Lilia janowa

Lilia Janowa

W czerwcu obchodzimy uroczystość Narodzenia św. Jana Chrzciciela i imieniny Jana, dlatego kwitnącą wtedy lilię złotogłów nazwano janową. Co o niej wiemy?

Lilia złotogłów (Lilium martagon), należy do rodziny liliowatych (Liliaceae). Jej nazwa gatunkowa – złotogłów, odnosi się do złocistych łusek cebuli. Naturalnie występuje w Europie i Azji. W Polsce jest rośliną dość rzadką i jest objęta ochroną prawną. Lilium martagon dorasta do 1,5 metra wysokości. Liście lancetowate, zielone są ułożone w okółkach wokół łodygi. Kwiaty dość drobne, o średnicy od 3 do 6 cm, w kolorze brudnego różu z ciemnopurpurowymi plamkami wyrastają na długich, łukowato wygiętych do dołu szypułkach i są zebrane w luźne, groniaste kwiatostany na szczycie łodygi (średnio od 3 do 12 sztuk).

Lilie złotogłów wabią owady (motyle dziennie i nocne) nie tylko wyglądem, lecz również przyjemnym zapachem. Szczególnie intensywnie pachną wieczorem i nocą. Dostęp do nektaru mają owady długotrąbkowe, głównie z rodziny zawisakowatych, m.in. fruczak gołąbek. Lilia złotogłów kwitnienie zaczyna już pod koniec czerwca. Preferuje stanowiska słoneczne lub półcieniste oraz glebę przepuszczalną, próchniczą, umiarkowanie wilgotną, o odczynie zbliżonym do obojętnego. Cebule tego gatunku zawierają dużą ilość węglowodanów. Z tego powodu, dawniej, dość często, jako unikatowy przysmak gościły none a stołach, a wysuszone przechowywano w spiżarniach jako zimowy zapas. Dodawano je również do jedzenia dojnym krowom, wierzono bowiem, że może się to przyczynić do zwiększenia zawartości tłuszczu w mleku i poprawy jego jakości.

W medycynie ludowej była ceniona ze względu na swoje właściwości lecznicze. Stosowano ją głównie w leczeniu zapalenia wątroby. Co ciekawe, inne części tej rośliny są trujące. Społeczność wiejska wierzyła również, że noszenie przy sobie lilii złotogłów uwalnia ludzi opętanych od złego ducha, oddala trwogę w nocy, a trzymanie tej rośliny w domu odstrasza złe duchy. Lilia złotogłów ze względu na kwitnienie przypadające na czwartą dekadę czerwca, potocznie nazywana jest również Janową lilią lub Lilią Świętego Jana.

W niektórych kulturach lilia złotogłów, symbolizuje piękno, delikatność i odwagę. Jej wyjątkowe, oryginalne kwiaty już od zamierzchłych czasów, zachwycały artystów i rzemieślników, stając się źródłem inspiracji do tworzenia niezwykłych dzieł sztuki. Szczególnie popularne było malowanie ich jako motywu na ceramice, co podkreślało ich piękno i unikalny charakter. 

Tomasz Dymny