Jak Piastowie ewangelizowali Skandynawię

Jak Piastowie ewangelizowali Skandynawię

Pierwszy chrześcijański król Szwecji był siostrzeńcem Chrobrego, wnukiem Mieszka i Dobrawy. Pierwszy skandynawski święty poślubił prawnuczkę tych dwojga. Pierwszy władca Polski i jego żona zostali praprawnukami pierwszego duńskiego świętego. Sporo tej piastowskiej krwi w początkach skandynawskiego Kościoła.

Jak czytamy w polskiej wikipedii Olaf Skötkonung, syn Świętosławy i Eryka Zwycięzcy to nie tylko wnuk Mieszka I i siostrzeniec Bolesława Chrobrego, który zasiadł na szwedzkim tronie, ale także pierwszy chrześcijański król Szwecji. Natomiast według szwedzkich źródeł historycznych pierwszym ochrzczonym królem Szwecji, który przyjął chrzest, był nie Olaf, a jego ojciec Eryk. Która wersja jest prawdziwa? W pewnym sensie obie. Eryk Zwycięzca ochrzcił się albo krótko po ślubie ze Świętosławą, albo nawet jeszcze przed nim. I choć początkowo wydawał się zafascynowany nową religią i chrześcijańską żoną, najpierw nie pozwolił na chrzest ich dwóch synów, a potem wrócił do pogaństwa. Tradycja szwedzka mówi, że władczy charakter Świętosławy tak dał się Erykowi we znaki, że władca wyrzucił ją ze swojego zamku. Być może – oczywiście jeśli to prawda – niechęć do żony przeniósł również na niechęć do jej religii? Eryk zmarł w 995 r., a na jego miejsce na tronie zajął około piętnastoletni syn Olaf. 

Pierwszy chrześcijański król Szwecji

Ponieważ jednak królewicz był bardzo młody i niedoświadczony, w praktyce Szwecją rządziła Świętosława, która jako wdowa stała się bardzo dobrą partią dla skandynawskich królów. Jednym z pretendentów do ręki był ówczesny król Norwegii. I być może zostałby mężem Piastówny, gdyby ta nie rozkazała zbadać wartości pierścionka zaręczynowego, który jej podarował. Pierścionek był ponoć spektakularny i sprawiał wrażenie niezwykle kosztownego. Królewscy złotnicy odkryli jednak, że wcale nie jest złoty, a tylko pozłacany, o czym poinformowali królową. Świętosława zwróciła klejnot ofiarodawcy i na pożegnanie dała mu w twarz. Urażony król uznał, że tego już z jej strony za wiele i postanowił zabrać się do niej jak do zwykłej służki. Rozwścieczona tym zuchwalstwem Piastówna natychmiast rozkazała go spalić. Olaf pojął za żonę Astrydę i został ojcem dwóch synów. Przyjął też chrzest, a po nim, jak możemy domniemywać, kolejne sakramenty, w tym pewnie także ślub z Astrydą. Polskie źródła historyczne mówią, że do decyzji o chrzcie Olaf dojrzał dzięki królowi Danii, notabene drugiemu mężowi Świętosławy. 

Stojąca wyraźnie wyżej cywilizacyjnie Dania była już chrześcijańska i tym wszystkim zapewne imponowała władcy Szwecji, jednak trudno sobie wyobrazić by jedynie duński król Swen Widłobrody wpłynął na decyzję Olafa. Wychowując się w cieniu chrześcijańskiej matki, pogański królewicz nie mógł przecież nie nasiąkać ideami nowej religii. Nie wiemy dlaczego Eryk Zwycięzca wrócił do pogaństwa. Jako rodakom charakternej Świętosławy pozostaje nam tylko mieć nadzieję, że nie z powodu jej nieznośnego i gorszącego sposobu bycia. Wiemy jednak z uznanych przekazów, że w związku z tym, iż to Olaf pozostał chrześcijaninem aż do śmierci, został oficjalnie ogłoszony pierwszym chrześcijańskim królem Szwecji. Tradycja mówi, że Olaf przyjął chrzest z rąk biskupa Sigfrida w źródle, które znajduje się przy Husaby. Wśród naukowych hipotez na ten temat bardzo ciekawa wydaje się ta, iż biskupa, który ochrzcił króla Szwecji wybrał osobiście i wysłał do Skandynawii działający w Polsce św. Brunon z Kwerfurtu. Po chrzcie Olaf miał bardzo aktywnie troszczyć się o realną chrystianizację kraju, fundował świątynie, współpracował z misjonarzami. 

