TELEFON DO REDAKCJI: 62 766 07 07
Augustyna, Ingi, Jaromira 28 Marca 2024, 10:23
Dziś 19°C
Jutro 13°C
Szukaj w serwisie

Historia i archeologia Jerozolimy (XI)

Historia i archeologia Jerozolimy (XI)

Rzymscy cesarze rządzący Jerozolimą mieli różne wizje związane z jej rozwojem. Przełomowym momentem dla miasta był czas panowania chrześcijańskiego władcy Konstantyna Wielkiego i jego matki Heleny.

W 129 r. po Chr. ruiny Jerozolimy odwiedził w czasie jednej ze swych licznych podróży cesarz Hadrian, który uznał że miasto powinno być odbudowane, ale tym razem jako rzymska metropolia. Zdecydował się założyć rzymską kolonię na ruinach Jerozolimy.
Ta rzymska kolonia, znana jako Aelia Capitolina, była kamieniem obrazy dla Żydów, zwłaszcza, że cesarz planował wznieść na miejscu Świątyni przybytek Jowisza Kapitolińskiego. Ta decyzja stała się jedną z przyczyn wybuchu powstania Bar-Kochby (132-136 po Chr.). Po brutalnym stłumieniu rewolty (jego skutkiem było niemal całkowite oczyszczenie Judei z ludności żydowskiej, która koncentrowała się teraz na północy, w Galilei) wznowiono budowę nowego miasta. Północna część Jerozolimy stała się teraz cywilnym osiedlem, podczas gdy południe zdominował obóz legionowy.


Rozkwit i kryzys
Miasto zostało zbudowane na regularnym planie, tak jak wszystkie rzymskie osiedla i otrzymało okazałe budowle publiczne. Dwie główne, krzyżujące się ulice były komunikacyjnymi arteriami miasta. W centrum znajdował się główny plac, a przy nim bazylika i świątynia Wenus. Ulica cardo została opatrzona wspaniałą kolumnadą. Przy bramie północnej powstał obszerny plac o owalnym kształcie. Na Wzgórzu Świątynnym wzniesiono świątynię Jowisza. Kolonia była zamieszkana przez legionowych weteranów i biła swoje własne monety. Żydzi mieli do niej wstęp wzbroniony. W III w. po Chr. Aelia Capitolina zaczęła tracić status głównego miasta rzymskiej Palestyny. Kolejne pododdziały X legionu odchodziły na dalekie posterunki i walczyły w miejscach oddalonych od Lewantu. Kryzys gospodarczy także odbił się na prosperity miasta. Za panowania Dioklecjana wojsko przestało tu stacjonować.
W Aelii istniała gmina chrześcijańska złożona z wiernych pochodzenia pogańskiego. Rządził nią biskup podlegający metropolicie z Cezarei, a późnej z Antiochii. Z tego okresu zachowały się szczątki monumentalnej bramy północnej, głównych, brukowanych ulic i kolumnady Aelii Capitoliny, gliniane rury rzymskich wodociągów, rzymski łuk (zwany Łukiem Ecce Homo), brukowana posadzka zwana Lithostrotos, oraz szczątki akweduktu. Wokół miasta znajdowały się cmentarze, gdzie w szybowych grobach chowano w naczyniach skremowane szczątki zmarłych, zgodnie z rzymskim zwyczajem.


