Król Salomon i Święty Józef budowniczowie świątyń

Czy mogą mieć ze sobą coś wspólnego król Salomon, którego mądrość była wysławiana na całym świecie i św. Józef, przez wieki spychany wstydliwie na drugi plan? Okazuje się, że bardzo wiele. 

Zdarza mi się czasem wygłaszać referaty, czy konferencje na temat mediów, prasy katolickiej, a najczęściej na temat promowania kultu św. Józefa poprzez media na przykładzie naszego dwutygodnika. I niemal zawsze w tych rozważaniach pojawia się stwierdzenie, że nie jest łatwo pisać o św. Józefie co dwa tygodnie przez siedemnaście lat, bo niby skąd czerpać tematy i inspirację? Żadne jego słowo nie zostało zanotowane na kartach Pisma Świętego, a literatury na jego temat też nie ma zbyt wiele. Czasami, kiedy kończymy jeden cykl z lekką obawą myślę o tym, co dalej. Co jeszcze można znaleźć, odczytać i przekazać naszym Czytelnikom na temat Świętego Cieśli z Nazaretu? I punktualnie moje obawy są rozwiewane, kiedy okazuje się, że ciągle są sprawy nieodkryte w naszym Patronie. Tak, jak dzisiaj. Bo kto by pomyślał, że można znaleźć analogie pomiędzy królem Salomonem a św. Józefem? Ks. Jacek Stefański pomyślał i wygłosił na ten temat bardzo ciekawy referat podczas zjazdu liturgistów w Kaliszu. Ponieważ było to spotkanie zamknięte, postanowiliśmy umieścić cały tekst referatu naszego kaliskiego biblisty w najbliższym numerze kwartalnika „Okno Wiary”, natomiast w dzisiejszym „Opiekunie” popularyzujące omówienie ważniejszych tez tego wystąpienia.  

Bóg wybiera budowniczego Świątyni

Ks. Stefański zaczyna swoje wystąpienie od przypomnienia, że w Nowym Testamencie tylko dwie osoby są nazwane synem Dawida. Oczywiście Pan Jezus, który aż trzynaście razy jest określany w ten sposób i właśnie św. Józef jeden raz jest nazwany synem Dawida w Ewangelii wg św. Mateusza (Mt 1, 20). Święty Józef miał być ziemskim ojcem Mesjasza, a prorocy mówili o Mesjaszu, że będzie potomkiem Dawida. W Drugiej Księdze Samuela czytamy słowa proroka Natana do króla Dawida: „Pan zapowiedział, że ci zbuduje dom. Kiedy spoczniesz obok swych przodków, wtedy wzbudzę po tobie potomka twojego, który wyjdzie z twoich wnętrzności, i utwierdzę jego królestwo. On zbuduje dom imieniu Memu” (2 Sm 7, 11-12). Prelegent podkreślił, że słowo „dom” pojawia się dwa razy w tym proroctwie, ale w dwóch różnych znaczeniach. W pierwszym zdaniu „dom” odnosi się do królewskiej dynastii Dawidowej, którą wzniesie Bóg. W drugim zdaniu słowo „dom” odnosi się do świątyni, którą wzniesie potomek Dawida. Kiedy to proroctwo zostało wypowiedziane, Izraelici nie mieli jeszcze świątyni. Dawid chciał wybudować świątynię, ale ze względu na jego krwawą przeszłość, Pan Bóg mu nie pozwolił. Zapowiedział natomiast, że dopiero potomek Dawida wzniesie dom dla Pana. I w tym miejscu swojego wywodu nasz Prelegent stawia pytanie: o którego potomka chodzi?

