TELEFON DO REDAKCJI: 62 766 07 07
Augustyna, Ingi, Jaromira 19 Marca 2024, 11:13
Dziś 19°C
Jutro 13°C
Szukaj w serwisie

Formy kultu Patriarchy z Nazaretu w kaliskim sanktuarium

Formy kultu Patriarchy z Nazaretu w kaliskim sanktuarium

Sanktuarium św. Józefa jest duchowym sercem diecezji kaliskiej i z tego serca promieniują różne formy czci oddawanej temu, który najpierw stał się ziemskim ojcem Zbawiciela, później patronem całego Kościoła i wreszcie w naszych czasach promotorem jedności naszej młodej diecezji. 

Dzisiaj zapoznamy się z głównymi tezami referatu przedstawionego przez ks. prof. Dariusza Kwiatkowskiego. Warto podkreślić, co uczynił również ks. prof. Wojciech Hanc mówiąc o historii Polskiego Studium Józefologicznego, że ks. Kwiatkowski jest autorem dysertacji habilitacyjnej poświęconej waloryzacji kultu św. Józefa w kaliskiej bazylice i jest to publikacja najwyższej rangi spośród wszystkich publikacji naukowych poświęconych św. Józefowi. Nie powinno więc nas dziwić, że to właśnie ks. Dariusza poproszono o referat zatytułowany: „Formy kultu Patriarchy z Nazaretu w Narodowym Sanktuarium Świętego Józefa w Kaliszu”, podobnie jak oczywistym jest poświęcenie przynajmniej jednej prelekcji miejscu, w którym odbywało się jubileuszowe sympozjum i bez którego po prostu by nie zaistniało studium Józefologiczne w takim wymiarze, w jakim je znamy. Czas prelekcji był mocno ograniczony w związku z czym ks. prof. Kwiatkowski mógł podkreślić zaledwie kilka aspektów, ale udostępnił nam całość materiału, dzięki czemu możemy w pełni zdać sobie sprawę z bogactwa kultu św. Józefa, który na przestrzeni wieków miał miejsce w kaliskiej kolegiacie.

Obraz Świętej Rodziny

Na początku nasz Prelegent zaznaczył, że pierwszą formą rozwoju kultu św. Józefa jest sam obraz: „Kult św. Józefa w kaliskim obrazie Świętej Rodziny zaczął intensywnie rozwijać się począwszy od XVII wieku. Kalisz, dzięki temu wizerunkowi, stał się jednym z największych ośrodków kultu św. Józefa w Polsce. Pomimo że obraz przedstawia Świętą Rodzinę, jest najczęściej nazywany obrazem św. Józefa Kaliskiego. Przed jego obliczem wierni od wielu wieków wzywają imienia Patriarchy z Nazaretu i przez jego wstawiennictwo przedstawiają Bogu swoje potrzeby”. Ks. Dariusz przypomniał, że bardzo szybko obraz ten stał się inspiracją do powstawania i umieszczania w kościołach, kaplicach i domach prywatnych jemu podobnych wizerunków, a powstanie diecezji kaliskiej jeszcze bardziej przyczyniło się do rozsławienia św. Józefa Kaliskiego. Nie sposób tutaj przecenić roli peregrynacji po diecezji pobłogosławionej przez św. Jana Pawła II kopii cudownego wizerunku. „Wierni wszystkich parafii nabywali mniejsze i większe obrazy Świętej Rodziny. Obrazy te były zawsze błogosławione przez Biskupa Kaliskiego, podczas parafialnych uroczystości nawiedzenia obrazu. Obserwacje kapłanów poczynione po peregrynacji obrazu podczas wizyty duszpasterskiej zwanej „kolędą” potwierdziły, że niemal we wszystkich domach wiernych diecezji kaliskiej znajdował się obraz św. Józefa Kaliskiego”. 

