TELEFON DO REDAKCJI: 62 766 07 07
Augustyna, Ingi, Jaromira 28 Marca 2024, 10:10
Dziś 19°C
Jutro 13°C
Szukaj w serwisie

Zabytkowe organy w konkatedrze pw. św. Stanisława Biskupa w Ostrowie Wielkopolskim

Zabytkowe organy w konkatedrze pw. św. Stanisława Biskupa w Ostrowie Wielkopolskim

Pierwszy kościół wybudowano w Ostrowie jako filialny parafii Wysocka Wielkiego w 1404 roku. Był to kościół drewniany. Parafia powstała w 1434 roku. Po rozebraniu starego kościoła w 1781 roku wybudowano drugi, drewniany, który stał do 1906 roku. Wiemy, że w pierwszym i drugim kościele w Ostrowie były organy. W latach 1904-1907 wybudowano świątynię murowaną. W momencie konsekracji świątyni nie było w niej organów. Dokumentacja dotycząca nowych organów jest bardzo uboga. Praktycznie nie istnieją konkretne dane dotyczące samej budowy i czasu powstania instrumentu. W archiwum parafialnym znajdują się jedynie trzy oferty różnych firm dotyczące budowy organów w nowym kościele ostrowskim. Pierwsza oferta i kosztorys pochodzi od śląskiej firmy Orgelbau-Anstalt Albert Spiegel zu Reichthal in Schlesien, datowana została 23 października 1907 roku. Druga z bydgoskiej firmy P.B. Vöelkner w piśmie z 13 stycznia 1909 roku, w którym nawiązuje do nadesłanego kosztorysu i dopytuje się, czy Rada parafialna jest zadowolona we wszystkich punktach z kosztorysu. Wśród dokumentów dotyczących organów jest odręczna kopia pisma ks. proboszcza Henryka Zborowskiego z 22 marca 1909 roku, zaadresowana do Józefa Stanisławskiego z Poznania, który zajmował się budową organów. Ks. Zborowski informuje: „Dozór Kościelny postanowił po wskazówkach ks. Surzyńskiego całą budowę organów oddać Szanownemu Panu na następujących warunkach, że materiał gotowy wedle dołączonej dyspozycji dostarczy firma Laukhuff z Weikenheimu, że Szanowny Pan i firma Laukhuff dadzą odpowiednie gwarancje, że budowa opierzenia organ oddana p. Skowrońskiemu z Jutrosina”. Tymczasem Józef Stanisławski, organomistrz z Poznania przygotował kosztorys dotyczący nowych organów w kościele parafialnym w Ostrowie, datowany 14 kwietnia 1909 roku. Kosztorys spisany jest na dziewięciu stronach i zawiera szereg fachowych, szczegółowych poprawek. Na str. 9 jest adnotacja: „Vidi. Kościan 14 kwietnia 1909 X. Surzyński”. W archiwum parafialnym i w Archiwum Archidiecezjalnym w Poznaniu nie ma żadnej dokumentacji, która by potwierdziła, że Stanisławski organy w kościele ostrowskim zbudował, nie ma też informacji o nadzorze ks. dr. Józefa Surzyńskiego. Fakt ten potwierdzał jedynie artykuł w „Przewodniku katolickim”, w którym Wiktor K. pisze: „Gdy święcono nowe organy kościoła w 1907 roku (dzisiaj wiemy, że data jest błędna) podczas nabożeństwa grał na nich prof. Mieczysław Surzyński, organista katedry św. Jana w Warszawie i profesor Konserwatorium Warszawskiego, kazanie zaś okolicznościowe głosił brat jego, ks. prałat prof. Józef Surzyński z Poznania”.
Dopiero w 2004 roku dzięki odkryciom dokonanym przy kapitalnym remoncie organów w kanceli wiatrownicy, na wewnętrznej stronie deseczki znaleziono zapis: „Budował J. Stanisławski te organy roku 1909”. W otwartym kanale wiatrownicy znaleziono wklejony autentyczny dokument firmy organmistrzowskiej zawierający logo i adres firmy, datę i oryginalny podpis budowniczego. W tym dokumencie zaznaczono, że organy zostały zbudowane za czasów ks. proboszcza Zborowskiego, kosztowały w całości 14.827 Marek. Dokument został wystawiony 1 listopada 1909 roku.
W ciągu prawie stu lat od momentu powstania instrumentu dokonywano jedynie nielicznych remontów i to często z niewłaściwym skutkiem. Instrument ten doznał poważnych zniszczeń traktury, wiatrownic, piszczałek, systemu dostarczania powietrza, zaś kontuar pneumatyczny precyzyjnie nie rozdzielał odpowiedniej ilości powietrza z powodu wymiany autentycznych aparatów kontuaru, na zastępcze, doraźnie montowane.
Organy od wielu wieków były jedynym instrumentem godnym liturgii. Począwszy od papieża Witaliana (657-672), który zezwolił na wprowadzenie organów do kościołów, zyskiwały one coraz większy szacunek i miejsce w liturgii. Sobór Watykański II nawiązując do tradycji Kościoła potwierdził ich wyjątkowe znaczenie: „W kościele łacińskim należy mieć w wielkim poszanowaniu organy piszczałkowe, jako tradycyjny instrument muzyczny, którego brzmienie ceremoniom kościelnym dodaje majestatu, a umysły wiernych podnosi do Boga i spraw niebiańskich”. Świątynie posiadające ten tradycyjny instrument są zatem w szczególny sposób wyróżnione pod względem poprawności oprawy muzycznej liturgii. Wypełniając i szanując zalecenie soboru, należy podjąć wszelkie starania, aby w przypadku niesprawnego instrumentu, przywrócić jego dawny blask. Szczególnie kiedy instrument posiada wielką wartość muzyczną i związany jest z wielkimi autorytetami w dziedzinie muzyki jak ks. prof. Józef Surzyński, który objął nadzór przy budowie opisywanych organów.
Odnowienie tego instrumentu było bardzo ważne dla ratowania dziedzictwa kulturowego Polski, w tym diecezji kaliskiej. Właściwie przeprowadzona renowacja organów konkatedralnych, przywróciła pełną sprawność liturgiczną instrumentu i pozwoliła koncertowo wykorzystać walory pięknego, romantycznego brzmienia. Opis instrumentu przedstawiony zostanie w części drugiej artykułu.

ks. Jacek Paczkowski

Dodaj komentarz

Pozostało znaków: 1000

Komentarze

Nikt nie dodał jeszcze komentarza.
Bądź pierwszy!