Związki między Salomonem a Józefem

Pewnie już się domyślamy, że nasz Autor będzie próbował udzielić odpowiedzi na powyższe pytanie wybierając pomiędzy Salomonem a Józefem. Warto więc poszukać tego, co łączy te dwie pozornie tak różne osoby. Ciekawostką jest fakt, że kiedy Pan Bóg zwraca się po raz pierwszy do Salomona, czyni to podczas jego snu, tak jak w przypadku Świętego Józefa. Pan Bóg pozwala podczas tej rozmowy Salomonowi prosić o co zechce i ten prosi o mądrość, którą „otrzymuje w obfitości” (1 Krl 3, 5-14). Stary Testament poświęca później wiele uwagi budowaniu przeogromnej i przebogatej świątyni jerozolimskiej z polecenia Salomona. Wróćmy teraz do tego, co łączy Salomona z Józefem. Wiemy już o wspólnym tytule „syn Dawida”, wiemy o przychodzeniu Boga we śnie, ale jest jeszcze jeden związek. Ks. Stefański jako biblista odnajduje go w greckim słowie tekton, które zazwyczaj tłumaczy się jako „cieśla”. Ale tekton może oznaczać każdą osobę, która coś konstruuje lub buduje, czyli rzemieślnika bądź budowniczego. Oto sytuacja, w której zostaje ono użyte w odniesieniu do Świętego Józefa: „Przyszedłszy do swego miasta rodzinnego, Jezus nauczał ich w synagodze, tak że byli zdumieni i pytali: „Skąd u Niego ta mądrość i cuda?” Czyż nie jest On synem cieśli (tektonos)?” (Mt 13, 54-55). Ks. Stefański dodaje jeszcze, że Żydzi w Nazarecie nie mówili ze sobą po grecku, lecz raczej po hebrajsku i aramejsku. Więc jak brzmiało słowo tekton po hebrajsku? Są dwie możliwości. Pierwsza możliwość, to hebrajskie słowo charasz. Tak są nazwani rzemieślnicy, którzy z polecenia Salomona budowali i ozdabiali świątynię Salomonową. Drugi termin hebrajski to nagar lub nagara po aramejsku, czyli „rzemieślnik”; „budowniczy”,  „cieśla”, ale także człowiek mądry i uczony. I dalej konstatuje Prelegent: „Wobec tego, proszę zobaczyć, jeżeli Święty Józef byłby nazwany po hebrajsku nagar, to znaczy, że ludzie potwierdziliby dwie rzeczy odnośnie jego osoby: był budowniczym oraz człowiekiem mądrym. Są to te same atrybuty, które posiadał Salomon: był budowniczym świątyni oraz mądrym władcą”. Sam Pan Jezus łączył mądrość z budowaniem domu: „każdego, kto słów moich słucha i wypełnia je, można porównać z człowiekiem roztropnym, który dom swój zbudował na skale” (Mt 7, 24) Jest bardzo możliwe, że wypowiadając te słowa,  Chrystus mógł mieć na myśli króla Salomona i Świętego Józefa.

Co jeszcze łączy Salomona i Józefa? Salomon wprowadził Arkę Przymierza do świątyni, a Święty Józef Najświętszą Maryję Pannę do swojego domu. Matka Boża jest nową Arką Przymierza, która sprawia, że Bóg jest obecny tam, gdzie Arka Przymierza się znajduje.

Święty Józef i świątynia

Świątynia Salomonowa została zburzona w roku 586 przed Chrystusem przez Babilończyków, jednak druga świątynia jerozolimska odbudowana po powrocie z Wygnania Babilońskiego, która istniała za czasów Pana Jezusa, zawierała pomieszczenie nazwane portykiem Salomona. Można więc powiedzieć, że świątynia jerozolimska za czasów Pana Jezusa była też świątynią Józefa, ze względu na jego Salomonowe pochodzenie i ze względu na to, że Świętemu Józefowi Bóg Ojciec powierzył Nową Arkę Przymierza (Maryję) wraz z jej zawartością (Jezus). Ksiądz Stefański podaje jeszcze jedną bardzo ważną informację: Pan Jezus miał dwanaście lat wówczas, gdy został odnaleziony w świątyni przez Maryję i Józefa, bo według tradycji żydowskiej, król Salomon miał dwanaście lat, kiedy został ukoronowany. Na tej podstawie Prelegent wyprowadza wniosek, że to właśnie wówczas, gdy Pan Jezus pojawia się w świątyni w wieku dwunastu lat, Józef formalnie przestaje być nowym Salomonem: Nowym Salomonem staje się wtedy formalnie - Pan Jezus. Godność nowego Salomona zostaje jakby przekazana synowi Bożemu w świątyni jerozolimskiej przez syna Dawida, którym jest Święty Józef. Po tym wydarzeniu, Święty Józef znika z kart Nowego Testamentu. 

Widzimy więc, że uważna lektura Biblii pozwala nam dostrzec związek Świętego Józefa ze świątynią, jaką jest dom Boży w Jerozolimie. Ale widzimy też związek Świętego Józefa z domową świątynią, jaką jest Najświętsza Rodzina, bo Święty Józef przyczynił się do ludzkiego wzrastania Jezusa. Ks. Stefański cytuje w tym miejscu słowa Benedykta XVI: „Mając to wszystko na uwadze, przejdźmy teraz do domu Bożego, jakim jest katolicka świątynia. Nasze świątynie są domem Bożym dlatego, że Syn Boży stał się człowiekiem i zamieszkał wśród nas w sposób ukryty w Najświętszym Sakramencie. O ile Panem każdego domu Bożego jest Chrystus, o tyle gospodarzem i stróżem domu Bożego jest Święty Józef, tak jak w domu Najświętszej Rodziny w Nazarecie pełnił rolę gospodarza i stróża, a jego dom w Nazarecie stał się pierwszą świątynią Nowego Przymierza”.

Dalej Prelegent odnosi się do dzisiejszej sytuacji, kiedy to zbyt często i szybko rezygnuje się z domu Bożego, na przykład na rzecz sprawowania Mszy Świętej poza domem Bożym. A przecież św. Józef staje przed nami jako syn Dawida i nowy Salomon i każe nam odkryć na nowo znaczenie naszych świątyń i ich wyjątkowości jako Bożego tronu. 

ks. Andrzej Antoni Klimek