Cele muzyki sakralnej

Aby zrozumieć zadania muzyki w liturgii trzeba się przypatrzeć jej celom i przymiotom. Przed muzyką liturgiczną Konstytucja o liturgii świętej Sacrosanctum concilium Soboru Watykańskiego II postawiła dwa nadrzędne cele: chwała Boża i uświęcenie wiernych, a więc te same co w samej liturgii.

Muzyka nie jest sztuką samą dla siebie, ale ma służyć liturgii. Muzyka właśnie w służbie na rzecz liturgii upatruje źródło swojej największej godności. Pius XII tak określił jej cel: Muzyka sakralna ma bliższy związek ze czcią oddawaną Bogu. Gdy bowiem inne rodzaje sztuki, jak architektura, malarstwo czy rzeźba, przygotowują tylko godne miejsce świętym obrzędom, muzyka spełnia uprzywilejowaną rolę w samym sprawowaniu świętych ceremonii i obrzędów. Muzyka jest jakby współpracownicą świętej liturgii (Encyklika papieża Piusa XII Musicae sacrae disciplina, n. 13).

Muzyka została zatem predestynowana do ciągłego oddawania czci Bogu. Poszczególne jej elementy, takie jak melodia, harmonia, rytm, szczególnie zaś gdy są związane ze śpiewem, nierozerwalnie łączą się z liturgią, z jej treścią i akcją. Stają się one częścią obrzędu, a przez wiarę wprowadzają nas za pomocą znaków zewnętrznych w rzeczywistość niewidzialną tego misterium, które w danym momencie sprawujemy.  

W parze z wyżej przedstawionym celem oddawania czci Bogu idzie następny - uświęcenie każdego uczestnika liturgii. Nastawienie bowiem człowieka na chwalbę Bożą i uznawanie w akcie czci najgłębszej treści swojego życia, staje się wyrazem osobistego dążenia do świętości. Muzyka liturgiczna jawi się jako narzędzie zarówno w chwale Bożej, jak i zaangażowaniu w postawę modlitewną.

Muzyka sakralna jest w wysokim stopniu skutecznym środkiem dla ożywienia pobożności wiernych w nabożeństwach słowa Bożego i świętych ćwiczeniach pobożnych (Musicam sacram, n. 46).

Trafnie oddaje to wypowiedź św. Jana Chryzostoma: Nic tak nie podnosi duszy i nie czyni jej jakby uskrzydloną, nie uwalnia jej od ziemi i nie wyzwala od więzów ciała oraz przejmuje umiłowaniem mądrości, jak śpiew modulowany i boski kantyk artystycznie ułożony.

Potwierdził to papież Paweł VI: Cała tradycja patrystyczna wzmacnia nas w przekonaniu: kto śpiewa, modli się, a kto się modli, zachowuje życie religijne, wiarę i moralność, przyjmuje stąd wewnętrzne piękno i napełnia entuzjazmem w przenikaniu się serc, jakie śpiew potrafi wzbudzić swoją potężną i sugestywną pedagogią.

W swej roli uświęcającej człowieka muzyka liturgiczna spełnia trzy zadania: serdeczniej wyraża modlitwę, tzn. podkreśla znaczenie słowa i obrzędu liturgicznego i poprzez środki muzyczne bardziej angażuje człowieka w sprawy Boże; podkreśla wspólnotowy charakter liturgii i staje się jednym z istotnych elementów tworzących zgromadzenie liturgiczne; nadaje uroczysty charakter świętym obrzędom.

Nauka Kościoła jednoznacznie stwierdza, że dzięki uczestnictwu w śpiewie liturgicznym potęguje się i pomnaża dyspozycyjność modlącego się chrześcijanina do przyjęcia łaski Bożej. Możemy zatem dostrzec jak ważną rolę spełnia muzyka w liturgii i w jakim stopniu przyczynia się do duchowego rozwoju uczestników zgromadzenia liturgicznego. Dzięki zjednoczeniu w śpiewie pogłębia się jedność serc, a okazałość świętych obrzędów ułatwia wzniesienie myśli ku niebu.

ks. Jacek Paczkowski