Czas Konstantyna i Justyniana
Przełomowym momentem dla Jerozolimy było panowanie Konstantyna Wielkiego (od jego czasów datuje się w archeologii Izraela okres bizantyjski). Pierwszy chrześcijański cesarz Rzymu i jego matka św. Helena zainwestowali wiele wysiłku i pieniędzy na uświetnienie chrześcijańskich kościołów i miejsc świętych.
Szczególną uwagę cesarz zwrócił na Ziemię Świętą i Jerozolimę. Ufundował kościół i klasztor na Górze Oliwnej, a później inne świątynie chrześcijańskie w mieście. Wzniósł monumentalny kościół Grobu Świętego usytuowany po północnej stronie forum z czasów Hadriana, na miejscu usuniętej świątyni Wenus. To lokalni chrześcijanie wskazali cesarzowi miejsce, gdzie znajdował się pusty Grób Chrystusa. Tradycja przypisuje św. Helenie odnalezienie relikwii Krzyża Chrystusowego. Konstantyńska bazylika objęła zarówno Grób Pański, jak i skałę Golgoty. Kolejny duży kościół został wybudowany koło sadzawki Siloe.
Jerozolima stała się miejscem tłumnych pielgrzymek chrześcijan z całego obszaru Cesarstwa Rzymskiego. Zachowały się relacje niektórych z nich. Pątniczka Egeria z Półwyspu Iberyjskiego, która przebywała w Jerozolimie od 381 do 384 r. po Chr. podaje relacje swojej podróży, o świętym mieście oraz o uroczystościach i świętach, odbywających się w najważniejszych kościołach miasta. Inne świadectwo pozostawił anonimowy pielgrzym z Burdigali z IV w. po Chr. i niektórzy Ojcowie Kościoła.
Populacja Jerozolimy w okresie bizantyjskim była w przeważającej części chrześcijańska. Miasto było siedzibą jednego z pięciu wielkich patriarchatów. W 361 r. przed Chr. cesarz Julian Apostata usiłował odbudować Świątynię Jerozolimską, ale próba rozpoczęcia prac została udaremniona przez trzęsienie ziemi i pożar. W V w. po Chr. w mieście powstawały nowe kościoły, a pielgrzymi różnej narodowości (Grecy, Syryjczycy, Ormianie) osiedlali się tu na stałe. Wokół metropolii powstawały nowe klasztory zamieszkane przez pobożnych mnichów.
Za cesarza Justyniana chrześcijańska Jerozolima osiągnęła szczyt rozwoju. Justynian wzniósł kościół zwany Nea i przedłużył główną ulicę cardo. Jerozolima powiększyła się o nowe dzielnice na północy i zachodzie. W pobliżu Wzgórza Świątynnego osiedliła się mała wspólnota żydowska, a w okolicy Góry Oliwnej Ormianie. W 614 r. po Chr., w czasie wojny Cesarstwa Wschodniorzymskiego z państwem Sasanidów, Jerozolima była oblegana i zdobyta przez wojska króla Chosrowa II Parwiza.
W 628 r. po Chr. Jerozolima powróciła pod władzę bizantyjskiego cesarza Herakliusza. Miasto zostało przedstawione na słynnej mozaice z Madaby, pochodzącej z VI w. po Chr. W VII w. po Chr. sytuacja Jerozolimy i całej Palestyny zmieniła się diametralnie. Cesarstwo Wschodniorzymskie osłabło, a na południu wyrosła potęga Kalifatu Arabskiego, którego władcy i poddani wyznawali nową religię – islam.


Pod rządami muzułmanów
W 636 r. po Chr. przed Chr. Arabowie rozbili wojska bizantyjskie w bitwie nad rzeką Jarmuk, a dwa lata później (638 r. po Chr.) kalif Omar zdobył Jerozolimę. Po wkroczeniu do miasta modlił się na Wzgórzu Świątynnym. Kalif umajadzki Abd al-Malik kazał wznieść Kopułę na Skale, zaprojektowaną według bizantyjskich wzorców. Wiele elementów ze zrujnowanych kościołów zostało użytych do wzniesienia tej budowli.
Muzułmanie wierzyli, że to w Jerozolimie Mahomet wstąpił do nieba i w czasie modlitw zwracali się w stronę tego miasta. W VIII wieku kalif al-Walid wybudował meczet Al-Aksa, a obok niego budynki pałacowe. Pod rządami muzułmańskich władców miasto prosperowało (choć nie było tak bogate jak Damaszek, czy Bagdad), a ludność ulegała islamizacji. Kościoły nadal istniały i funkcjonowały, a chrześcijanie mogli kultywować swoją religię, choć byli obciążeni wysokimi podatkami i groziły im okresowe prześladowania.
Sytuacja zmieniła się w XI wieku, za panowania fatymidzkiego kalifa Al-Hakima, który zniszczył kościoły Jerozolimy (z Bazyliką Bożego Grobu włącznie) i otwarcie prześladował chrześcijan, a także Żydów. Działania Al-Hakima były jedną z przyczyn, które skłoniły chrześcijańską Europę do rozpoczęcia wypraw krzyżowych, podjętych w celu odzyskania Bożego Grobu i innych świętych miejsc w Palestynie.
15 lipca 1099 r. krzyżowcy zdobyli Jerozolimę, która stała się centrum Królestwa Jerozolimskiego. Muzułmańskie meczety przekształcono na kościoły, a bazylikę Grobu Bożego odbudowano w nowym stylu. W centrum miasta założyli swoją siedzibę Joannici, na Wzgórzu Świątynnym Templariusze (Templum Salomonis). W mieście powstało wiele nowych kościołów. Do Jerozolimy napłynęło wielu chrześcijan z różnych stron: Bułgarów, Greków, Węgrów, Gruzinów, Ormian, Syryjczyków, Egipcjan, Maronitów i innych. Populacja miasta liczyła około 30 tysięcy ludzi.
W 1187 r. sułtan Saladyn zdobył miasto i zezwolił na osiedlanie się w nim muzułmanom i Żydom. Pomiędzy 1229 a 1234 Jerozolima powróciła pod kontrolę chrześcijan. W 1260 r. miasto opanowali egipscy Mamelukowie. W 1517 roku Jerozolimę zdobyli Turcy Osmańscy. Sułtan Sulejman Wspaniały wzniósł widoczne do dziś mury miasta w 1538 roku. W 1917 r., podczas I wojny światowej Jerozolimę zdobyły brytyjskie wojska pod dowództwem gen. Edmunda Allenby’ego.

Szymon Modzelewski

Galeria zdjęć

Dodaj komentarz

Pozostało znaków: 1000

Komentarze

Nikt nie dodał jeszcze komentarza.
Bądź pierwszy!