Czułość Świętego Józefa

Czułość Świętego Józefa

Nie można zachwycać się Maryją i jej poświęceniem
dla Dzieciątka Jezus,
bez okazania wdzięczności
Świętemu Józefowi za pomoc okazaną obojgu.
św. Teresa z Avila

Gdybyśmy chcieli naszkicować teologiczny obraz św Józefa, na którym ukształtował się pobożnościowy, dewocyjny obraz Świętego Patrona, powiedzielibyśmy, że chodzi o osobę przeznaczoną przez Boga do bezpośredniej służby osobie i misji Jezusa poprzez rodzicielstwo. Oczywiście świat pobożności wychodzi daleko poza „zimne” stwierdzenia teologiczne i próbuje odtworzyć życie Świętego stojącego u boku Jezusa patrząc najpierw na obraz dobrego Boga Ojca i w ten sposób odkrywa, jak dobry, czuły i nierozłączny od Maryi i Jezusa musiał być najlepszy ojciec i najlepszy mąż – Józef. I widzi w nim ojca nie cielesnego, ale prawdziwego i realnego, delikatnego i czułego. W naszym kolejnym omówieniu Kongresu Józefologicznego w Meksyku zajmiemy się referatem ojca Luisa J. F. Fronteli o czułości św. Józefa.

Obraz świętego Józefa
Ojciec Frontela tłumaczy w swoim przedłożeniu, jak przedstawiany był na przestrzeni wieków Święty Józef, akcentując również jego niesprawiedliwą, zwłaszcza w średniowieczu, marginalizację. Pisaliśmy na ten temat wiele razy, ostatnio przy omawianiu referatu Sandry de Arriba. Dość przypomnieć, że już w XV wieku zaczyna się przedstawiać Józefa z Dzieciątkiem (na wzór Maryi), a od XVII wieku takie figury i obrazy stają się coraz powszechniejsze. Przypuszczalnie zamiarem tych dzieł sztuki nie było pobudzanie instynktu ojcowskiego do dzieci pośród wierzących, ale przekazywanie konkretnej treści chrystologicznej, czyli o wskazywanie na Jezusa. To Jezus jest przyczyną naszej radości i przedmiotem naszej miłości. Również w czasach współczesnych św. Józefa przedstawia się nam najczęściej z Dzieciątkiem, aby pogłębić w ten sposób świadomość wiernych, że Józef zajmuje ważne miejsce w Bożym planie zbawienia. Nie próbuje się przedstawić konkretnego wydarzenia, ale dostarczyć, w wiarygodnej formie, prawdę ewangeliczną, że Józef jest ojcem i opiekunem Jezusa i że zbawienie, które przychodzi przez człowieczeństwo Jezusa, realizuje się w gestach codziennego życia. Dlatego Jezus w ramionach Józefa zachowuje się, jak zwykłe dziecko, dotyka jego twarzy rękami, czy bawi się jego brodą. Takie przedstawienia wzbudzają przywiązanie intelektualne, emocjonalne i uczuciowe wiernych do św. Józefa, wiernych, którzy szukają jego opieki i naśladują jego zachowania. 