Kult liturgiczny

W drugiej części swojego przedłożenia ks. Kwiatkowski skoncentrował się na liturgicznych formach kultu św. Józefa. Najważniejszą z nich jest oczywiście uroczystość św. Józefa, Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny obchodzona 19 marca. W tym właśnie dniu parafia Wniebowzięcia NMP obchodzi swój odpust, oddając cześć Oblubieńcowi Najświętszej Maryi Panny, ale od czasu utworzenia diecezji kaliskiej jest on również okazją do uczczenia św. Józefa jako jej patrona. Omawiając obchody tej uroczystości Prelegent zatrzymał się również na elementach nauczania pierwszego Biskupa Kaliskiego, który bardzo często swoje słowo pasterskie w tym dniu poświęcał kwestiom świętości dostępnej dla wszystkich, rodziny jako fundamentalnej komórki każdego społeczeństwa i wreszcie ochrony życia od jego poczęcia do naturalnej śmierci. 

Kolejnym liturgicznym wspomnieniem uroczyście obchodzonym w kaliskim sanktuarium jest wspomnienie św. Józefa Rzemieślnika przypadające 1 maja. W tym dniu do bazyliki pielgrzymują przede wszystkim robotnicy i rzemieślnicy, a głównym tematem nauczania biskupów jest oczywiście praca i związane z nią kwestie, takie jak bezrobocie, godziwa płaca czy migracja zarobkowa.

Trzecim świętem, które wymienia ks. Kwiatkowski jest odpust Opieki św. Józefa. „Choć święto Opieki św. Józefa zostało oficjalnie zniesione, to jednak pozostało ono w tradycji wiernych miasta Kalisza i jego okolic. Na mocy władzy otrzymanej od Stolicy Apostolskiej, ks. kardynał Stefan Wyszyński, dekretem z dnia 5 maja 1961 roku, ze względu na łaskami słynący obraz św. Józefa, nadał kaliskiemu sanktuarium przywilej odprawiania Mszy Świętej wotywnej o św. Józefie, oblubieńcu Maryi. Praktyka obchodu święta Opieki św. Józefa przetrwała w Kaliszu do dnia dzisiejszego, ale zmieniono jego datę. Od roku 1998 święto to powiązano z datą pielgrzymki papieża Jana Pawła II do Kalisza, która odbyła się 4 czerwca 1997 roku. Biskup kaliski Stanisław Napierała zarządził, aby święto Opieki św. Józefa obchodzić w pierwszą niedzielę czerwca. Wtedy także święto Opieki św. Józefa zostało uznane jako święto patrona miasta Kalisza”. Tematem przewodnim nauczania pasterskiego w tym dniu jest oczywiście duchowa spuścizna św. Jana Pawła II, a także historyczne i obecne zagadnienia związane z patronatem św. Józefa i grodem nad Prosną. Ks. Kwiatkowski przypomniał też, że od 1999 roku odpust Opieki poprzedza uroczysta procesja nosząca nazwę „Od Wojciecha do Józefa”, w czasie której przez ulice Kalisza niesiona jest kopia cudownego wizerunku św. Józefa oraz relikwie św. Wojciecha i innych świętych związanych z miastem. To są podstawowe formy kultu liturgicznego, do których dodać można jeszcze sprawowaną w każdą środę Mszę Świętą wotywną o św. Józefie, o ile przepisy liturgiczne na to zezwalają.

