Ambona ? stół słowa Bożego

Liturgia

Ambona – stół słowa Bożego

Soborowa Konstytucja o liturgii wskazując na różne formy obecności Chrystusa w celebracjach liturgicznych, mówi także o Jego obecności w słowie Bożym: „albowiem gdy w Kościele czyta się Pismo Święte, wówczas On sam mówi”. Natomiast Ojciec Święty Benedykt XVI mówi o sakramentalności słowa Bożego głoszonego podczas liturgii. Porównuje obecność Chrystusa w słowie Bożym do Jego obecności pod postaciami Chleba i Wina. 

Oznacza to, że ogłoszone w czasie zgromadzenia liturgicznego słowo Boże nabiera szczególnego znaczenia, ponieważ staje się żywe i skuteczne. Ponieważ sam Chrystus kieruje do nas swoje słowo, możemy mówić, że w czasie liturgii dokonuje się aktualizacja, uobecnienie tegoż słowa, czyli że to słowo posiada moc zbawczą.
Godność głoszonego słowa Bożego wymaga, aby w kościele było ono głoszone ze specjalnego miejsca. W pierwotnym kościele miejscem przepowiadania słowa była biskupia katedra. Wraz z rozwojem architektury kościelnej wyodrębniło się specjalne miejsce przeznaczone tylko do głoszenia słowa Bożego. Obok ołtarza budowano podwyższenie, które nazywano amboną, od greckiego czasownika anabainen oznaczającego „wstępować, wchodzić”.
Początkowo podwyższanie ambony miało znaczenie praktyczne i służyło lepszej słyszalności mówiącego. Potem ambony, sposób ich budowania, dekorowania i skierowania nabrały znaczenia teologicznego. Zwykle w kościołach umieszczano trzy ambony. Pierwsza z nich, najwyższa i najbardziej okazała, służyła do proklamacji Ewangelii. Ambona ta skierowana była ku północy. W Piśmie Świętym północ oznacza obszar ciemności i nocy, bo żyją tam narody nie znające Boga, czyli żyją w ciemności i grzechu. Ewangelia natomiast, będąca słowem Jezusa Chrystusa, podobnie jak On sam jest światłem. Światło Ewangelii jest skierowane ku narodom żyjącym w ciemności. Tylko to światło jest w stanie rozproszyć i pokonać ciemności zła i grzechu, ciemność nieznajomości Boga i Jego Dobrej Nowiny. Druga ambona, nieco mniejsza, z której czytano fragmenty Starego Testamentu i teksty Nowego Testamentu, z wyjątkiem Ewangelii, skierowana była ku ołtarzowi. Oznaczało to, że wszystkie obietnice i zapowiedzi Starego Testamentu wypełniły się w Jezusie Chrystusie, którego znakiem jest ołtarz. Trzecia ambona, a właściwie pulpit,  skierowany był w stronę ludu i służył do prowadzenia śpiewu, komentarzy liturgicznych, przekazywania ogłoszeń, odczytywania wezwań modlitwy powszechnej. W wiekach późniejszych zredukowano liczbę ambon. Jedyną ambonę, często bardzo ozdobną i w różnych symbolicznych kształtach, umieszczano na jednym z filarów kościoła. Niekiedy ambonę porównywano do góry, z której Chrystus głosi Dobrą Nowinę. Dziś bardziej podkreśla się aspekt stołu. Ambona to stół słowa Bożego. W modlitwie błogosławieństwa nowej ambony celebrans mówi: „Ty zaspokajasz nasz głód pożywnym pokarmem swego słowa”. Dlatego współczesne przepisy liturgiczne mocno podkreślają, ażeby ambona służyła tylko i wyłącznie do czytania i wyjaśniania słowa Bożego. Można z niej czytać także wezwania modlitwy powszechnej. Natomiast nie powinno się od ambony rozpoczynać i kończyć Mszy Świętej, robić komentarzy i prowadzić śpiewu.
Patrząc na zmiany, które dokonały się w wyposażeniu kościoła po Soborze Watykańskim II, trzeba żałować, że piękne i bogate w symbole ambony, zostały zamienione na pulpity lub mównice, bo taki kształt najczęściej mają obecne ambony. Może warto by pomyśleć czy nie dałoby się jakoś przystosować i wykorzystać dawne ambony, które najczęściej pozostały w większości kościołów.

ks. Dariusz Kwiatkowski