H. M. Górecki mistrz ekspresji i emocji

Sacrum w muzyce

H. M. Górecki mistrz ekspresji i emocji

Wielu ludzi nazwisko Henryka Mikołaja Góreckiego wiąże niemal wyłącznie z III Symfonią „Symfonią pieśni żałosnych”, która w połowie lat 90. XX wieku podbiła muzyczny świat. Trzeba jednak pamiętać, że muzyka Góreckiego to o wiele więcej. Całokształt jego twórczości pozostaje w muzyce zjawiskiem niezwykłym i „szlachetnie osobnym”. Kompozytor nigdy nie oglądał się na obowiązujące mody, konsekwentnie tworząc własny muzyczny świat, porażający siłą ekspresji i oddziałujący na emocje słuchacza nieraz już od pierwszych dźwięków utworu.
Urodził się 6 grudnia 1933 roku w Czernicy koło Rybnika. Górecki był uczniem średniej szkoły muzycznej w Rybniku, a następnie ukończył z odznaczeniem wydział kompozycji Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Katowicach. Studiował pod kierunkiem Bolesława Szabelskiego, uzupełniając wiedzę w Paryżu. Górecki już u progu samodzielnej działalności uzyskał pierwsze nagrody w Konkursie Młodych Związku Kompozytorów Polskich w 1960 roku za „Monologi” i w rok później na Biennale Młodych w Paryżu za Symfonię „1959”. Po krótkim okresie radykalnych eksperymentów dźwiękowych, których rezultatem były utwory odznaczające się szorstkim brzmieniem i ostrą dynamiką, w twórczości Góreckiego pojawiło się dążenie do uproszczenia środków i pogłębienia ekspresji, nawiązując do treści religijnych. W 1969 roku powstała „Muzyka staropolska” na instrumenty dęte blaszane i smyczki. W utworze tym kompozytor nawiązał do stylistyki renesansowej. Jest to wyjątkowo statyczny utwór trwający około pół godziny. Ta cecha stała się odtąd bardzo typowa dla muzyki Góreckiego. Nastąpiła też inna zmiana – kompozytor zwrócił się ku gatunkom wokalno-instrumentalnym, do sakralnych tekstów. Niejednokrotnie wyraźnie nawiązuje w nich do muzyki dawnej bądź ludowej, głównie podhalańskiej, tak więc są to utwory o wyraźnej melodii i tradycyjnej, wręcz prostej harmonii, w których motywy lub frazy wielokrotnie się powtarzają. W jego muzyce nie ma żadnej powierzchowności, każdy utwór jest nie tylko dokładnie przemyślany w swej konstrukcji, ale i głęboko przez kompozytora przeżyty. Dla Góreckiego muzyka posiada głównie wymiar etyczny i duchowy. Do najważniejszych kompozycji Góreckiego należą: cykl utworów kameralnych zatytułowany „La Musiquette I, II, III i IV”, kantata „Ad Matrem” na sopran, chór i orkiestrę (I miejsce na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryżu), II Symfonia „Kopernikowska”, III Symfonia pieśni żałosnych, dwie pieśni sakralne, „Amen” i „Totus Tuus” na chór a cappella, psalm Beatus Vir (zamówiony przez kardynała Karola Wojtyłę na obchody 900-lecia śmierci św. Stanisława).
Górecki za wielki wkład wniesiony w dziedzictwo muzyki światowej, w tym religijnej, został odznaczony m. in. Orderem Świętego Grzegorza Wielkiego w 2009 roku, a rok później Orderem Orła Białego. Kompozytor był doktorem honoris causa Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie, Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Akademii Muzycznej w Katowicach, Akademii Muzycznej w Krakowie, a także Uniwersytetu Katolickiego w Waszyngtonie, Uniwersytetu Michigan w Ann Arbor, Uniwersytetu Victoria w Victorii i Uniwersytetu w Montrealu.
Górecki zmarł 12 listopada 2010 roku w szpitalu w Katowicach, po długiej i ciężkiej chorobie płuc. Uroczystości pogrzebowe Góreckiego odbyły się 17 listopada 2010 roku, w archikatedrze Chrystusa Króla w Katowicach. Po Mszy św. urnę z prochami kompozytora złożono na cmentarzu przy ul. Sienkiewicza w Katowicach.

ks. Jacek Paczkowski