Pobożność ludowa

Można powiedzieć, że właśnie ta część przedłożenia ks. Kwiatkowskiego jest najbogatsza, bo też i bardzo liczne są formy pobożności ludowej praktykowane w kaliskim sanktuarium św. Józefa. Prelegent zauważył też, że niektóre z form pobożności ludowej uległy zanikowi, ale jak się okazuje, w ich miejsce natychmiast pojawiają się nowe. W tym miejscu warto choćby wymienić te, które są obecnie praktykowane w kaliskiej bazylice. Ks. Dariusz rozpoczyna od Nowenny do św. Józefa. „Nowenny do św. Józefa zaczęły powstawać w XVII wieku i wyparły tak zwane Septenny. Nabożeństwa te przygotowywały do uroczystości ku czci św. Józefa, bądź stawały się modlitwą w określonej intencji, na przykład uproszenia zdrowia, pokoju w czasie wojny czy podjęcia ważnych życiowych decyzji. Nowennę odprawiano przez dziewięć kolejnych dni bezpośrednio przed świętem św. Józefa”. Z biegiem czasu nowenna stała się również prywatną modlitwą wiernych, a w sanktuarium św. Józefa od roku 1945, w każdą środę, odprawiana jest tak zwana „nowenna nieustająca”, która cieszy się dużą popularnością wśród wiernych. Ks. Kwiatkowski wymienia przynajmniej siedem różnych form nowenny, które w różnych okresach liturgicznych i przez różne grupy i wspólnoty duszpasterskie są odprawiane w bazylice i co istotne, wszystkie te formy „nawiązują do nauczania Kościoła, a szczególnie do Adhortacji Jana Pawła II Redemptoris Custos. Odnosi się to zarówno do tytułów nadawanych św. Józefowi, jak i jego roli w historii zbawienia. Również strona celebracyjna nowenn jest zgodna z zasadami celebracji nabożeństw ludowych, które zostały przedstawione w Dyrektorium o pobożności ludowej i liturgii”.

Z uwagi na szczupłość miejsca wymieńmy już pokrótce pozostałe formy pobożności świętojózefowej. Mamy więc obecnie również dwie Litanie do św. Józefa, bo jak się okazuje oprócz tej tradycyjnej, w roku 1990 pojawiła się druga wersja Litanii do św. Józefa, inspirowana przez wspomnianą już Adhortację apostolską św. Jana Pawła II Redemptoris Custos, której twórcami byli członkowie Polskiego Studium Józefologicznego z rejonu olsztyńskiego. Dalej są Koronki do św. Józefa a także Różaniec tajemnic św. Józefa – zawiera on siedem tajemnic (Zwiastowania, Narodzenia Jezusa w Betlejem, Obrzezania Dzieciątka Jezus, Proroctwa Symeona, Ucieczki do Egiptu, Powrotu Zbawiciela do Ojczyzny, Zagubienia Jezusa) i w każdej z nich odmawia się jedno „Ojcze nasz” i siedem „Zdrowaś Maryjo”. Istnieje też modlitwa siedmiu smutków i siedmiu radości św. Józefa, którą od kilku miesięcy omawiamy na naszych łamach. Kolejną grupą są modlitwy (w tym te przygotowane przez papieży) i zawierzenia. W sanktuarium kaliskim podczas różnych uroczystości czy pielgrzymek sprofilowanych (stanów, grup zawodowych czy modlitewnych) niemal zawsze dokonuje się zawierzenia św. Józefowi danej grupy. Wszystkie te zawierzenia są przechowywane i stanowią niezwykły katalog spraw poddawanych opiece Patriarchy z Nazaretu.

Na zakończenie swojego przedłożenia ks. Kwiatkowski wylicza jeszcze pieśni do św. Józefa wymieniając Godzinki o św. Józefie (śpiewa się je w kaliskim sanktuarium przez cały marzec, a także przed każdą środową nowenną) i oczywiście wielkie bogactwo tradycyjnych i nowych pieśni o św. Józefie śpiewanych w bazylice św. Józefa w Kaliszu, dzięki którym „wierni otrzymują swego rodzaju syntezę józefologii bazującej na tekstach biblijnych, tradycji kościelnej i oficjalnym nauczaniu Kościoła. Teksty pieśni są najczęściej proste i poetyckie i dzięki temu wyrażają prawdziwe odczucia ludzkich serc otwierających się przed swoim Patronem”.

Na tym kończymy nasze omówienie, obszerne fragmenty tekstu prelekcji opublikujemy w „Oknie wiary”. 

oprac. ks. Andrzej Antoni Klimek

Galeria zdjęć

Dodaj komentarz

Pozostało znaków: 1000

Komentarze

Nikt nie dodał jeszcze komentarza.
Bądź pierwszy!