Przyszedł jednak czas, że zapałał uczuciem do swojej nałożnicy Eldy i postanowił porzucić dla niej żonę i dzieci. Zwłaszcza, że Elda spodziewała się jego dziecka. Według tradycji, nim zrobił to oficjalnie razem z nową ukochaną pojechał do matki po błogosławieństwo. Znana z bezpośredniości Świętosława zareagowała na wieść o planach Olafa bardzo gwałtownie. Nie bacząc na błogosławiony stan Eldy, wykrzyczała synowi w jej obecności, że nie tylko nie zaakceptuje jego pomysłu, ale wręcz żąda od niego natychmiastowego zerwania z kochanką. Ponieważ Olaf nie chciał słyszeć o zerwaniu, matka postanowiła podstępem zapobiec rozwodowi. Wolała, aby jej syn umarł aniżeli miał porzucić poślubioną przed Bogiem Astrydę lub co gorsza dla związku z Eldą pójść w ślady ojca i wrócić do pogaństwa. Udała więc, że zmieniła zdanie, zaprosiła Olafa na wieczerzę, którą mieli spożyć tylko we dwoje. W trakcie wieczerzy upoiła go winem, a gdy pijany syn zasnął, zamknęła go na zasuwy w komnacie i podpaliła. Olaf miał spłonąć żywcem, a Świętosławie, którą w Szwecji nazywano imieniem Sigrid, nadano wówczas przydomek „harda”. 

Piastowska krew żony świętego

Fakty wyglądają nieco inaczej. Na szczęście. Świętosława nie zamordowała syna. Najprawdopodobniej dzięki matce Olaf ostatecznie nigdy nie porzucił żony i ślubnych dzieci, ale z Eldą ewidentnie nie zerwał. Nałożnica urodziła mu córkę Astrydę i syna Emunda. W przyszłości Astryda Olofsdotter, bo taki dziewczynka otrzymała przydomek, wyszła za króla Norwegii Olafa II, pierwszego skandynawskiego świętego oraz pierwszego chrześcijańskiego władcę Krainy Fiordów. Wkrótce po ślubie urodziła mu dzieci, które były jednocześnie prawnukami Mieszka i Dobrawy. Olaf II Haraldsson w dniu śluby z Astrydą był już chrześcijaninem. Chrześcijaństwem oczarował go książę Normandii Ryszard II, u którego młody Olaf spędził niegdyś zimę. Zresztą ochrzcił się w katedrze w Rouen. Olaf II Haraldsson to niezwykle interesująca postać, ale niestety temat na osobny materiał.

Męczeństwo w mieście Andersena

Estryda Małgorzata była córką króla Swena Widłobrodego i Świętosławy. Jej imię dało początek duńskiej dynastii Estrydsenidów, której pierwszym przedstawicielem był jej syn Swen II Estridsen. Jednym z wnuków Estrydy i synów Swena II był Kanut IV, pierwszy duński święty, najważniejszy patron Danii i praprawnuk Mieszka i Dobrawy. Kanutowi, jako świętemu o piastowskim rodowodzie należy się osobny artykuł, więc dziś zdradzę tylko, że zginął śmiercią męczeńską w 1086 r. 

Aleksandra Polewska – Wianecka