TELEFON DO REDAKCJI: 62 766 07 07
Augustyna, Ingi, Jaromira 29 Marca 2024, 07:50
Dziś 19°C
Jutro 13°C
Szukaj w serwisie

Historia i archeologia Jerozolimy (VIII)

Historia i archeologia Jerozolimy (VIII)

Inwestycje budowlane Heroda Wielkiego robiły wielkie wrażenie na jego współczesnych. Mawiano, że kto nie widział Świątyni Jerozolimskiej, ten nigdy nie oglądał pięknej budowli.

Po imponującym sanktuarium nie pozostało zbyt wiele śladów. Jego główną pozostałością są Mur Zachodni i Ściana Płaczu, część wielkiej platformy zbudowanej z potężnych bloków kamiennych, na której stanęło całe sanktuarium. W tym murze widoczne są ślady schodów, którymi wchodzono na dziedziniec Świątyni, czyli tzw. Łuk Robinsona. Kamienie służące do wzniesienia platformy zostały bardzo starannie obrobione, a niektóre z nich ważą nawet 300 ton. Zachowały się także narożniki sanktuarium, wznoszące się na ponad 40 metrów ponad poziom skały.


Program inwestycyjny Heroda
Na terenie Ofelu są widoczne pozostałości bram z okresu herodiańskiego, a pod Wzgórzem Świątynnym zachowały się tunele. Część kamiennego gruzu odkrytego na południe od Wzgórza Świątynnego, może pochodzić właśnie ze zburzonego sanktuarium. Wśród kamiennych bloków odkryto inskrypcje, elementy kolumn, fryzy i kapitele, elementy dekorowane i rzeźbione. Znaleziono też starohebrajską inskrypcję, która oznaczała miejsce trąbienia w czasie świąt religijnych.
Poniżej południowo-zachodniego narożnika Świątyni odkryto pozostałości głównej ulicy prowadzącej przez Dolinę Tyropeonu. W pobliżu Muru Zachodniego odsłonięto dobrze zachowaną salę z czasów Drugiej Świątyni, będącą zapewne salą rady. Na północ od Świątyni stała wybudowana przez Heroda Twierdza Antonia, nazwana tak na cześć triumwira Marka Antoniusza. Zachowały się po niej fragmenty murów. Program inwestycyjny Heroda w Jerozolimie obejmował także inne budynki. Król zbudował w Jerozolimie teatr, hipodrom i akwedukt dostarczający wodę do miasta. Fundusze na te drogie inwestycje pochodziły z monopolu na wydobycie naturalnego asfaltu w okolicach Morza Martwego (ta cenna substancja była potrzebna do budowy i uszczelniania statków) oraz z dzierżawy kopalń miedzi na Cyprze. Do budowy Świątyni dołączył się też bajecznie bogaty finansista i bankier z Aleksandrii, pochodzący z rodziny żydowskiej, który za własne pieniądze ozdobił bramy przybytku złotymi i srebrnymi płytami. Dzięki tym funduszom Jerozolima stała się okazałym, hellenistycznym miastem z najświętszym miejscem judaizmu jako centrum.
Kiedy w 4 r. przed Chr. Herod zmarł w Jerychu, w Judei wybuchła rewolta stłumiona siłami rzymskich legionów. Państwo Heroda zostało podzielone między jego synów. Etnarchą Judei, Samarii i Idumei został wtedy Archaelaos. Jego okrucieństwo i łamanie Prawa Mojżeszowego ściągnęło na niego nienawiść Żydów, którzy słali na niego skargi do cesarza Oktawiana Augusta. Cesarz w końcu pozbawił go władzy i zesłał wraz z rodziną do Galii. Judea stała się w 6 r. po Chr. rzymską prowincją, podlegającą namiestnikowi Syrii. Rzymski legat Syrii, Publiusz Sulpicjusz Kwiryniusz próbował przeprowadzić wtedy spis ludności, który doprowadził najpierw do rozruchów, a potem do antyrzymskiego powstania ludności Judei. Rebelię rozpętał Juda Galilejczyk, faryzeusz i prekursor ruchu zelotów, który głosił, że Żydzi mogą podlegać tylko Bogu i nie powinni płacić podatków obcemu władcy. Ta rewolta też została wygaszona przez Rzymian.
W I w. po Chr. Jerozolima osiągnęła swoje maksymalne rozmiary i była najbogatsza w całej starożytnej historii. Zamieszkiwało ją wtedy około 80 tys. stałych mieszkańców, ale w czasie świąt religijnych przebywały tu dziesiątki tysięcy pielgrzymów. Na północ od Górnego miasta powstała nowa dzielnica zwana Bezethą albo Nowym Miastem. Ochraniał je trzeci, położony najdalej na północ mur. Archeolodzy znaleźli pozostałości tego muru w północnej części Starego Miasta. Miasto było otoczone wysokimi murami obronnymi wyposażonymi w ramy i baszty. Największe wrażenie sprawiała Świątynia z kamienną platformą, na której ją posadowiono. Na północy przylegała do niej Twierdza Antonia, gdzie stacjonowała część rzymskiego garnizonu Jerozolimy, która pilnowała porządku w Świątyni. W czasie wielkich świąt żołnierze stawali na krużgankach i obserwowali tłum.


