uporczywego zaniedbywania obowiązków rodzinnych wobec darczyńcy. Rażąca niewdzięczność zachodzi wtedy, gdy niewłaściwe postępowanie obdarowanego było intencjonalne, umyślne, czy też podjęte ze świadomością i w nieprzyjaznym zamiarze. Nie mogą być natomiast uznane za rażącą niewdzięczność przykrości i krzywdy czynione impulsywnie, lecz mieszczące się w granicach zwykłych konfliktów życia codziennego, podyktowane emocjami lub podejmowane przypadkowo, w uniesieniu lub rozdrażnieniu, wypowiedzi bądź gesty, będące przejawem konfliktu spowodowanego przez obie strony, a tym bardziej sprowokowane przez darczyńcę” (Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna 10 stycznia 2025 r. II CSKP 172/24, Legalis). Wskazać należy też na bardzo ciekawy wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 13 marca 2025 r., sygn. akt IACa 615/24 (Legalis), w którym czytamy, że po stronie obdarowanego winna mieć miejsce daleko posunięta tolerancja i wyrozumiałość, nawet wobec potencjalnie wrogich zachowań i postaw darczyńcy. W tym aspekcie stosunków wzajemnych, nie można zakładać symetrii postaw i dopuszczalnych zachowań, darczyńcom „wolno więcej". Stanowisko sądu prezentowane w przywołanym wyroku jest istotne przy ocenie zachowania zarówno obdarowanego, jak i darczyńcy, albowiem przy badaniu rażącej niewdzięczności podlegać będzie wnikliwej ocenie postawa zarówno jednej, jak i drugiej strony umowy darowizny.

Jeżeli jednak darczyńca wybaczył rażąco naganne zachowanie obdarowanego, to darowizna nie może być odwołana z tego powodu. W związku z tym prawo darczyńcy do odwołania darowizny z powodu rażącej niewdzięczności obdarowanego wygasa. Wybaczenie musi zostać jednak przez darczyńcę wyraźnie uzewnętrznione i nie może budzić wątpliwości osób trzecich. 

Uprawnienie do odwołania darowizny zostało też ograniczone  w czasie i nie będzie możliwe po upływie roku od dnia, w którym uprawniony dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego. Darczyńca ma zatem tylko rok na skorzystanie z przysługującego mu prawa. Odwołanie darowizny wymaga zachowania przewidzianej prawem formy i następuje poprzez oświadczenie darczyńcy złożone obdarowanemu w formie pisemnej. Niezastrzeżenie tej formy nie skutkuje jednak nieważnością oświadczenia o odwołaniu, lecz wprowadza ograniczenia dowodowe.

Monika Mazur