Działalność gospodarcza

Po przemianach społeczno gospodarczych w latach 90., po upadku komunizmu można było zaobserwować w Polsce wielką fascynację ideologią wolnorynkowego kapitalizmu w formie radykalnej. Co nie zawsze było pozytywne dla ogółu społeczeństwa. Nic więc dziwnego, że często można usłyszeć stwierdzenia, że kiedyś żyło się lepiej. Nie chcę tutaj otwierać dyskusji na ten temat  i dokonywać oceny, który system jest lepszy, gdyż zawsze opinie będą bardzo subiektywne. Jak zauważają biskupi w dokumencie społecznym: „Historia pokazała, że ani w liberalnym systemie ekonomicznym, ani w komunizmie osoba ludzka nie była traktowana jako zasada, podmiot i cel działalności gospodarczej”. Zadaniem nauki społecznej Kościoła nie jest dawanie gotowych rozwiązań technicznych problemów gospodarczych i społecznych, ale głoszenie podstawowych wartości, których należy strzec i pielęgnować w różnych sferach życia społecznego i gospodarczego.

Skupiając się już konkretnie na działalności gospodarczej, biskupi przypominają, że celem i podmiotem życia gospodarczego powinna być osoba ludzka. To pięknie brzmiące stwierdzenie często w praktyce pozostaje na płaszczyźnie utopii. Chyba nikogo nie zaskoczy stwierdzenie, że celem działalności gospodarczej jest zysk, ale w tej sytuacji miejsce człowieka zastępuje pieniądz i gonienie za coraz większym zyskiem sprawia, że osoba ludzka nie tylko przestaje być celem, ale zostaje też uprzedmiotowiona, gdyż często staje się tylko narzędziem do osiągania zysku. Powszechnie używane stwierdzenie „zarządzanie zasobami ludzkimi” jest przykładem, w jaki sposób jest pojmowana osoba - staje się tylko przedmiotem. Sama zaś żądza posiadania pieniędzy, często takich, których żaden człowiek nie jest w stanie wydać w ciągu swojego życia, stała się powodem obecnego kryzysu gospodarki i wartości. 

Rodzi się więc pytanie: kto jest odpowiedzialny za taki stan rzeczy, kto powinien zadbać o to, aby osoba ludzka była zawsze podmiotem i celem działalności gospodarczej. Najważniejszą rolę odgrywa dobre i sprawne państwo. Działalność gospodarcza nie może wisieć w próżni instytucjonalnej - prawnej i politycznej. Konieczne są regulacje prawne dające możliwość działalności gospodarczej i zapewniające też poczucie bezpieczeństwa i stabilności. Tematem bardzo ważnym jest system podatkowy, który powinien być tak skonstruowany, aby zapewniać państwu środki do dobrego funkcjonowania i prowadzenia różnych typów działalności o charakterze społecznym. Z drugiej strony system podatkowy powinien mobilizować do działalności gospodarczej i nie utrudniać jej. Najważniejszym elementem systemu podatkowego jest także jego przejrzystość i jednoznaczność. Niestety w Polsce było wiele przypadków upadku przedsiębiorstw ze względu na różne interpretacje przepisów podatkowych przez urzędników.

Obok ważnej roli państwa w regulacji i rozwoju działalności gospodarczej trzeba pamiętać o przedsiębiorcach i pracodawcach. Od nich wymaga się postawy etycznej w prowadzeniu swoich przedsiębiorstw i traktowaniu pracowników. Jeżeli przedsiębiorca za jedyny cel weźmie jak największy zysk, to często pracownik jest tylko narzędziem do realizacji tego celu. Przepisy chroniące pracowników nie zawsze mogą być egzekwowane, jeśli pracodawcy podpisują umiejętnie skonstruowane umowy o pracę. Można zaobserwować wiele sytuacji, w których dzieje się jawna niesprawiedliwość, ale wszystko jest zgodne z przepisami. W tych przypadkach można tylko odwołać się do sumienia tych osób. Na koniec więc można tylko zaapelować do wszystkich ludzi wierzących, że chrześcijaninem należy być w każdej sferze życia, także w działalności gospodarczej.

ks. Paweł Guździoł