Bruckner ? mistrz symfonii, geniusz muzyki religijnej

Bruckner – mistrz symfonii, geniusz muzyki religijnej

Anton Bruckner uważany jest przez wielu za najbardziej znaczącego symfonika po Beethovenie, inni twierdzą, że to geniusz muzyki religijnej, w której łączy mistrzostwo sztuki symfonicznej z kunsztem polifonii.
Urodził się 4 września 1824 r. w rodzinie wiejskiego nauczyciela w Ansfelden koło Linzu. Od dzieciństwa miał kontakt z muzyką, zwłaszcza kościelną. Śpiewał w kościelnym chórze, który prowadził jego ojciec. Mając 10 lat zastępował ojca w grze organowej podczas nabożeństw, a kiedy miał 11 lat napisał pierwszy sakralny utwór Pange lingua. Po odbyciu studium w seminarium nauczycielskim w Linzu pracował jako wiejski nauczyciel. Następnie przeniósł się do St. Florian, gdzie przez 10 lat pełnił funkcję nauczyciela i organisty. Zarabiał dodatkowo graniem do tańca. Kontakt z muzyką użytkową stał się w przyszłości źródłem pierwiastków ludowych w jego dojrzałej twórczości. W tym czasie ogromny sukces odniosła jego Missa solemnis, został przyjęty do konserwatorium wiedeńskiego i porzucił zawód nauczyciela, by zająć się wyłącznie muzyką. Za usilną namową osób życzliwych wziął udział w konkursie na stanowisko organisty katedralnego w Linzu w 1855 roku, odniósł sukces i osiadł w stolicy Górnej Austrii na przeszło 12 lat. Co roku spędzał kilka tygodni w Wiedniu, kontynuując studia u Sechtera. Wkrótce zasłynął jako doskonały improwizator i wirtuoz organowy. W Linzu zaprezentował się jako wspaniały kompozytor dysponujący własnym, oryginalnym stylem muzycznym. Tu, obok I Symfonii, powstały jego czołowe utwory sakralne, a mianowicie trzy Msze: d-moll, e-moll i f-moll.
Bruckner był człowiekiem bardzo skromnym, o niemal dziecięcej pobożności, która wywierała wpływ na jego życie i twórczość. Na wielu kompozycjach, podobnie jak Haydn, umieszczał inicjały np. A.M.D.G. – na większą chwałę Bożą. Religia była dla niego siłą, która pozwalała mu przeżywać wszelkie trudności i cierpienia, których mu życie nie szczędziło. Cała jego muzyka była hymnem na cześć Boga, stąd nazywano go często „muzykantem Bożym”.
Twórczość Brucknera obok muzyki symfonicznej (choć tą zajął się dopiero po 1860 roku), obejmuje przede wszystkim muzykę religijną. W swoich symfoniach nawiązywał do wzorców muzyki klasyków wiedeńskich, szczególnie Beethovena, wykorzystując jednocześnie w dziedzinie harmonii i instrumentacji osiągnięcia Wagnera. Muzyka religijna Brucknera stanowi syntezę tradycyjnej muzyki z osiągnięciami muzyki późnoromantycznej. We wczesnym okresie twórczości nawiązywał do austriackiej muzyki religijnej Haydna, Mozarta i Schuberta oraz polifonii renesansu Palestriny. W dojrzałych kompozycjach wzorcem dla niego była twórczość Wagnera. Szczególną cechą jego muzyki religijnej jest doskonałe wyczucie ducha liturgii. Kompozycje religijne Brucknera zajęły czołowe miejsce w muzyce religijnej 2 poł. XIX wieku. Przyczyniły się też do wzbogacenia skarbca liturgicznej muzyki Kościoła katolickiego, dla którego potrzeb tworzył przez całe życie.
W roku 1868 przeniósł się do Wiednia, gdzie pełnił funkcję profesora konserwatorium wiedeńskiego, organisty w kapeli dworskiej oraz lektora na uniwersytecie wiedeńskim. Mimo wielu zadań, nie zaniechał komponowania. W Wiedniu powstało jego 8 symfonii, Te Deum i Psalm 150 oraz liczne motety. Wyrazem uznania było nadanie kompozytorowi przez uniwersytet wiedeński tytułu doktora honoris causa. Zmarł 11 października 1896 roku w Wiedniu i został pochowany w tak bliskim jego sercu St. Florian w krypcie pod wielkimi organami.

ks. Jacek Paczkowski