Lipa

Lipa 

Nazwa miesiąca „lipiec” pochodzi od drzewa lipa, które w tym czasie kwitnie. W polskiej tradycji często była ona łączona z Matką Bożą. Dlaczego?

Lipy m.in. ze względu na przyjemny zapach i miododajne kwiaty były od dawna cenione przez ludzi. W Polsce naturalnie występuje lipa drobnolistna (Tilia cordata) i rzadsza od niej lipa szerokolistna (Tilia platyphyllos). Należą do rodziny ślazowatych (Malvaceae). Oba gatunki można najczęściej spotkać w lasach, parkach, ogrodach oraz innych terenach zieleni.

Choć na pierwszy rzut oka wyglądają podobnie, istnieje kilka wyraźnych różnic między nimi – zarówno pod względem wyglądu, jak i wymagań siedliskowych. Przede wszystkim gatunki te różnią się wielkością i szczegółami budowy liści. Lipa drobnolistna ma mniejsze liście, zwykle osiągające 4 do 7 cm długości. Mają one sercowaty kształt, ciemnozieloną górną powierzchnię i niebieskawozielony spód. Charakterystyczną cechą tego gatunku są także rudawe kępki włosków w kątach nerwów na spodzie liścia. Liście lipy szerokolistnej są większe – od 6 do 12 cm długości, również sercowate, ale o jaśniejszym spodzie, a ponadto zamiast rdzawych występują u niej białe lub jasnożółte włoski na spodzie liścia. Pod względem pokroju lipa szerokolistna jest zazwyczaj większym i bardziej masywnym drzewem, dorastającym do 40 metrów wysokości, z luźniejszą koroną. Lipa drobnolistna osiąga nieco mniejsze rozmiary do 30 metrów i ma bardziej zwartą, regularną koronę. Kwitnienie obu gatunków przypada na przełom czerwca i lipca, jednak lipa szerokolistna zaczyna kwitnąć nieco wcześniej. Jej kwiaty są większe, silnie pachnące i atrakcyjne dla pszczół.

Kwiaty lipy drobnolistnej są drobniejsze, ale również pachnące i miododajne. Oba gatunki mają znaczenie w zielarstwie – kwiaty lip są stosowane do przygotowywania naparów o działaniu uspokajającym i napotnym. W polskiej tradycji i wierzeniach lipa często była łączona z Matką Bożą. Wierzono, że Maryja upodobała sobie to drzewo. Według podań i legend dochodziło do objawień i cudownych zdarzeń w pobliżu lipy, dlatego też nazywano ją „drzewem Matki Bożej”. W wielu miejscach sadzono lipy przy kościołach, kapliczkach, czy cmentarzach, a pod nimi odbywały się różne nabożeństwa, modlitwy i obrzędy związane z czcią Maryi. Pod jej gałęziami ludzie szukali pocieszenia, ochrony i łask. Często też na lipach zawieszano wstążki, obrazki, czy święte figurki, co miało podkreślać ich znaczenie jako miejsca modlitwy i czci dla Maryi. Takie wierzenia podkreślały, jak ważne było dla ludzi łączenie natury z religią, a także symbolizowanie przez lipę opieki, miłosierdzia i ochrony, które przypisywano właśnie Matce Bożej.

Drewno lipowe jest miękkie i łatwe do obróbki, dlatego wykorzystywane jest przez rzeźbiarzy, m.in. do rzeźbienia wizerunków świętych. Jest to piękna tradycja, która pozwala na oddanie duchowego wyrazu i szczegółów w postaciach sakralnych. To połączenie naturalnego materiału i artystycznej pasji prowadzi do powstania wyjątkowych dzieł, które mogą służyć jako elementy dekoracji, modlitwy czy kultu. 

Tomasz Dymny