Najważniejsza na świecie

Najważniejsza na świecie

Kościół 9 listopada obchodzi święto rocznicy poświęcenia najważniejszej na świecie bazyliki. Nazywana jest ona Matką i Głową wszystkich kościołów Miasta i Świata, czyli pierwszym wśród kościołów świata i katedrą papieża. Ale nie jest to rzymska Bazylika św. Piotra, a więc która?

Większość z nas na pytanie, który z kościołów na świecie jest najważniejszy odpowiada niezmiennie – Bazylika św. Piotra w Rzymie. Oczywiście należy ona do czterech rzymskich bazylik większych posiadających tron papieski i ołtarz przy którym Mszę Świętą może odprawiać tylko papież lub upoważniony przez niego duchowny. I tak rzymskimi bazylikami większymi są: Arcybazylika św. Jana na Lateranie, Bazylika św. Piotra na Watykanie, Bazylika św. Pawła za Murami i Bazylika Matki Bożej Większej. Najważniejsza spośród nich jest Arcybazylika św. Jana i święto obchodzone 9 listopada właśnie z nią jest związane. Pozostaje jednak pytanie, dlaczego jest ona ważniejsza od samej Bazyliki św. Piotra? 

161 papieży i pięć soborów

Bazylika św. Jana znajduje się na Lateranie. Nazwa tego miejsca pochodzi od nazwiska starego rodu rzymskiego Lateranich, który w okresie pierwszego cesarstwa mieszkali w tej części Rzymu. Jak pisze Tacyt, jeden z członków tego rodu Plauzio Laterano miał zorganizować spisek przeciwko Neronowi. Ten cesarz, „słynny” z prześladowania chrześcijan i panujący w latach 37 - 68, zgładził Laterana i przejął jego dobra, m.in. pałac. Z kolei cesarz Konstantyn Wielki (306–337) podarował go papieżowi św. Sylwestrowi I (314-335). Oprócz tego ofiarował mu świątynię  pw. Chrystusa Zbawiciela (potem dodano wezwanie św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty), którą wybudował obok pałacu po ogłoszeniu w 313 roku Edyktu mediolańskiego, pozwalającego na oficjalne wyznawanie wiary chrześcijańskiej. Na marginesie - był to pierwszy cesarz rzymski, który nie prześladował chrześcijan od ogłoszenia edyktu. Świątynia stała się pierwszą katedrą Rzymu, a przylegający do niej pałac - siedzibą papieży. Poświęcenia kościoła dokonał 9 listopada 324 roku papież św. Sylwester I.

W ciągu kilku wieków na Lateranie panowało 161 papieży i odbyło się pięć soborów powszechnych. Kościół padł nie tylko ofiarą napadu Wandalów, ale także trzęsień ziemi i pożarów, szczególnie w latach 1308 i 1361. Bazylika przestała być siedzibą papieży od czasów niewoli awiniońskiej na początku XIV wieku. Jednak dopiero w 1377 roku papież Grzegorz IX przeniósł swą siedzibę do Watykanu. Inicjatorem odbudowy Bazyliki na Lateranie był papież Innocenty X, a okazją Jubileusz 1650 roku. Potem kolejni papieże zmieniali fasadę i wnętrze bazyliki.

Przez cały czas aż do dzisiaj niezmienne jest to, że Bazylice św. Jana, w odróżnieniu od trzech pozostałych rzymskich kościołów patriarchalnych, przysługuje tytuł arcybazyliki. I każdy nowo wybrany biskup Rzymu, czyli papież, udaje się do niej w uroczystej procesji. Nad wejściem do świątyni znajduje się napis w języku łacińskim, który najlepiej oddaje rolę tego miejsca: Mater et Caput omnium Ecclesiarum Urbis et Orbis, czyli „Matka i Głowa wszystkich kościołów Miasta i Świata”.

