Andrzej Panufnik - zakazany mistrz
Zakaz wykonywania utworów Panufnika w Polsce obowiązywał przez dwadzieścia lat, przez dalszych kilkanaście pojawiały się bardzo rzadko i dopiero tuż przed śmiercią kompozytora trafiły do programów koncertowych bez ograniczeń.
Andrzej Panufnik urodził się 24 września 1914 roku w Warszawie, był synem Tomasza, wybitnego lutnika, konstruktora nowych modeli instrumentów smyczkowych i utalentowanej skrzypaczki angielskiego pochodzenia Matildy Thones. Swoje zainteresowania rozwinął dzięki babce, która pomogła mu rozpocząć lekcje fortepianu. W Konserwatorium Warszawskim studiował kompozycję (u Kazimierza Sikorskiego) oraz teorię i dyrygenturę. Ukończył uczelnię w 1936 roku, muzyczną edukację kontynuował u Feliksa Weingartnera w Wiedeńskiej Akademii Muzycznej. Panufnik opuścił jednak ogarnięty antysemicką i nazistowską gorączką Wiedeń przed egzaminami końcowymi w 1938 roku.
Zaraz po wojnie przez rok pracował jako dyrygent Filharmonii w Krakowie, a od 1946 r. działał na rzecz odnowy polskiego życia muzycznego jako dyrektor Filharmonii Warszawskiej i wiceprezes Związku Kompozytorów Polskich. Przez stalinowskie władze był początkowo ceniony, otrzymywał nagrody i odznaczenia włącznie z najważniejszym Orderem Sztandaru Pracy I klasy. Grywał w kraju i wyjeżdżał w zagraniczne delegacje. Nie chciał się jednak podporządkować narzucanym przez władzę kierunkom w muzyce, czarę goryczy przelała próba wykorzystania go przez władzę jako narzędzia propagandy. Nielegalnie opuścił kraj w 1954 r. i osiadł na stałe w Anglii. Bezpośrednim następstwem tego kroku stał się w kraju cenzorski zakaz grania jego muzyki. Początkowo z powodów finansowych musiał zrezygnować z komponowania na rzecz dyrygentury. Został szefem orkiestry miasta Birmingham, by później całkowicie poświęcić się pracy twórczej. Komponował dla skrzypka Yehudi Menuhina i wiolonczelisty Mścisława Rostropowicza. Utwory zamawiały u niego cenione orkiestry z całego świata - Londynu, Bostonu, Monte Carlo. Najważniejsze dzieła Panufnika to: Autumn Music na orkiestrę, napisana na wieść o śmierci przyjaciela; Sinfonia sacra skomponowana dla uczczenia polskiego Millenium, wykorzystująca melodię Bogurodzicy; kantata Universal Prayer; Sinfonia votiva napisana z okazji stulecia Bostońskiej Orkiestry Symfonicznej, ale pomyślana jako modlitwa do Matki Bożej Częstochowskiej w czasie polskich wydarzeń lat 1980-1981; Song to the Virgin Mary do średniowiecznego tekstu łacińskiego anonimowego poety polskiego, czy głęboko poruszająca niewielka kompozycja orkiestrowa Katyn Epitaph.
Muzykolog Tadeusz Kaczyński napisał o nim: „Andrzej Panufnik był tym w dziedzinie muzyki, czym Gombrowicz w dziedzinie literatury, Miłosz w dziedzinie poezji, czy Kołakowski w dziedzinie filozofii. Był tym owocem zakazanym, tą sztucznie odciętą gałęzią naszej kultury”.
Na emigracji w Wielkiej Brytanii kompozytor spędził połowę życia i napisał większość swoich utworów. Za wkład w brytyjską muzykę królowa Elżbieta II uhonorowała go tytułem szlacheckim w 1991 roku. W wywiadzie żona kompozytora Camilla Panufnik powiedziała: „Wtedy nazywaliśmy go kompozytorem brytyjskim, dzisiaj wszyscy mówią o nim jako o polskim kompozytorze. Bardzo na to czekał. Czuł się niezwykle doceniony i na pewno miał świadomość swojego znaczenia na brytyjskiej scenie muzycznej, ale swoją twórczość postrzegał jako polską”. Pod koniec życia odwiedził Polskę i jako dyrygent własnych utworów wziął udział w festiwalu „Warszawska Jesień”. Zmarł 27 października 1991 roku.
ks. Jacek Paczkowski
Komentarze
Nikt nie dodał jeszcze komentarza.
Bądź pierwszy!