Domy elit
W Jerozolimie było kilka okazałych pałaców, przede wszystkim wielki pałac Heroda w zachodniej części miasta, otoczony murami i broniony przez trzy potężne wieże o nazwach: Hippikus, Fazael i Mariamme. Była to duża rezydencja w hellenistyczno-rzymskim stylu, z wielką ilością luksusowych komnat. Oprócz niego w mieście stał pałac Heleny, królowej Adiabeny i pałac Hasmoneuszy. Herod zbudował w mieście także teatr, amfiteatr i hipodrom. Pod miastem, w dolinie Hinnon i w okolicy Bramy Damasceńskiej wzniesiono okazałe kamienne grobowce członków rodziny Heroda. Miasto zaopatrywały w wodę sadzawki. Najważniejsze sadzawki to Betezda (Sadzawka Owcza) i Sadzawka Siloe. Obydwie odwiedzał Jezus w czasie swoich wizyt w Jerozolimie (J 5, 1-15 ; J 9, 1-41). To przy tej drugiej sadzawce uzdrowił niewidomego. Oprócz nich istniały jeszcze: Sadzawka Izraela, Struthion, Ezechiasza, Mamilla, Sadzawka Wężowa, Szadzawka Salomona. System doprowadzania i magazynowania wody składał się z licznych akweduktów i podziemnych zbiorników na wodę.
Wykopaliska prowadzone w dzielnicy żydowskiej w 1967 roku odsłoniły fragment dzielnicy, w której mieszkała w czasach Chrystusa miejscowa elita. Domy były tu duże i zazwyczaj dwukondygnacyjne. Posiadały wiele pomieszczeń, skupionych niekiedy wokół centralnego dziedzińca. Oprócz komnat mieszkalnych zawierały magazyny, cysterny i rytualne łaźnie. Największy z odkrytych domów zajmował powierzchnię 600 m2. Niektóre rezydencje były podpiwniczone lub wyposażone w hypocaustum – ogrzewanie podłogowe typu rzymskiego. Podłogi były zdobione mozaikami, a ściany malowidłami w stylu pompejańskim i stiukami. Stropy podtrzymywały kolumny jońskie i korynckie. We wnętrzach domów znaleziono kosztowne wyposażenie: kamienne naczynia i stoliki, a także importowane przedmioty: zachodnią i wschodnią ceramikę typu terra sigillata, italskie i rodyjskie amfory na wino, szklane naczynia z Sydonu, oraz miejscowe, bardzo wysokiej jakości naczynia ceramiczne. W jednym z domów znaleziono szklaną amforę sygnowaną imieniem jej wykonawcy, sławnego szklarza Enniona z Sydonu.
To właśnie w takich domach mieszkała arystokracja kapłańska Jerozolimy, która mogła sobie pozwolić na zakup importowanych towarów wysokiej jakości. Wskazuje na to spora ilość łaźni rytualnych w tej dzielnicy, brak rzeźb i malowideł figuralnych i obecność motywu menory na zachowanym fragmencie tynku jednego z domów. Jednocześnie elita jerozolimska przejęła wiele elementów hellenistycznego i rzymskiego stylu życia. W jednym z domów odkryto odważnik z nazwiskiem znanej rodziny kapłańskiej – Bar Kathros. Szczątki tego domu były pokryte warstwą spalenizny, w których odsłonięto odcięte kości ręki młodej kobiety w wieku około 20 lat. Prawdopodobnie dom został zniszczony w czasie oblężenia Jerozolimy przez legiony rzymskie w 70 r. po Chr. W północnej części miasta znajdowała się dzielnica handlowo-produkcyjna, gdzie obok warsztatów znajdowały się liczne bazary.

Szymon Modzelewski

Galeria zdjęć

Dodaj komentarz

Pozostało znaków: 1000

Komentarze

Nikt nie dodał jeszcze komentarza.
Bądź pierwszy!