Modlitwa Pańska
Mimo, że Komunia św. stanowiła dopełnienie sprawowanej „uczty Pana”, obrzędy jej towarzyszące ukształtowały się stosunkowo późno. Pater noster, traktowane początkowo jako modlitwa, którą kieruje się do Boga Ojca w „skrytości”, staje się modlitwą wspólnotową chrześcijan.
Jej obecność w Mszy św. jako modlitwy przygotowującej do komunii znajduję wyraźne potwierdzenie dopiero w IV wieku. Pater noster następowało po łamaniu chleba. Taki zwyczaj panował także w Rzymie, aż do czasów Grzegorza Wielkiego. Papież ten polecił odmawiać Ojcze nasz po doksologii, zmianę zaś motywował zwyczajem greckim. Oznacza to, że w liturgii bizantyjskiej zmiana ta nastąpiła wcześniej. Rękopisy średniowieczne mówiły, że odmawianie Pater noster to „głos wolności i pełnego zaufania”. Związek Pater noster z Eucharystią ujawnia się także w prośbie o chleb. Naszym chlebem jest Chrystus i kiedy prosimy o chleb każdego dnia, prosimy o moc ustawicznego życia w Chrystusie.
W liturgiach wschodnich zgromadzony lud niemal powszechnie wykonywał Ojcze nasz, choć w liturgii bizantyjskiej powierzano je chórowi lub kantorowi. Na Zachodzie, gdzie Modlitwa Pańska cieszyła się wyjątkowymi względami, wygłaszał ją kapłan. Jedynie w liturgii starorzymskiej lud włączał się w ostatnią prośbę: ale nas zbaw ode złego. W liturgii mozarabskiej (hiszpańskiej) wierni po każdej prośbie dodawali Amen. Melodie Pater noster, przejęte z oficjum, początkowo miały formę recytatywu. Włączenie tej modlitwy do liturgii mszalnej spowodowało rozbudowę struktur recytatywu i bardziej swobodne kształtowanie linii melodycznej. Właściwe rozróżnienie melodii Modlitwy Pańskiej dokonało się w liturgii rzymskiej. Do końca X wieku w użyciu była tylko jedna melodia. Na przełomie X/XI wieku pojawiły się dwa powszechnie znane typy melodyczne: prosty – stosowany w dni powszednie i ozdobny – w dni świąteczne. W Italii wersja świąteczna była znana już z początkiem XI wieku a spopularyzowana przez franciszkanów i dominikanów weszła do powszechnego użycia w XIII wieku. W rękopisach polskich znajduje się wiele odmian melodii Pater noster. Kres różnorodności położył mszał potrydencki ustalając dwie wersje: uroczystą i prostą.
Po Soborze Watykańskim II w języku polskim przyjęto pierwotnie jedną melodię opartą na tonie uroczystym. Po wydaniu Mszału Rzymskiego w dodatku zamieszczono także drugą melodię i co ciekawe, jest ona adaptacją do tekstu polskiego Pater noster z liturgii mozarabskiej. Należy zwrócić także uwagę na zamieszczone w mszale polskim wprowadzenia do Modlitwy Pańskiej. Mszał potrydencki operował tylko jednym tekstem. Natomiast liturgie wschodnie znały kilka wprowadzeń. Obecnie teksty wstępów złączono z okresami liturgicznymi. Trzeba jednak zaznaczyć, że nie są one tak ściśle złączone z samą modlitwą, jak np. dialog z prefacją. Mimo to śpiewane wprowadzenie domaga się śpiewu Ojcze nasz. Wprowadzenie recytowane pozwala na recytację albo śpiew Modlitwy Pańskiej. A zatem improwizowany słownie wstęp nie eliminuje śpiewu samej modlitwy. Ostatnie prośby Ojcze nasz znalazły swoje uzupełnienie w tzw. emboliźmie (z greckiego emblismos - dołączenie, załączenie, wstawka), czyli modlitwie rozwijającej ich treść. Embolizm kończy się doksologią: Bo twoje jest królestwo… W liturgiach wschodnich wygłaszano ją zaraz po Ojcze nasz. Stosują ją także w tym miejscu kościoły protestanckie. Dziś nie ulega wątpliwości, że przywrócenie tej doksologii po emboliźmie należy rozumieć jako powrót do pierwotnej tradycji chrześcijańskiej oraz ma charakter ekumeniczny.
Ks. Jacek Paczkowski
Komentarze
Nikt nie dodał jeszcze komentarza.
Bądź pierwszy!