Filistyński Ekron
Filistyni, którzy osiedlili się na wybrzeżu Kanaanu około 1200-1100 roku przed Chr. założyli w pasie nadbrzeżnym wiele sławnych później i bogatych miast. Ci przybysze ze świata egejskiego dali nazwę krajowi, który obecnie określany jest niekiedy mianem Palestyny, czyli ziemi Filistynów, od hebrajskiego słowa Peleszet, oznaczającego Filistynów.
Wśród pięciu głównych filistyńskich miast (tzw. Pentapolis) szczególnie wyróżniał się Ekron, leżący w obrębie Równiny Nadmorskiej, na wschód od Azotu i Jamni. To starożytne miasto jest obecnie identyfikowane ze stanowiskiem archeologicznym Tel Miqne, badanym przez izraelskich archeologów w latach 1981-1996.
Miasto otoczone murami
Duża osada istniała tu już sześć tysięcy lat przed Chrystusem, w czasach zwanych przez archeologów epoką miedzi, to znaczy chalkolitem. Miasto istniało także w początkach epoki brązu, to znaczy od IV do III tys. przed Chr. Potem nastąpił wielki kryzys gospodarki i osadnictwa na terenie Palestyny, który sprawił, że wiele kwitnących dotąd miast zostało opuszczonych. Nad pustym Ekronem na około 400 lat zapadła cisza.
Dopiero około 1600 lat przed Chr. powstało tu spore kananejskie miasto, otoczone murami zbudowanymi na monumentalnej platformie. Składało się ono z ufortyfikowanego, górnego miasta na wzgórzu i dolnej, otwartej osady u podnóża. Ekron był w tych czasach ośrodkiem handlu z ościennymi krajami, o czym świadczą znaleziska ceramicznych naczyń z Cypru, mykeńskiej Grecji i Azji Mniejszej. Miasto było spore i bogate. W XV wieku przed Chr. armia faraona podbiła Ekron i całą Palestynę. Miasto stało się częścią egipskiego imperium sięgającego aż po Syrię. Wpływy kultury egipskiej były zresztą bardzo silne, bo w jednym ze znalezionych w mieście grobów znajdowała się egipska pieczęć i kamienny skarabeusz z inskrypcją faraona Amenhotepa III.
Ekron był wtedy jednak małym, liczącym jedynie cztery hektary powierzchni, miasteczkiem. Nie mógł się zresztą zbytnio powiększyć. Czasy egipskich rządów były dla mieszkańców Kanaanu ciężkim okresem. Miejscowi władcy cały czas walczyli między sobą, a w terenie grasowały bandy rozbójników i buntowników. Egipscy namiestnicy patrzyli na to obojętnie, troszcząc się jedynie o utrzymanie garnizonów i ściąganie podatków. Mieszkańcy ubożeli, a miasta z trudem sobie radziły, choć przecież w całej wschodniej części basenu Morza Śródziemnego rozwijał się dalekosiężny, morski i lądowy handel.
Zdobyte przez najeźdźców
Około 1200 lat przed Chr. wielka fala najazdów, wojen i migracji dotknęła kraje Bliskiego Wschodu i basenu Morza Śródziemnego. Nie ustrzegł się jej także Ekron. Miasto zostało zdobyte przez najeźdźców i doszczętnie spalone. Katastrofa musiała zaskoczyć dotychczasowych mieszkańców. W ruinach jednego z magazynów archeolodzy odkryli naczynia ze zwęglonymi pozostałościami suszonych fig, zboża i soczewicy. Niszczycielami miasta byli z pewnością Filistyni, którzy właśnie wtedy osiedlili się na wybrzeżach Kanaanu. Po klęsce poniesionej w walce z egipskimi wojskami, faraon Ramzes III pozwolił zasiedlić im ten region.
