Na tropie Świerada i Benedykta - sanktuarium świata

Na tropie Świerada i Benedykta

Tropie związane jest z początkami chrześcijaństwa w Polsce. To właśnie tu około 1000 roku żyli pustelnicy święci Świerad i Benedykt, którzy teraz są patronami miejscowego sanktuarium.

Sanktuarium w Tropiu położone jest na ziemi krakowskiej na kilkunastometrowej skale otoczonej wodami Jeziora Czchowskiego, czyli zbiornika na Dunajcu. Do miejscowości można dotrzeć drogą od strony Rożnowa lub od trasy Czchów – Nowy Sącz przeprawiając się promem przez Jezioro Czchowskie.

Świerad i Benedykt
Pierwszy z patronów sanktuarium Świerad przyszedł na świat w drugiej połowie X wieku. Przez wiele lat prowadził on życie w pustelni pod skałą w pobliżu Czchowa, właśnie w Tropiu nad Dunajcem. W roku 997/998 wstąpił do benedyktyńskiego klasztoru św. Hipolita na górze Zabor koło Nitry na Węgrzech. Opat Filip nadał mu imię Andrzej. W klasztorze mieszkali także mnisi żyjący według reguły wschodniej i do tej ławry wstąpił Świerad. Mnich udał się na pustelnię z uczniem, by służyć Bogu w odosobnieniu. Umartwiał się, dlatego m. in. opasał się mosiężnym łańcuchem, który z czasem obrósł skórą. Niestety wywiązało się zakażenie i ono właśnie było przyczyną jego śmierci około 1030-1034 r. Towarzyszem pustelniczego życia Andrzeja i jednym z jego uczniów był Benedykt. Po śmierci mistrza kontynuował on surowy tryb życia w pustelni. Trzy lata po śmierci Świerada został zabity przez zbójców. Kult mistrza i ucznia szybko rozszerzał się i około 1064 roku zostali proklamowani przez biskupów Węgier świętymi. Wtedy pewnie przeniesiono ich ciała do katedry w Nitrze.

Z fundacji Kazimierza Odnowiciela
W związanym ze św. Świeradem Tropiu, według tradycji spisanej w XVII wieku przez włoskiego żywotopisarza i kamedułę o. Tomasza Mini, kościół ufundował około 1045 roku Kazimierz Odnowiciel, z udziałem przebywających w rejonie Dunajca książąt węgierskich Beli i jego synów. Poświęcił go około 1073 roku św. Stanisław, męczennik. Trzeba przyznać, że niektórzy historycy temu zaprzeczają. Skąd więc florencki Kameduła czerpał takie informacje? Dowiedział się o tym od przyjaciela, krakowskiego bernardyna o. Marcina Barańskiego z Jarosławia, zbieracza tradycji historycznych i kultowych polskich eremitów. Za powstaniem świątyni w 1045 roku przemawia też fakt, że Świerad i Benedykt byli otaczani kultem świętych od razu po śmierci. Potwierdzają to również odkrycia dokonane w czasach nam współczesnych. W 2015 roku, kiedy w kościele zdjęto do konserwacji obraz św. Świerada i św. Benedykta, znaleziono datę remontu - 1890 rok i inskrypcję, z której odczytano fragment z datą 1045 i może on oznaczać: „BUDOWA R 1045”. Dzięki wcześniejszym badaniom wiadomo też, że pierwszy kościół był znacznie mniejszy, a prostokątna nawa najprawdopodobniej była zakończona przedłużonym prezbiterium. Na początek kościoła w XI wieku wskazuje również romańskie malowidło w prezbiterium, w którym ikonografowie i konserwatorzy dopatrują się cech malarstwa środkowoeuropejskiego z I połowy XII wieku.

Matka Boża z pustelnikami
Do naszych czasów z romańskiej świątyni zachowały się trzy częściowo zamurowane okna. Natomiast w lapidarium przechowywane są fragmenty obudowy okiennej - wsporniki młotkowe pochodzące ze ściany zachodniej. W prezbiterium można też zobaczyć fragment fresku z XII wieku. Przedstawia on popiersie węgierskiego władcy św. Stefana, który Świerada sprowadził na węgierską wtedy Słowację. W prezbiterium zachował się również romański zacheuszek. Z tamtego czasu jest też tabernakulum w formie wnęki ściennej, gdzie obecnie przechowywany jest relikwiarz z cząstką kości św. Świerada. Dodam też, że wielkim skarbem świątyni jest również relikwia krzyża Chrystusa z Golgoty.
Duży obraz przedstawiający koronację Matki Bożej, adorowaną przez Patronów kościoła pochodzi z 1626 roku. U kolan Świerada widać herb rodu Ośmiorogów-Gierałtów, zapewne fundatorów obrazu i czcicieli Świętego. Poniżej obrazu znajduje się mensa ołtarza z brązowego marmuru z 1627 roku, ozdobiona herbem i inicjałami fundatora Jana Wiernka z Witowic. Konsekracja odnowionego i rozbudowanego kościoła odbyła się w 1641 roku. Wtedy też świątynia otrzymała drugiego patrona św. Benedykta. Oczywiście to nie wszystko, co warto zobaczyć w tym sanktuarium. Pod skałą, na której zbudowany jest kościół, znajduje się Dąb św. Świerada, czyli resztka pnia dębu, legendarnej siedziby Pustelnika. Pod świątynią znajduje się źródło „wody żywej”. Natomiast w lesie można zobaczyć Skałę św. Świerada z niszą, w której znajdowała się pustelnicza siedziba Świętego. Do niej około 1765 roku dobudowano kaplicę zwaną dziś Pustelnią.

Tekst Renata Jurowicz