Edvard Grieg romantyk północy

Sacrum w muzyce

Edvard Grieg romantyk północy

Przyznaje się wszakże, że chociaż Grieg „nie należy do największych twórców, to jednak ujmujący narodowy koloryt jego dzieł osiągnął międzynarodowy sukces” – A. Einstein. Tak czy inaczej, obydwie suity, Peer Gynt oraz Koncert fortepianowy a-moll (jeden z najpopularniejszych koncertów wykonywanych na świecie), zapewniają mu czołowe miejsce wśród kompozytorów i nieśmiertelność.
Edvard Grieg urodził się 15 czerwca 1843 roku w Bergen, na południowo-zachodnim wybrzeżu Norwegii. Pradziadek Griega, Alexander, pochodził ze szkockiej miejscowości Rathen, skąd w latach sześćdziesiątych XVIII wieku wyemigrował do Bergen i zajął się eksportem suszonych ryb. Rodzice Edvarda byli wzorem mieszczańskiej szacowności i aktywnie udzielali się w „Harmonien”, miejscowym towarzystwie muzycznym i orkiestrze. Jego matka, Gesina, była córką gubernatora prowincji i bardzo dobrą pianistką. Pisała też wiersze i sztuki teatralne. Edvard wcześnie wykazywał zainteresowania i uzdolnienia muzyczne, matka więc była jego pierwszą nauczycielką gry na fortepianie. Gdy miał piętnaście lat, posłano go na studia do Lipska. Edvard początkowo był niezadowolony z nauki w tym mieście, bo uważał je za klaustrofobiczne. Po przerwie w studiach, powrócił, aby je ukończyć u takich mistrzów jak: Ignaza Moschelesa (fortepian), Ernsta Friedricha Richtera (harmonia i kontrapunkt), Karla Heinricha Reineckego (kompozycja). Grieg po powrocie do Bergen postanowił poświęcić życie tworzeniu narodowej sztuki norweskiej w duchu romantyzmu. Odegrał znaczącą rolę w stworzeniu towarzystwa „Euterpe”, które miało wspierać współczesną muzykę skandynawską. Po podróży do Rzymu, gdzie był zdumiony błazeństwami Liszta z kobietami i alkoholizmem Ibsena, postanawia osiąść w Christianii (obecne Oslo), gdzie dawał koncerty i wykonywał własne kompozycje. W Kopenhadze Grieg zaręczył się potajemnie ze swoją kuzynką Niną Hagerup, która była od niego dwa lata młodsza. Śpiewała jego pieśni, a on uważał ją za wspaniałą ich interpretatorkę. Pierwszy rok po ślubie był wspaniały. Na świat przyszła ich córka Alexandra. Wynajęli dom w Danii i Grieg skomponował swój najpopularniejszy utwór: Koncert fortepianowy a-moll. Recenzje opisywały go jako najpełniejsze muzyczne ucieleśnienie norweskiego romantyzmu. Idylla nie trwała długo. Śmierć małej Aleksandry sprawiła, iż małżonkowie zostali osamotnieni i ponownie stali się parą artystów na estradzie koncertowej. W owym czasie rzeczą zwyczajną było wystawianie sztuk, którym towarzyszyła muzyka. Grieg przyjął więc prośbę Ibsena o skomponowanie muzyki do inscenizacji Peer Gynta. Griega trudno określić mianem twórcy muzyki religijnej, jednak jego utwory cechuje liryzm i subtelna nastrojowość, które spowodowały, iż stały się oprawą muzyczną nie tylko dzieł Ibsena, ale wielu przedstawień o tematyce religijnej. Od śmierci rodziców kompozytora Griegowie nie mieli własnego domu w Bergen. Grieg postanowił więc zamieszkać w dzikiej i pustej okolicy nad fiordem Hardanger. To odludzie wywoływało wśród małżonków coraz większe napięcia, nawet na krótko się rozstali. Połączył ich przyjaciel namawiając, by zbudowali willę koło jego jeziora, niedaleko domu, w którym Grieg spędzał wakacje. Griegowie nadali swej willi nazwę „wzgórze trolli”, czyli leśnych skrzatów, prawdopodobnie od ich niskiego wzrostu - gdy występowali, mówiono, że wyglądają jak dwa skrzaty. Jesienią 1907 roku zamierzał wyjechać do Anglii, gdzie miał poprowadzić koncert. Lekarz nie pozwolił mu na tę podróż. Grieg zmarł w szpitalu w Bergen 4 września. Jego ciało spoczęło w grocie skalnej Troldhaugen po drugiej stronie willi.

ks. Jacek Paczkowski