Kult św. Józefa w wieku XII (42)

Kult św. Józefa w wieku XII (42)

W wieku XII w Europie dedykowano pierwsze kościoły św. Józefowi. Były to miejsca bardzo nieoczywiste.

W wieku XI w sposób intensywny zaczął kształtować się w Europie kult Najświętszej Maryi Panny. Nieco później należy zlokalizować źródło rozkwitu józefologii i kultu św. Józefa na naszym kontynencie. W ostatnim artykule wspominałem, że istnieje szereg dowodów na potwierdzenie tezy, że już w wieku XII św. Józef zaczął „na poważnie” wychodzić z cienia. Moim pierwszym dowodem współgrającym z tą hipotezą jest fakt powołania dwóch parafii św. Józefa. 

Bolonia

Istnieją dane historyczne dotyczące pierwszego kościoła dedykowanego św. Józefowi w Bolonii. Specjaliści zajmujący się historią kultu tego świętego uznają to za świadectwo potwierdzające, że była to pierwsza tego rodzaju świątynia we Włoszech. Bolońscy historycy są zgodni co do istnienia kościoła św. Józefa już w 1129r. Warto odwiedzić stronę internetową sanktuarium św. Józefa w Bolonii.

Już na samym początku wita nas dumnie brzmiące zdanie: „Bolonia jest pierwszym zachodnim miastem, które poświęciło kościół św. Józefowi”. Jak widać dla mieszkańców tego miasta, znajdującego się w regionie Emilia-Romana, pierwszy w Europie kościół św. Józefa jest zaszczytem. Co ciekawe, po raz kolejny spotykamy informację, że rozwój kultu św. Józefa w Europie zachodniej zawdzięczamy benedyktynom. Z informacji dostępnych we włoskich źródłach dowiadujemy się, iż w wieku XI istniały wzmianki o klasztorze, którego zabudowania obejmowały kościół, korytarz z więźbą dachową i krużganek. Mieszkali w nim bracia eremici przestrzegający reguły św. Benedykta, którzy później dołączyli do kongregacji brytyjskiej.

Papież uczonych

Ważnych informacji z perspektywy naszych rozważań dostarcza Prospero Lorenzo Lambertini. Kim był ten człowiek? Otóż przez ponad 20 lat arcybiskupem Bolonii, a później przez 18 lat papieżem Benedyktem XIV. W tym miejscu pozwolę sobie na małą dygresję. Otóż, od dawna Benedykta XIV uważam za jednego z najwybitniejszych następców św. Piotra. Pozostawił po sobie ogromną spuściznę duchową i intelektualną. Do historii powszechnej przeszedł jako papież uczonych. Zachęcam, by w wolnej chwili poświęcić kilka minut i poznać Benedykta XIV trochę bardziej.

Dzięki papieżowi z Bolonii otrzymaliśmy pierwszą papieską wypowiedź, w której pada sformułowanie „kult św. Józefa”. Zacytuję teraz jedno zdanie z jego wypowiedzi:  „Jeśli chodzi o kult św. Józefa, to bez wątpienia istniał on u nas od dawna, skoro w 1129 r. przy via Gallerie istniał kościół poświęcony św. Józefowi”. Choć dzisiaj zmieniała się nazwa ulicy i bryła świątyni to nadal przy via Bellinzona 6 w Bolonii znajduje się pierwsza w Europie parafia św. Józefa.

Nie tylko parafia…

Warto zauważyć, iż Benedykt XIV nie był jedyną osobą poświadczającą fakt wielowiekowego kultu Cieśli z Nazaretu w Bolonii. Inne świadectwo pochodzi od włoskiego filozofa i erudyty Giovanniego Trombelliego, który w dwóch dziełach poświęconych Najświętszej Maryi Pannie oraz życiu i kultowi św. Józefa stwierdza: „Niewątpliwie w Bolonii w XII w. oddawano publiczną cześć i kult św. Józefowi, Oblubieńcowi Najświętszej Maryi Panny, ponieważ już na początku XII w. istniał tam kościół, który był tak znaczący, że nadawał nazwę pobliskiej ulicy lub dzielnicy. Benedykt XIV, niezwykle uczony i o nieśmiertelnej pamięci, potwierdza, że kościół ten istniał już w 1129 r. Jednak ani on, ani nikt inny nie podaje dokładnej daty jego powstania; a tylko Bóg wie, czy jego budowa nie miała miejsca wiele wieków wcześniej”. 

W innym dziele autor wspomina, że w roku 1178 w Bolonii istniał święty dom Józefa, zbudowany w dzielnicy noszącej jego imię. Jednak do tej daty nie odnoszą się żadne dokumenty potwierdzające tę tezę. O ile dokładne zrozumienie tego, co oznaczała nazwa „święty dom Józefa” w Bolonii jest trudne, to istnienie dzielnicy św. Józefa w tym mieście jest potwierdzone. Obecnie ze strony internetowej Urzędu Miasta Bolonii możemy dowiedzieć się, że w wieku XIII ulica, na której obecnie zlokalizowany jest kościół św. Józefa, była znana jako Strata Sancti Josefi. Następnie nazywano ją Borghetto lub Borgo di San Giuseppe. W 1801 r., w ramach reformy toponomastycznej epoki napoleońskiej, została oficjalnie nazwana Borgo di San Giuseppe, a ostatecznie przemianowana na via San Giuseppe podczas reformy z lat 1873–78. Boloński magistrat potwierdza, iż nazwa tej ulicy jest związana z kościołem św. Józefa, którego istnienie jest poświadczone już w XII w. 

Św. Józef i Anglia

O ile rozwój kultu św. Józefa we Włoszech nie może specjalnie dziwić to fakt, iż drugi europejski kościół św. Józefa wybudowano na Wyspach Brytyjskich jest ciekawostką. Kto dziś rozważając kult Cieśli z Nazaretu pomyśli o Anglii? Tymczasem w naszych rozważaniach po raz czwarty wracamy do Wielkiej Brytanii. W 1140 r. w okolicach Alcester urodzony przed bitwą pod Hastings, Ralph le Boteler ufundował opactwo benedyktyńskie. Warto zwrócić uwagę na jego patronów. Otóż poświęcono je Trójcy Świętej, NMP, św. Annie, św. Józefowi, św. Janowi Chrzcicielowi, św. Janowi Ewangeliście i Wszystkim Świętym. Jak widzimy św. Józef nie był pierwszoplanowym i jedynym patronem opactwa zlokalizowanego w miejscu otoczonym przez rzekę Arrow od północy i wschodu oraz fosę od południa i zachodu, co sprawiło, że zaczęto je nazywać kościołem Naszej Pani z Wyspy.

Źródła podają, że fundacja benedyktyńska miała na celu modlitwę za dusze Wilhelma Zdobywcę, Wilhelma Rudego, Henryka I oraz ich małżonki i innych możnych ówczesnej Anglii, a także za duszę fundatora i jego żony Avice. Pierwszym opatem został Robert, mnich z Worcester, mianowany na to stanowisko 11 listopada 1140 r. Warto zauważyć, że to już drugie opactwo angielskie (po Winchester), które przyczyniło się do rozwoju kultu św. Józefa. Ponadto opactwo w Bolonii, gdzie powstał kościół św. Józefa również należało do brytyjskiej sfery wpływów. Zatem warto bardziej zgłębić początku kultu naszego Patrona w Wielkiej Brytanii. Zrobimy to za dwa tygodnie. 

ks. Jakub Bogacki