Ku józefologii systematycznej

Ku józefologii systematycznej

Od kilku lat w środowisku józefologów mówi się o potrzebie usystematyzowania dotychczasowych wyników badań naukowych nad osobą św. Józefa i przygotowanie systematycznego traktatu teologicznego, który mógłby być wykładany na wydziałach teologicznych i diecezjalnych instytutach. W czasie XIII Międzynarodowego Kongresu Józefologicznego szczególnie mocno nawoływał  do tego o. Luis Javier Frontela.

Wykład hiszpańskiego karmelity bosego o. Luisa Javiera Fronteli otwierał drugi dzień meksykańskiej konferencji.  Miałem przyjemność zapowiadać o. Luisa. Z dość obszernej noty biograficznej zapamiętałem przede wszystkim, że jest wikariuszem prowincjalnym karmelitów bosych w Kastylii oraz redaktorem naczelnym najpoważniejszego naukowego czasopisma o św. Józefie Estudios Josepinos. Warto w tym miejscu zatrzymać się nieco, aby podkreślić znaczenie Estudios Josepinos dla józefologii. Czasopismo kierowane przez o. Frontelę ukazuje się co sześć miesięcy od roku 1947.  Treść Estudios Josepinos obejmuje studia nad wydanymi dokumentami Urzędu Nauczycielskiego Kościoła o św. Józefie, kroniki i informacje o sympozjach józefologicznych, bibliografię oraz systematyczne badania naukowe józefologów. Wspomniany periodyk był pierwszym tego rodzaju. Współpracowali i współpracują z nim najbardziej uznani józefolodzy w obszarze biblijnym, patrystycznym, liturgicznym, teologicznym, artystycznym, literackim oraz duszpasterskim. Zdaniem redaktora naczelnego Estudios Josepinos są one najlepszym dokumentalnym źródłem do prześledzenia rozwoju józefologii na przestrzeni wieków oraz do zapoznania się z najnowszym sposobem prowadzenia badań józefologicznych.

Pozwoliłem sobie na wstęp dotyczący codziennej pracy o. Luisa Javiera Fronteli, ponieważ bardzo dobrze obrazuje przygotowany przez niego wykład. Tak jak Estudios Josepinos zbiera i systematyzuje wiedzę o św. Józefie, tak wykład hiszpańskiego karmelity zatytułowany Cincuenta años de simposios josefinos (Piędziesiąt lat sympozjów józefologicznych) zbierał i systematyzował materiał badawczy będący owocem dwunastu poprzednich międzynarodowych kongresów józefologicznych. W związku z tym, że miałem okazję zapowiadać o. Luisa Javiera Frontelę i siedzieć obok niego w czasie wygłaszanej przez niego prelekcji, mogłem zobaczyć jak rzetelnie przygotował się do udziału w XIII Międzynarodowym Kongresie Józefologicznym. Przygotowany przez niego wykład liczył niemal 60 stron. Oczywiście w czasie godzinnego wystąpienia nie był w stanie zapoznać nas z całością swoich badań, niemniej jednak przedstawił główne rysy swojej myśli teologicznej. 

Hiszpański karmelita sporą część swojego wystąpienia poświęcił omówieniu dokumentów papieskich, które odnosiły się do Patriarchy z Nazaretu. Rozpoczął od dekretu Quemadmodum Deus papieża Piusa IX opublikowanego 8 grudnia 1870 roku. Dokument ten zapisał się trwale w historii józefologii, gdyż ogłosił św. Józefa patronem Kościoła powszechnego. Następnie o, Luis Javier Frontela przywołał encyklikę Leona XIII Quamquam pluries, w której zwrócił uwagę na słowa: „Józef był mężem Maryi w obliczu prawa i ludzi, a przybranym ojcem Pana Jezusa. Stąd pochodzi jego godność, łaska, świętość i chwała. Wprawdzie godność Matki Bożej jest tak wielka, że nie może być nic większego ponad nią. Ale ponieważ między Józefem a Maryją istniała więź małżeńska, dlatego nie można wątpić, że Józef otrzymał taki udział, jak nikt inny, w tej najwyższej godności, jaka wyniosła Bogurodzicę ponad wszystko, co stworzone. Społeczność i spójnia małżeńska jest bowiem ze wszystkich innych najściślejsza i z samej swej natury zakłada wzajemną wymianę dóbr między tymi, którzy ją tworzą”. Kolejne przywołane przez niego teksty papieskie to: motu propio Benedykta XV Bonum sane, encyklika Piusa XI Divini Redemptoris, adhortacja apostolska św. Jana Pawła II Redemptoris Custos oraz list apostolski papieża Franciszka Patris corde.