Ołtarz z ołtarzem św. Piotra

Bazylika św. Jana na Lateranie jest nieco mniejsza rozmiarem od Bazyliki św. Piotra i Bazyliki św. Pawła za Murami. Na jej frontonie znajduje się 15 figur i każda z nich o wysokości siedmiu metrów. Ukazują: Jezusa Chrystusa, św. Jana Chrzciciela, św. Jana Apostoła i doktorów Kościoła. Z balkonu, który jest umieszczony w centrum frontonu bazyliki, papieże udzielali wiernym apostolskiego błogosławieństwa. 

Do wnętrza świątyni prowadzi pięć potężnych wejść, bo jej wnętrze jest podzielone na pięć naw. Po prawej stronie w przedsionku znajduje się posąg Konstantyna Wielkiego, fundatora kościoła, który prawdopodobnie pochodzi z cesarskich term. Są też historycy, którzy twierdzą, że rzeźba być może ukazuje syna tego cesarza. Centralne drzwi wejściowe do bazyliki to dzieło sztuki antycznej, pierwotnie znajdowały się w budynku zwanym Curia Iulia, czyli miejscu posiedzeń senatu na Forum Romanum. Zostały tu przeniesione przez papieża Aleksandra VII. Obok nich zobaczymy Porta Santa -  Święte Drzwi z krzyżem, wizerunkiem Maryi i herbem Jana Pawła II, które są otwierane tylko podczas roku jubileuszowego. Po wejściu do wnętrza bazyliki w nawie głównej w niszach ujrzymy potężne posągi, głównie Apostołów, a w nawach bocznych nagrobki papieży i kardynałów. W centralnym punkcie kościoła pod baldachimem znajduje się ołtarz z relikwiami – pozostałościami pierwszego drewnianego ołtarza, przy którym odprawiało nabożeństwa 33 pierwszych papieży od I do IV wieku, a więc także św. Piotr. Ten ołtarz to znak łączności z Bazyliką św. Piotra zbudowaną na grobie pierwszego papieża. W górnej części baldachimu przechowywane są relikwie głów św. Piotra i św. Pawła. Natomiast za ołtarzem głównym znajduje się bogato zdobione prezbiterium, przy którego końcu przy ścianie stoi tron papieski z białego marmuru. A w absydzie do góry można podziwiać mozaikę między innymi z popiersiem Zbawiciela w otoczeniu aniołów, której część pochodzi z XIII wieku. Natomiast kiedy spojrzymy pod nogi zobaczymy posadzkę, najprawdopodobniej jeden z nielicznych elementów dawnej bazyliki. Była ona częściowo zrekonstruowana w XIX wieku. To oczywiście niewielka część tego, co możemy podziwiać w bazylice.

W całym Kościele

Teraz jeszcze kilka informacji o święcie wspomnianym na początku i obchodzonym każdego roku 9 listopada w całym Kościele na świecie. Bazylika laterańska, jako katedra papieża, jest kościołem nas wszystkich, dlatego jako cały Kościół obchodzimy święto upamiętniające dzień jej poświęcenia. Początkowo rocznicę poświęcenia bazyliki obchodzono tylko w Rzymie, a potem za sprawą augustiańskich mnichów święto zaczęto obchodzić także w innych miejscach. Na stałe do kalendarza liturgicznego trafiło w czasie pontyfikatu papieża św. Piusa V, który kazał umieścić je w swoim mszale wydanym w 1570 roku. W nowym kalendarzu rzymskim zmieniono nazwę święta „dedykacja arcybazyliki Najświętszego Zbawiciela” na „rocznicę poświęcenia bazyliki laterańskiej”.

Teraz w to święto Kościół chce wyrazić wdzięczność za wszystkie świątynie, jakie zostały przez jego wiernych i dla jego wiernych wybudowane. Zwraca też uwagę, że wszyscy jesteśmy żywym domem Bożym. W to święto stajemy więc wobec tajemnicy Kościoła, którego fundamentem jest Jezus, a opoką – św. Piotr. Przypominamy sobie o więzi jaka łączy Kościoły lokalne ze Stolicą Apostolską. 

Tekst i zdjęcia Renata Jurowicz