Jezuita patronem państwa

Jezuita patronem państwa

Na chorwackich banknotach w XX wieku można było zobaczyć wizerunek o. Ruđera Josipa Boškovića, który urodził się w Dubrowniku. Jezuita zyskał sławę, kiedy wyznaczył równik słońca i określił czas jego obrotu.

W 1991 roku z federacji Jugosławii wystąpiła Chorwacja, która 23 grudnia zastąpiła dinara jugosłowiańskiego własną walutą - dinarem, w stosunku 1:1. Na nowych banknotach zaprojektowanych przez mieszkającego w Szwecji Zlatka Jakusa, a wydrukowanych w Chorwacji w Zakładach Zrinski w Cakovcu, znalazł się o. Ruđer Josip Bošković  - jezuita urodzony w Dubrowniku. Wizerunek o. Boškovića umieszczono na każdym chorwackim banknocie o nominałach od dinara do 100.000 dinarów.

Ruđer Bošković urodził się w Dubrowniku 19 maja 1711 roku w rodzinie kupieckiej jako siódme dziecko. Naukę rozpoczął w miejscowym kolegium jezuickim. W 1725 roku wyjechał do Rzymu, gdzie rozpoczął studia w Collegium Romanum. W 1731 roku przyjął nowicjat. W 1740 roku został mianowany profesorem matematyki, a w 1744 roku otrzymał święcenia kapłańskie.

Sławę uzyskał dzięki wyznaczeniu równika słońca oraz określenia czasu jego obrotu poprzez obserwację plam na jego powierzchni. Zaproponowano mu również kierowanie francuską wyprawą naukową do Kalifornii, która miała obserwować przejście Wenus na tle tarczy słonecznej, jednak z powodu nieprzychylnego nastawienia ówczesnej Hiszpanii do Jezuitów ostatecznie nie wziął w niej udziału. O. Ruđer prowadził też wykopaliska archeologiczne w Hisarik w Turcji, gdzie poszukiwał śladów opisanej przez Homera Troi. 

Opublikował również wiele prac poświęconych astronomii i teorii atomu. W 1760 roku został mianowany ambasadorem Republiki Raguzy w Londynie, gdzie uzyskał godność członka Royal Society. Rok później przyjęto go na członka Rosyjskiej Akademii Nauk. W 1764 roku został profesorem katedry matematyki w Pawie. Po kasacie zakonu jezuitów w Italii, przeniósł się do Paryża, gdzie zajmował się optyką dla francuskiej marynarki wojennej. Ostatecznie przeniósł się do Mediolanu, gdzie zmarł 13 lutego 1787 roku.

W swojej najsłynniejszej książce „Teoria filozofii naturalnej wywodzącej się z jednego prawa sił”, które istnieją w naturze wydanej w Wiedniu 1758 roku napisał: „Jeśli chodzi o naturę Boskiego Stwórcy, moja teoria jest niezwykle pouczająca, a jej rezultatem jest konieczność rozpoznania Go... Dlatego próżne marzenia mają ci, którzy wierzą, że świat został stworzony przez przypadek”. Dziś do dziedzictwa tego wybitnego człowieka pretensje zgłaszają zarówno Włosi (przez fakt, że posługiwał się na co dzień językiem włoskim), Chorwaci (z powodu tego, że urodził się w Dubrowniku) oraz Serbowie (bo jego ojciec był serbskim kupcem z terenu obecnej Bośni).

Banknoty z wizerunkiem Boškovića zostały wycofane z obiegu 1 lipca 1995 roku w wyniku reformy pieniężnej. Jednak Chorwacja nie zapomniała o swoim wybitnym naukowcu. W tym samym bowiem roku wizerunek o. Ruđera Josipa Boškovića trafił na Order Chorwackiej Jutrzenki, odznaczenie przyznawane przez prezydenta Chorwacji za wybitne zasługi w dziedzinie nauki.

Piotr Kalinowski