Wakans Stolicy Piotrowej

W naszej rubryce w niedalekiej przeszłości podjęliśmy tematy dotyczące wakansu, czyli opustoszenia stolicy biskupiej w związku z nominacją nowego biskupa kaliskiego. Aktualnie problematyka dotyczy całego Kościoła, gdyż Ojciec Święty Benedykt XVI zrezygnował z pełnionego urzędu Biskupa Rzymskiego wyznaczając jednocześnie dzień i godzinę jego wygaśnięcia. Używamy dokładnej prawno – kanonicznej terminologii jak „rezygnacja z urzędu” i „wygaśnięcie urzędu”, a nie „abdykacja”, którą upowszechniono w prasie i telewizji, a która przynależy raczej do władzy królewskiej.

Co od strony prawnej stało się 11 lutego br. podczas konsystorza? Otóż papież Benedykt XVI, podczas uroczystego konsystorza poświęconego grupie nowych błogosławionych, ogłosił wobec kardynałów, iż rezygnuje z urzędu Piotrowego ze skutkiem prawnym w dniu 28 lutego o godzinie 20.00. Prawo kanoniczne przewiduje wygaśnięcie urzędu św. Piotra przez „wolną” i „odpowiednio uzewnętrznioną” rezygnację (por. kan. 332 § 2 KPK). Oznacza to, iż rezygnacja papieska następuje albo przez jego śmierć (przyczyna naturalna) albo przez osobistą rezygnację powziętą z poważnej przyczyny, jaką jest choćby zły stan zdrowia, co właśnie podał Benedykt XVI jako przyczynę swej rezygnacji. Podobnie jest i z urzędem biskupim, ale dostrzegamy pomiędzy wygaśnięciem urzędu biskupa a urzędu papieża dwie zasadnicze różnice. Urząd jakiegokolwiek biskupa czy kardynała wygasa z wyżej wymienionych przyczyn (śmierć lub rezygnacja z poważnej przyczyny), ale także z racji osiągniętego wieku kanonicznego ustalonego przez prawodawcę powszechnego na 75 lat, nawet gdy biskup cieszy się dobrym stanem zdrowia. Urząd Piotrowy zaś nie jest ograniczony wiekiem i można go pełnić dożywotnio; to pierwsza różnica. Natomiast druga polega na tym, iż w wypadku biskupa rezygnacja (czy to z racji ukończonego 75. roku życia czy rezygnacja z innej poważnej przyczyny) osiąga skutek prawny tylko po przyjęciu jej przez papieża, a rezygnacja samego papieża nie wymaga niczyjej akceptacji prawnej. 

Rezygnacja papieska musi jednak posiadać pewne wymogi kanoniczne, aby była ważna, a mianowicie musi być „wolna” i „odpowiednio uzewnętrzniona”. Pierwszy wymóg oznacza, że papież musi być wolny wewnętrznie, czyli całkowicie świadomy swej decyzji, a także wolny od wszelkich nacisków zewnętrznych, tak kościelnych, jak i pochodzących ze świata. Ponadto decyzja musi być wyrażona na zewnątrz, czyli publicznie ogłoszona w wyraźny sposób. Benedykt XVI dokonał jej wobec kolegium kardynalskiego na konsystorzu i wyraził ją tak, że nie pozostawił cienia wątpliwości, co do swego przekonania, ostatecznie podjętego zdania, prawnego terminu wygaśnięcia urzędu, a także swojej roli (a właściwie jej braku) podczas wakatu stolicy Piotrowej i swego zamieszkania podczas nowego pontyfikatu. Ponadto papież swej decyzji z nikim  nie musi konsultować, choćby po to, by nie ulec wpływom zewnętrznym, nikt nie musi się godzić na jego decyzję oraz nikt jej nie musi prawnie akceptować, by osiągnęła skutek prawny. Nie mamy wątpliwości, że decyzja Jego Świątobliwości z 11 lutego została podjęta przez niego w sposób wolny i wyraźnie uzewnętrzniony. Stąd osiągnie skutek prawny dokładnie w dniu i o godzinie wyznaczonej przez samego papieża. Powodów jej podjęcia jest zapewne więcej. Można by je podzielić na bezpośrednie albo osobiste - ze względu na stan zdrowia - oraz pośrednie albo eklezjalne - ze względu na dobro Kościoła, które wymaga młodszego i silniejszego następcy św. Piotra. W ten sposób obydwa powody składają się w jedną całość. W następnym artykule zajmiemy się aktualną procedurą wyboru Biskupa Rzymskiego, co być może przypadnie dokładnie podczas trwania konklawe. 

ks. Wakans Stolicy Piotrowej