Nowi mieszkańcy przynieśli ze sobą własny język i tradycje, bardziej związane z obszarami egejskimi i anatolijskimi (czyli z terenami współczesnej Grecji i zachodniej Turcji), aniżeli z miejscową kulturą kananejską. Na ruinach małego kananejskiego miasteczka, które obrócili w gruzy wznieśli wielką, 20-hektarową metropolię otoczoną potężnymi murami z suszonej cegły. Mieszkańcy nadal utrzymywali kontakty z Grecją i Cyprem. Budowle były podobne do tych znanych z Myken. Mieszkańcy używali powszechnych na egejskich wyspach kamiennych wanien, a niektóre świątynie przypominały cypryjskie sanktuaria z Kition i Enkomi. Wyroby rzemieślnicze były bardzo podobne do tych, które jeszcze do niedawna wytwarzano na obszarze Grecji mykeńskiej. Ekron był jednym z najważniejszych miast Filistei, częścią związku pięciu metropolii: Ekronu, Gat, Gazy, Aszkelonu i Aszdodu. W czasach Sędziów i pierwszych królów Izraela Filistyni pozostawali najtrudniejszymi i najbardziej zajadłymi przeciwnikami Narodu Wybranego. Hebrajczykom nie udało się zasiedlić zajmowanych przez nich terytoriów: „(…) Oto ten kraj pozostaje: wszystkie okręgi Filistynów i cały Geszur, od Szichoru, na granicy Egiptu, aż do granicy Ekronu na północy uważa się za kraj kananejski; (kraje) pięciu władców filistyńskich z Gazy, Aszdodu, Aszkelonu, Gat i Ekronu oraz Awwici (…)” (Joz 13, 2-3). To do Ekronu Filistyni przenieśli Arkę Przymierza, kiedy zdobyli ją w walce z wojskiem izraelskim (1 Sm 5, 10). Okolica miasta była widownią częstych walk między Izraelitami i Filistynami. Prorok Amos zapowiadał karę Bożą i zniszczenie Ekronu: „(…) Zwrócę rękę przeciw Ekronowi i zginie reszta Filistynów - rzekł Pan Bóg. (…)” (Am 1, 8), tak samo jak Sofoniasz (So 2, 4).
115 tłoczni oliwy
Około 1000 roku przed Chr. dolne miasto w Ekronie zostało zniszczone i opuszczone. Górne miasto otoczono fortyfikacjami w fenickim stylu i zaopatrzono w system odwodnienia i kanały. Po jakimś czasie do dolnego miasta powrócili mieszkańcy, którzy odbudowali domy i zaczęli znowu w nich gospodarować. W mieście powstało 115 tłoczni oliwy z oliwek, które przetwarzały produkcję plantacji drzew oliwy otaczających miasto. W ciągu jednego sezonu mogły one wyprodukować nawet 1000 ton oliwy z oliwek. Było to jedne z największych w starożytności centrów produkcji tego cennego płynu. Oliwa z Ekronu była eksportowana m. in. do Asyrii. Tutejsi Filistyni, w przeciwieństwie do Hebrajczyków, chętnie hodowali świnie i konsumowali ich mięso. W jednej ze świątyń archeolodzy znaleźli zapisaną w alfabecie fenickim inskrypcję, która poświadcza fakt budowy jednej ze świątyń przez miejscowego króla imieniem Ikausu i podaje całą listę jego przodków. Napis pochodzi z VII wieku przed Chr.
Pod koniec VII wieku przed Chr. produkcja oliwy w Ekronie zmniejszyła się, bo główny odbiorca, jakim była Asyria, został zniszczony przez Babilończyków i Medów. Filistyni produkowali teraz na potrzeby Egiptu, z którym się sprzymierzyli. Ale w 604 roku przed Chr. babiloński król Nabuchodonozor II zdobył i zniszczył Ekron, a jego mieszkańców przesiedlił do Babilonii. Miasto pozostało opuszczone aż do czasów rzymskich. W okresie rzymskim i bizantyjskim oraz krótko po podboju muzułmańskim istniała tu mała osada. Później miejsce to zostało opuszczone. Dopiero w XX wieku archeolodzy odsłonili pozostałości dawnej świetności Ekronu, który zgodnie ze słowami proroków został opuszczony.
Szymon Modzelewski
Komentarze
Nikt nie dodał jeszcze komentarza.
Bądź pierwszy!