Zadania dziekana kardynałów w czasie wakatu Stolicy Piotrowej

Okres wakansu, czyli opustoszenia Stolicy Piotrowej, miał miejsce pomiędzy wygaśnięciem urzędu sprawowanego przez Benedykta XVI, co nastąpiło po jego rezygnacji, 28 lutego 2013 roku dokładnie o godz. 20., a objęciem tegoż urzędu przez Franciszka 13 marca 2013 roku. Kardynał Jorge Maria Bergoglio stał się tytularnym urzędu Piotrowego (papieżem) dokładnie w momencie, kiedy zgodził się i przyjął wybór jego osoby dokonany przez kardynałów na konklawe. Zatem okres pomiędzy 28 lutego a 13 marca 2013 roku był okresem wakatu Stolicy Biskupa Rzymu. Kto sprawuje władzę w okresie przejściowym? Aktualną doktrynę kanoniczną w tym względzie stanowi przede wszystkim Konstytucja Apostolska Jana Pawła II Universi Dominici Gregis z 22 lutego 1996 roku.

W okresie wakatu Stolicy Apostolskiej najważniejsze są osoby trzech kardynałów: dziekana kolegium kardynalskiego, kardynała kamerlinga oraz kardynała protodiakona. Jakie kompetencje mają wymienieni kardynałowie? Otóż kardynał dziekan kolegium kardynalskiego jest wybierany jedynie przez kardynałów – biskupów (oprócz nich są kardynałowie – prezbiterzy i kardynałowie – diakoni) ze swego grona i dodatkowo dziekan, ze względów historycznych, zostaje biskupem tytularnym diecezji Ostia. W kompetencji kardynała dziekana - podczas sede vacante - jest natychmiastowe zawiadomienie o śmierci papieża korpusu dyplomatycznego akredytowanego przy Stolicy Apostolskiej. W przypadku rezygnacji z urzędu Piotrowego przez Benedykta XVI było to powiadomienie ambasadorów o papieskiej rezygnacji. Następnie obowiązkiem i jednocześnie przywilejem dziekana jest sprawowanie pogrzebu zmarłego papieża, jeśli wakat nastąpił przez śmierć. Pogrzeb papieża zazwyczaj jest sprawowany w ostatnim dniu dziewięciodniowej żałoby. Kolejnym zadaniem dziekana kolegium kardynalskiego jest zwołanie konklawe, czyli powołanie kardynałów z całego świata w celu wyboru nowego Biskupa Rzymskiego. Normalnie kardynałów zwołuje papież na konsystorzu. Natomiast konsystorz mający na celu wybór papieża jest nazywany konklawe od łacińskiego sformułowania cum clave (pod kluczem). W myśl konstytucji Apostolskiej Jana Pawła II konklawe musi rozpocząć się pomiędzy 15 a 20 dniem od zaistnienia sytuacji prawnej sede vacante. Ze względu na to, iż ostatni wakat nastąpił nie przez śmierć papieża, lecz rezygnację i nie było procedur związanych z żałobą i pogrzebem następcy Piotra, to papież Benedykt XVI uznał, że można w takim przypadku skrócić termin zwołania konklawe; uczynił to dokumentem Motu proprio Normas nonnullas wydanym 22 lutego 2013 roku. Dziekan kardynałów ponadto przewodniczy konklawe we wszystkich jego fazach przewidzianych przez wspomniany dokument Jana Pawła II. I to on pyta neoelekta czy przyjmuje wybór, gdyż dopiero po jego zgodzie elekt staje się papieżem. Gdyby zaś został wybrany na papieża właśnie dziekan kolegium, to jego wybór przyjmuje subdziekan, czyli wicedziekan kolegium kardynałów. Miało to miejsce podczas poprzedniego konklawe, kiedy kard. Joseph Ratzinger był dziekanem. A podczas ostatniego konklawe, tak dziekan, jak i wicedziekan, wcześniej osiągnęli wiek emerytalny, który dla kardynałów wynosi 80 lat i obydwaj nie mogli uczestniczyć w konklawe. Stąd został wyznaczony inny przewodniczący, którym został kard. Giovanni Battista Re jako najstarszy kardynał – biskup, spośród uprawnionych do głosowania. Ostatnim ważnym zadaniem dziekana kolegium jest udzielenie sakry biskupiej w sytuacji, gdyby kardynałowie wybrali na papieża nie tylko nie kardynała, ale także nie biskupa.

ks. Zbigniew Cieślak