Kult Świętego Józefa
Prelegent zauważa, że do XV-XVI wieku Święty Józef bynajmniej nie był popularny, zwłaszcza w porównaniu ze św. Janem Chrzcicielem, apostołami czy pierwszymi męczennikami. Nie miał swojego miejsca w liturgii, ani też nie był przyzywany przez wiernych, generalnie pozostawał mało znany. W czasach nowożytnych jego rola została wyeksponowana w kontekście misterium wcielenia: nie można czcić Maryi w jej relacji do Słowa Wcielonego Jezusa Chrystusa i jednocześnie ignorować obecność Józefa, nie można odseparować Matki Jezusa od Jego ziemskiego ojca. W połowie XVIII wieku papież Benedykt XIII jasno określił, że św. Józef jest ważniejszy w hierarchii Świętych od św. Jana Chrzciciela, ponieważ Jan Chrzciciel zamyka Stary Testament, a Józef z Maryją otwierają Nowy (przez stulecia fakt, że Józef zmarł przed Jezusem „spychał” go do Starego Testamentu). Mało tego, Benedykt XIII postawił Józefa ponad aniołami i apostołami ze względu na jego bliskość z Jezusem i wkład w tajemnicę Wcielenia. Papież napisał, że jak aniołowie opiekują się ludźmi, archaniołowie królestwami i imperiami, tak Józef opiekował się, pilnował i karmił samego Boga. Właśnie dlatego świat pobożności ludowej czci go jako „wielkiego w godności, sile i miłości dla potrzebujących”.  Od tego momentu można obserwować ciągły rozwój kultu św. Józefa i Świętej Rodziny widzianej jako „ziemska trójca”.
Ludziom, którzy uważają się za czcicieli św. Józefa zaleca się, aby pamiętać o nim w ciągu każdego dnia, posiadać w domu jego obraz umieszczony w specjalnym miejscu i na wzór św. Teresy zawierzać jego opiece dom i rodzinę. Prelegent podaje kilka przykładów ludzi, którzy szczególnie czcili św. Józefa, ale my zatrzymamy się jedynie na wspomnianej św. Teresie, na którą nieustannie powołuje się jezuita o. Juan Antonio Patrignani w swoim wielkim dziele „Kult św. Józefa”, zwłaszcza kiedy pisze o dobroci i potędze Świętego. Teresa szukała bliskości św. Józefa jako ojca i pana, był on dla niej „codziennym schronieniem od trudności i pracy”, a Karmel, który reformowała uważała za „dom chwalebnego św. Józefa”. Jak wiadomo, fundacja pierwszego klasztoru, któremu nadane było imię św. Józefa, spotkała się z silną opozycją zarówno sąsiadów, jak i władz cywilnych i kościelnych Avili, ale Teresa nie poddawała się. Zapisała m. in. takie słowa: „Pewnego dnia, po Komunii Świętej, Zbawiciel nakazał mi pracować ze wszystkich moich sił nad założeniem tego klasztoru; dał mi całkowitą pewność, że ta fundacja dojdzie do skutku, i że On sam będzie tam bardzo wiernie czczony. Chciał, aby poświęcono go Świętemu Józefowi: ten Święty będzie nas bronił u jednej z bram, Nasza Pani – u drugiej, a On sam, Chrystus, będzie pośrodku nas. Klasztor ten będzie gwiazdą dającą wielki blask”.
Święty Józef został patronem większości klasztorów założonych przez św. Teresę i stanął w centrum charyzmatu karmelitańskiego razem z Jezusem i Maryją, tak by wszyscy karmelici i karmelitanki, duchowi synowie i córki Świętej z Avila, byli także jego czcicielami.

Józef objawia miłość Boga Ojca
Jak przypomina Jan Paweł II w Adhortacji Redemptoris Custos zbawienie przychodzi przez człowieczeństwo Jezusa i dokonuje się przez gesty, które są częścią codziennego życia rodziny. Wychodząc od tego stwierdzenia nasz Prelegent zauważa, że jeżeli Bóg jest poznawany za pośrednictwem Świętych, którzy są żyjącym Jego obrazem, to Święty Józef, choć z jednej strony w pewien sposób „zaciemnia” Boże misterium, ponieważ Jezus Syn Boga jest uważany przez swych sąsiadów za zwykłego syna cieśli, to z drugiej strony objawia nam istotną część misterium Boga, a mianowicie Jego ojcowską miłość i opatrzność. Poprzez sposób bycia Świętego Józefa, którego Ewangelia określa jako sprawiedliwego i dobrego, a pobożność ludowa jako pełnego miłości i czułości, odkrywamy jaki jest Bóg. W świetle św. Józefa, który troszczy się i martwi o Jezusa, odkrywamy dobrego, otwartego i poszukującego człowieka Boga, który troszczy się o nas.I właśnie czułość, czyli pewna wrażliwość pełna uczucia i zaangażowania, kochanie sercem i poczucie bycia kochanym, stała się głównym atrybutem św. Józefa przypisywanym mu przez pobożność ludową (poza okresem średniowiecza, w którym Święty był marginalizowany).
Również dla nas, dzisiaj, w świecie coraz bardziej osieroconym i pozbawionym ojców, św. Józef przychodzi z pomocą jako kochający, czuły i odpowiedzialny ojciec.

ks. Andrzej Antoni Klimek