Feliks Nowowiejski ? twórca Roty

Feliks Nowowiejski – twórca Roty

Bogata i różnorodna twórczość muzyczna Feliksa Nowowiejskiego uległa w naszych czasach znacznemu zapomnieniu. Obecnie pamięta się o nim przede wszystkim jako o twórcy melodii bliskiej sercom wszystkich Polaków – Roty, chociaż ta, częściej bywa kojarzona z osobą autorki tekstu Marią Konopnicką. A tymczasem jego twórczość jest bardzo bogata i obejmuje różne wielkie formy muzyki: oratoria, Msze, symfonie orkiestrowe i organowe oraz koncerty.

Feliks Nowowiejski urodził się 7 lutego 1877 roku w Barczewie na Warmii. W domu rodzinnym wychowywał się w atmosferze patriotycznej i w duchu głęboko religijnym, co rzutowało na całe jego życie i miało niemały wpływ na jego zainteresowanie się muzyką religijną. Naukę muzyki rozpoczął w szkole przy klasztorze Jezuitów w Świętej Lipce. Tu uczył się przez 6 lat, po czym przez 2 lata pełnił funkcję organisty w kościele św. Jakuba w Olsztynie. Gruntowne studia w zakresie kompozycji i gry organowej Nowowiejski odbył w Konserwatorium Sterna w Berlinie i Akademii Muzyki Kościelnej w Ratyzbonie. W roku 1902 uzyskał najwyższą nagrodę przyznawaną corocznie przez Konserwatorium Paryskie najzdolniejszemu spośród muzyków stojących u progu kariery kompozytorskiej – Prix de Rome – za oratorium Powrót syna marnotrawnego. Nagroda pozwoliła mu na dalszy pobyt za granicą, w Niemczech, Austrii i Francji. Do Polski powrócił w roku 1909. Przez pięć lat pozostawał na stanowisku dyrektora Towarzystwa Muzycznego w Krakowie. W 1919 roku przeniósł się do Poznania, gdzie przez pewien czas prowadził klasę gry organowej i muzyki kościelnej w Konserwatorium, potem poświęcił się wyłącznie komponowaniu. Utworem Nowowiejskiego cieszącym się największym światowym rozgłosem było oratorium Quo vadis z roku 1903 do tekstu opartego na wybranych wątkach powieści Henryka Sienkiewicza. Potężne dzieło na trzy głosy solowe, chór, organy i orkiestrę, w partiach chóralnych nawiązywało do twórczości Haydna i Haendla, zaś w nowoczesnej partii orkiestry – do muzyki Wagnera. Doczekało się około dwustu wykonań w stu pięćdziesięciu miastach Europy i Ameryki (grane było w słynnej nowojorskiej sali koncertowej Carnegie Hall). Takim powodzeniem nie mogło się poszczycić żadne polskie dzieło od czasów Chopina. Do tak nadzwyczajnego powodzenia Quo vadis przyczyniło się zapotrzebowanie na tego rodzaju muzykę. Także tematyka oratorium, nawiązująca do powieści H. Sienkiewicza, tłumaczonej na wiele języków i wyróżnionej w 1905 roku nagrodą Nobla, przyczyniła się do wielkiej popularności. Nie tak spektakularny, ale również znaczny sukces odniosło oratorium Znalezienie Świętego Krzyża, skomponowane podczas pobytu w Jerozolimie. Premiera odbyła się we Lwowie, a następnie grane było wielokrotnie w Niemczech, Holandii i Stanach Zjednoczonych. Drugi ważny dział twórczości Nowowiejskiego to utwory sceniczne. Wśród nich wyjątkowe miejsce zajmuje opera Legenda Bałtyku, po premierze w roku 1924 w Poznaniu wiele razy pojawiała się na polskich scenach. Bardzo cenione i chętnie wykonywane, mimo wysokiego stopnia trudności, są monumentalne utwory organowe. Bogata spuścizna muzyczna Nowowiejskiego ze względu na wielkie walory artystyczne zasługuje na większe niż dotąd uznanie. Stąd też jego muzyka powinna dziś w większym, niż dotychczas zakresie rozbrzmiewać zarówno w salach koncertowych, jak i kościołach.
Po wojnie, którą Nowowiejski przeżył w Krakowie, schorowany powrócił do Poznania, gdzie 19 stycznia 1946 roku zakończył życie. Pochowany został na Skałce Poznańskiej, w krypcie zasłużonych kościoła św. Wojciecha.

ks. Jacek Paczkowski