W dalszej części swojego wystąpienia Karmelita stwierdził, że II Sobór Watykański stał się impulsem do zmiany sposoby uprawiania józefologii. Po Vaticanum II bardziej ubiblijniono naukę o św. Józefie i zaczęto częściej sięgać do komentarzy Ojców Kościoła. Był to milowy krok na drodze poznawania Cieśli z Nazaretu.

Redaktor naczelny Estudios Josefinos stwierdził, że jednym z najważniejszych motywów refleksji teologicznej o św. Józefie jest właściwe zrozumienie jego roli w tajemnicy Wcielenia i Odkupienia oraz poznanie jego roli w historii zbawienia. Kiedy rozważamy tajemnice życia Patriarchy z Nazaretu to zastanawiamy się, w jaki sposób sprawował on i realizował posługę ojcostwa względem Jezusa. W opinii o. Luisa Javiera Fronteli, który odwołał się do badań wielu józefologów rola św. Józefa w historii zbawienia nie jest jedynie historyczna i nic nieznacząca, lecz z woli Bożej bardzo realna i w pełni zrealizowana.

Hiszpański karmelita widzi w św. Józefie kogoś, kto został powołany przez Boga do dyskretnej służby osobie i misji Jezusa i uczestnictwa w przygotowaniu Odkupiciela do dzieła Odkupienia, którego podstawą jest tajemnica Wcielenia. Prosty Cieśla z Nazaretu, jak żadna inna osoba oprócz Maryi, która jest Matką Wcielonego Słowa, uczestniczył w tej tajemnicy. Spoglądanie na odkupieńczą misję Jezusa Chrystusa z perspektywy tajemnicy Wcielenia rzuca nowe światło na pierwsze rozdziały Ewangelii spisanej przez św. Mateusza i św. Łukasza, często nazywane „Ewangelią dziecięctwa”. Taki sposób określania sprawia, że podświadomie nieco pomniejszamy ich wartość. Dlatego, zdaniem o. Luisa, należy przyjąć sposób nazewnictwa zaproponowany przez o. Tarcisio Stramare, który posługiwał się sformułowaniem „Ewangelia życia ukrytego Jezusa Chrystusa”. Właśnie w tej ukrytej części życia naszego Zbawiciela św. Józef realizował starannie misję powierzoną mu przez Boga Ojca, którego „cieniem” św.  Józef stał się tutaj na ziemi.

Warto dodać, że prelekcja o. Luisa Javiera Fronteli nie była jedynie suchą refleksją teologiczną, ale swoistą wędrówką przez niemalże wszystkie stulecia. Hiszpan bardzo pragnął uwypuklić również wymiar historyczny swojego wykładu przywołując teologów i traktaty praktycznie z każdego okresu historii Kościoła.

Na zakończenie chciałbym powrócić na chwilę do pierwszego artykułu o św. Józefie, który w ramach tego cyklu miałem możliwość opublikować na łamach „Opiekuna”. Wspomniałem wtedy, że kolejny XIV Międzynarodowy Kongres Józefologiczny odbędzie się w Brazylii pod hasłem „Jestem Józef. Portret św. Józefa w świetle Ewangelii i Patris corde. Wracam do tego, ponieważ to właśnie o. Luis Javier Frontela zaproponował temat, który poparła największa liczba delegatów, w tym także ja. Bez cienia wątpliwości w osobie o. Fronteli światowe środowisko józefologów odnajduje ogromny autorytet naukowy. ■

Tekst ks. Jakub Bogacki